Πανελλαδικές τον Σεπτέμβριο

Διαβάζω: «Έχει  κατακλυσθεί το επιτελείο του υπουργείου Παιδείας από μηνύματα 18χρονων αλλά και γονέων τους, οι οποίοι ζητούν οι Πανελλαδικές Εξετάσεις να οργανωθούν μέσα στον Ιούνιο ή έστω αρχές Ιουλίου. Ο βασικός λόγος είναι ότι τα παιδιά θέλουν να τελειώνουν με το άγχος και, εύλογα, μετά να κάνουν διακοπές».

Διαβάζω και δεν πιστεύω στα μάτια μου! Σκέφτομαι ότι η πανδημία τους έχει τρελάνει όλους.

Δηλαδή, υπάρχει έστω και ένας νοήμων άνθρωπος που πιστεύει ότι το υπουργείο θέλει οι εξετάσεις να γίνουν τον Δεκαπενταύγουστο ή την 28η Οκτωβρίου ή, ακόμη καλύτερα, τα Χριστούγεννα;;;

Όχι, καλοί μου άνθρωποι, και εσείς και το υπουργείο και το καναρίνι του γείτονα και οι εκπαιδευτικοί και η βαλσαμωμένη χελώνα -που έχω επιστρατεύσει ως κατοικίδιο και την έχω ταράξει στη βόλτα- και όλοι μας, θέλουμε οι πανελλαδικές να γίνουν κα νο νι κά.

Και ξέρετε γιατί το θέλουμε;

Το θέλουμε, γιατί κάτι τέτοιο θα σημαίνει ότι θα έχουμε αφήσει πίσω μας τη φρικτή και τρισκατάρατη κατάσταση που ζούμε σήμερα. Θα έχουμε βγει από την καραντίνα, θα έχει βρεθεί φάρμακο για τον κορωνοϊό, θα μπορούμε άφοβα να κάνουμε τις βόλτες μας, να πηγαίνουμε στις δουλειές μας, να συναντάμε φίλους και συνεργάτες, να διασκεδάζουμε και βέβαια να πάμε διακοπές. Θα σημαίνει, με λίγα λόγια και απλά, ότι η ζωή μας θα έχει επανέλθει σε φυσιολογικές συνθήκες.
Μπορεί, όμως, κάποιος να εγγυηθεί και στο υπουργείο και σε όλους μας ότι τον Ιούνιο ή τον Ιούλιο θα έχουμε ξεμπερδέψει με τον κορωνοϊό;
...
Δεν βλέπω χέρια, όποτε...

Οπότε μη μας πρήζετε με τις πανελλαδικές και το πότε θα γίνουν, γιατί αν δεν βελτιωθεί η κατάσταση, ούτε πανελλαδικές ούτε τίποτε άλλο θα γίνει.

Όσο για το άγχος των παιδιών (των φυσιολογικών παιδιών), αυτό προέρχεται κυρίως από την αβεβαιότητα που προκαλεί η άγνοια του πότε  θα κληθούν να διαγωνιστούν και κατά συνέπεια από την αδυναμία να οργανώσουν ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα μελέτης, επαναλήψεων και ξεκούρασης. 

Και επειδή κανείς (ούτε ειδικοί ούτε ανειδίκευτοι ούτε οι μάντισσες ούτε οι χαρτορίχτρες) μπορεί να μας διασφαλίσει ότι αυτή η κατάσταση θα τελειώσει σύντομα (και κανείς λογικός το πιστεύει ότι θα τελειώσει σύντομα), μήπως είναι καλύτερο να βγει το υπουργείο και να πει ότι οι πανελλαδικές θα γίνουν την τάδε Σεπτεμβρίου που είναι αρκετά πιθανό να έχουν γίνει θετικά βήματα και να ησυχάσουμε όλοι; 

Τα παιδιά θα οργανώσουν την προσπάθεια, τα διαλείμματα χαλάρωσης, θα προετοιμαστούν ήρεμα και όλα όμορφα και ωραία.

Το βρίσκω πολύ πιο λογικό και λιγότερο ψυχοφθόρο από το να ξυπνάμε (υποψήφιοι, γονείς, εκπαιδευτικοί) κάθε πρωί και να περιμένουμε την απόφαση του υπουργείου, σαν τον μελλοθάνατο που περιμένει την εκτέλεσή του και αναρωτιέται αν ξύπνησε για τελευταία φορά, παρακαλώντας κάποια στιγμή να τελειώσει το μαρτύριό του...

Κι αν μειωθεί η ύλη των Πανελλαδικών;

Μεγάλη συζήτηση έχει ανοίξει, εν μέσω πανδημίας, για το εθνικό θέμα μας: τις πανελλαδικές εξετάσεις.

Να γίνονται εξ αποστάσεως μαθήματα. Όχι να μη γίνονται εξ αποστάσεως μαθήματα.

Να παραταθεί το σχολικό έτος. Όχι να μην παραταθεί το σχολικό έτος.

Να γίνει αναπλήρωση των χαμένων ωρών. Όχι να μη γίνει αναπλήρωση των χαμένων ωρών.

Να μειωθεί η ύλη των εξετάσεων. [...]

Μμμμ, να ένα θέμα που βρίσκει σύμφωνους τους περισσότερους. Όχι όλους.

Έστω ότι το υπουργείο, ακούγοντας τις σειρήνες του λαϊκισμού, αποφασίζει τη μείωση της ύλης. Συμφέρει κάτι τέτοιο όλους άραγε; Μάλλον όχι.

Σίγουρα συμφέρει τους μέτριους και κακούς μαθητές. Αυτοί, έχοντας σπαταλήσει απεριόριστες ώρες στο τίποτα, έβλεπαν τις πανελλαδικές να πλησιάζουν και τους έλουζε κρύος ιδρώτας. Οπότε ο κορωνοϊός φαντάζει γι αυτούς ως η τελευταία ευκαιρία. Μια μείωση της ύλης -δραστική προτείνουν κάποιοι- θα έπεφτε ως μάνα εξ ουρανού. Λιγότερο διάβασμα, λιγότερη προσπάθεια, λιγότερη κούραση και βρίσκονται πολύ κοντά στο να συναγωνιστούν με ίδιους όρους εκείνους που εδώ και χρόνια καταβάλλουν προσπάθεια ουσιαστική και συνεχή. Μικρότερη ύλη σε συνδυασμό με μια μικρή παράταση του έτους θα ήταν "παράδεισος" για τους συγκεκριμένους. Η μικρότερη ύλη, λοιπόν, σίγουρα συμφέρει τους μέτριους -είτε λόγω οκνηρίας είτε λόγω νοητικής αδυναμίας.

Μάλλον συμφέρει και τους γονείς αυτής της κατηγορίας μαθητών. Γιατί οι γονείς, ό,τι και να λένε προς τα έξω, γνωρίζουν τι έχουν. Κι αυτοί οι γονείς γνωρίζουν καλά ότι τα καμάρια τους δεν... τραβάνε. Κι αυτό τους προκαλεί άγχος, αγωνίες, ανασφάλειες, πόνο ψυχής, αφού βλέπουν το καμάρι να φυσάει και να ξεφυσάει, να απειλεί ότι θα τα παρατήσει, ότι δεν αντέχει άλλο, ότι θα γυρίσει στο χωριό του παππού και θα πάρει τον Κώτσο -που τον είχε στο φτύσιμο μέχρι τώρα- που έχει πολλά χωράφια και μια "μπρουταλιά" να γλύφεις τα δάχτυλά σου. Οπότε, καθόλου άσχημα θα ήταν το καμάρι να βρεθεί σε μια αξιοπρεπή σχολή, λόγω των συνθηκών. Το τι θα την κάνει, βέβαια, την αξιοπρεπή σχολή το καμάρι, θα έλεγα αλλά... θα συγκρατηθώ. Άλλωστε το όνειρο του Έλληνα γονιού δεν είναι η επιτυχία και ευτυχία του παιδιού. Είναι η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο. Μετά, ως γνωστόν, "έχει ο Θεός". Και ο Θεός μπορεί να έχει αλλά... δεν θα έχει το καμάρι.

Μμμ, τώρα που το καλοσκέφτομαι μια μείωση της ύλης μπορεί να βολεύει και κάποιους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι, λόγω... κακού προγραμματισμού, δεν κατάφεραν να προχωρήσουν αρκετά με τους μαθητές τους. Κι άντε να ολοκληρωθεί η ύλη στις παρούσες συνθήκες κι άντε να γίνουν επαναλήψεις κι άντε ο μαθητής να αφομοιώσει και να αξιοποιήσει και να διαγωνιστεί σε απαιτητικά θέματα. Πω πωω, κρύος ιδρώτας. Κι άντε να είσαι στο δημόσιο. Και του χρόνου εκεί θα είσαι. Αν όμως εργάζεσαι σε φροντιστήριο ή πληρώνεσαι για ιδιαίτερα μαθήματα; Τι γίνεται τότε; Πού θα είσαι φιλαράκι του χρόνου; Ούτε να το σκέφτομαι.

Τελικά, η οποιαδήποτε μείωση της ύλης δείχνει συμφέρουσα και βολική για την πλειονότητα και ίσως οι μόνοι που δεν θα ήθελαν κάτι τέτοιο είναι εκείνοι οι μαθητές που έχουν καταβάλει κοπιαστική και οργανωμένη προσπάθεια, που έχουν περάσει ώρες πάνω από τα βιβλία, που έχουν φανεί εντάξει σε εργασίες, διαγωνίσματα, επαναλήψεις εδώ και χρόνια. Το ίδιο ισχύει και για τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς τους, για εκείνους δηλαδή, που στέκονται εδώ και πολλά χρόνια, με ουσιαστικό τρόπο δίπλα τους, ζουν με τις αγωνίες τους, ζουν τις επιτυχίες και τις δυσκολίες τους. Για όλους εκείνους που δεν κατάλαβαν ότι έχουν παιδιά και μαθητές λίγο πριν τις πανελλαδικές.

Με απλά λόγια μια τέτοια κίνηση από την πλευρά του υπουργείου δεν θα ήταν προς το συμφέρον όσων έδειξαν υπευθυνότητα. Αλλά ποιος νοιάζεται γι αυτούς; Η πλειονότητα άλλα επιθυμεί.

Και τώρα θα μείνουν σπίτι και οι ηλίθιοι. Επιτέλους!

Η δουλειά τελείωσε.

Έφτασε η ώρα της καθημερινής ενημέρωσης.

Τα νέα είναι καλά.

Πολύ καλά, θα έλεγα.

Επιτέλους, αυτό που έπρεπε  να έχει γίνει εδώ και δέκα μέρες, γίνεται από αύριο. Απαγόρευση κυκλοφορίας και ελπίζω αυστηρή επιτήρηση και ακόμη αυστηρότερες τιμωρίες για τους παραβάτες. Χωρίς εξαιρέσεις.

          Κάποιοι, φαντάζομαι, τώρα θα αρχίσουν τις κλασικές μπούρδες περί αυταρχικού μέτρου και άλλες τέτοιες, δήθεν προοδευτικές υστερίες και ανοησίες, οι οποίες θα συνοδεύονται, φαντάζομαι πάλι, από δακρύβρεχτες αναλύσεις περί κατάλυσης της δημοκρατίας, περιορισμού της ατομικής ελευθερίας, επιβολής δικτατορίας και άλλα τέτοια φαιδρά. Βλακείες!

Ωραία θα ήταν να κυριαρχεί η Αναρχία. Και δεν εννοώ την «αναρχία», όπως μπορεί να την αντιληφθεί το ακατοίκητο κεφαλάκι του κάθε καταστροφέα και χουλιγκάνου που κυκλοφορεί με πέτρες και μολότοφ προσπαθώντας να επιβάλει τη δική του εξουσία και διάθεση. Αυτοί είναι τουλάχιστον αδύνατο να αντιληφθούν ακόμη και βασικές αρχές της αναρχίας.

Εννοώ την αναρχία που προϋποθέτει την ωριμότητα του κοινωνικού συνόλου σε βαθμό που δεν θα χρειαζόταν ο οποιοσδήποτε νόμος. Ο καθένας μας θα γνώριζε τα όρια της δράσης του -και αυτό εμπεριέχει όχι μόνο δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις, θα αισθανόταν ελεύθερος μέσα σε αυτά, θα τα σέβονταν και δεν θα ενοχλούσε κανέναν. Γιατί ο νόμος παύει να είναι αναγκαίος, εκεί που η ατομική ευθύνη αποτελεί γνώρισμα και του τελευταίου μέλους της κοινωνίας. Χωρίς εξαιρέσεις.

Αν ακόμη και ένα μέλος του συνόλου είναι ανίκανο να αναλάβει τις ευθύνες του, τότε έρχεται ο νόμος (ως ανάγκη) και του επιβάλλει να κάνει όσα από μόνο του θα έπρεπε να κάνει ως ελεύθερο και ώριμο άτομο. Εννοείται, βέβαια, ότι όσο περισσότεροι ανεύθυνοι ηλίθιοι συσσωρεύονται σε ένα σύνολο, τόσο περισσότεροι και αυστηρότεροι νόμοι κρίνονται απαραίτητοι, ώστε να περιοριστεί η δράση των ανεγκέφαλων και επικίνδυνων -για τους υπόλοιπους- βλακών.

Κι έρχομαι στα δικά μας. Η πρώτη ανάγνωση των μέτρων με εντυπωσίασε. Και με εντυπωσίασε, επειδή ούτε σε μένα ούτε στους οικείους μου ούτε στους συναδέλφους μου, τα νέα μέτρα έρχονται να πουν το παραμικρό, να προσθέσουν κάτι ή να επιβάλλουν οποιονδήποτε περιορισμό. Ως ελεύθεροι άνθρωποι και δείχνοντας σεβασμό στο σύνολο αποφύγαμε τις εκδρομές στο χωριό, τις μαζικές συναθροίσεις, κάθε περιττή έξοδο και μετακίνηση. Και το κάναμε για το καλό το δικό μας αλλά και για το καλό των άλλων.
Μένουμε μέσα, εργαζόμαστε πιο έντονα από ό,τι πριν, ενημερωνόμαστε, διαβάζουμε, βλέπουμε ταινίες, συζητάμε, κάνουμε δουλειές που είχαν μείνει πίσω. Δεν μας φτάνουν οι ώρες!
Για όλους εμάς, και φαντάζομαι για αρκετούς ακόμη, τα νέα μέτρα δεν φαντάζουν περιοριστικά.

Αντίθετα μάλιστα, ήρθαν να κατευνάσουν τις ανησυχίες μας, εξαιτίας εκείνων που αδυνατούσαν -και συνεχίζουν να το κάνουν- να αντιληφθούν την κρισιμότητα της κατάστασης. Τώρα πια, ακόμη και ο πιο κρετίνος (που σημαίνει αθεράπευτα καθυστερημένος), ακόμη κι εκείνος που ενέπνευσε στους γλωσσολόγους τον ορισμό της βλακείας, θα αναγκαστεί να στρώσει τον κώλο του και να κόψει φλέβες στο σπίτι του πεθαίνοντας από την ανία. Καλό μου φαίνεται*!

Με απλά λόγια: Η απαγόρευση κυκλοφορίας ήταν μέτρο αναγκαίο και έπρεπε να έχει ληφθεί εξαρχής, γιατί οι βλάκες κυκλοφορούν ανάμεσά μας και είναι επικίνδυνοι, όχι για τον εαυτό τους (κάτι που ελάχιστα ενδιαφέρει) αλλά για όλους τους άλλους. Κι επειδή οι βλαμμένοι αδυνατούν να αναλάβουν και την παραμικρή ευθύνη, έπρεπε κάποιος να βρεθεί να μας προσέχει. Και μάλλον βρέθηκε.

Κι ένα καλό μέτρο - τιμωρία, για τους ηλίθιους που θα παραβιάσουν το μέτρο, θα αποτελούσε ο ισόβιος κατ’ οίκον περιορισμός τους. Θα μας γλίτωνε από πολλά και οι συγκεκριμένοι δεν θα έλειπαν από κανέναν...

* Μου φαίνεται καλό και το ότι θα στρώσει τον κώλο του αλλά και η πιθανότητα να κόψει τις φλέβες του με όλα τα παρεπόμενα.

Ηλιθιότητα, η χαρά του Κορωνοϊού

Ο κορωνοϊός απειλεί να εκθρονίσει το διαχρονικά και οικουμενικά κυρίαρχο θέμα των συζητήσεων: τον καιρό. Γιατί, όπως και με τον καιρό, έτσι και με τον κορωνοϊό ο καθένας έχει κάτι να πει. Οι σχετικοί συνήθως λένε τα σχετικά αλλά ποιος τους ακούει και οι άσχετοι τα άσχετα και -ω του θαύματος- βρίσκουν ακροατήρια μαζικά και φανατικά.

     Οι ειδικοί -από την πρώτη στιγμή- επέστησαν την προσοχή των πολιτών και σε μεγάλο βαθμό στηρίχτηκαν στην ατομική ευθύνη του καθενός ως προς τη λήψη μέτρων προφύλαξης. Κι όμως, βρεθήκαμε θεατές σε μια ακόμη παράσταση του ελληνικού θιάσου στο θέατρο του παραλόγου. Η ατομική ευθύνη και η λογική ηττήθηκαν (δεν συμβαίνει για πρώτη φορά) από την ηλιθιότητα. Οι προτροπές των ειδικών αποδείχτηκαν μάταιες. Ο Έλληνας δεν συμμαζεύεται. Και δεν συμμαζεύεται όχι επειδή κουβαλάει το επαναστατικό μέσα του. Όχι. Δεν συμμαζεύεται επειδή η έλλειψη παιδείας και διάθεσης επιβολής του νόμου του το επιτρέπουν. Η ιστορία έδειξε άλλωστε ότι ο τράχηλος του Έλληνα μια χαρά υπομένει ζυγούς. Έστω κι αν αυτοί (οι ζυγοί) διαρκούν μόνο... τετρακόσια χρόνια.

Εκεί που ως λαός έχουμε ένα θεματάκι είναι η ελευθερία, η λογική και η ευθύνη. Αυτές δύσκολα τις διαχειριζόμαστε κι ακόμη πιο δύσκολα τις ανεχόμαστε.

Είπαν, λοιπόν, οι ειδικοί ότι ακυρώνονται οι εκδηλώσεις του καρναβαλιού. Και το είπαν για το καλό του κοινού κι όχι για την καταδυνάστευσή του. Κι αυτό, μάλλον, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Όμως, να κι αν το είπαν, να κι αν δεν το είπαν. Γέμισαν οι δρόμοι καρναβαλιστές. Πιθανώς όλοι αυτοί που ξεχύθηκαν στους δρόμους αλαλάζοντας σαν πρωτόγονοι σε στιγμές ένθεης μανίας και έξαλλου ενθουσιασμού ένιωθαν ότι κάνουν αντίσταση. Αντίσταση, όμως, σε ποιον;  Μα σε αυτόν που κάνει πάντα αντίσταση ο Έλληνας: τη λογική. Η δημόσια υγεία, το δημόσιο συμφέρον δεν απασχόλησε κανέναν. Ναι, αλλά αυτός που αντιστέκεται στη λογική, δεν χωράει αμφιβολία ότι δεν είναι λογικός. Είναι κάτι άλλο.

Οπότε τι έπρεπε να γίνει; Να βγουν οι ειδικές δυνάμεις και να τους περιλάβουν όλους αυτούς με δακρυγόνα και πλαστικές σφαίρες; Τότε ίσως κάτι θα καταλάβαιναν. Γιατί όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος*.

Το ίδιο διάστημα τα κλαμπ και τα σκυλάδικα γνώρισαν μεγάλες πιένες. Ο συνωστισμός στο κατακόρυφο από άτομα που δεν μπορούσαν να σκεφτούν το παραμικρό. Έφηβοι, με την άδεια και ίσως την παρότρυνση των γονιών τους, βγήκαν για να «ξεσκάσουν» και να διασκεδάσουν αδιαφορώντας για τις συνέπειες. «Ε παιδιά είναι!». Ο παραλογισμός στα κόκκινα. Και πώς ο γονιός να επιβάλει στο παιδί του περιορισμούς, όταν ο ίδιος αδυνατεί να θέσει τέτοιους στον εαυτό του; Γιατί και ο γονιός ήθελε και να «ξεσκάσει» και να διασκεδάσει. Οπότε τι θα έλεγε στο παιδί; «Κάτσε μέσα βλαμμένο!» ενώ την ίδια στιγμή αυτός θα ετοιμαζόταν όλο χαρά και χάρη για τη μεγαλειώδη έξοδο της Αποκριάς; «Όλοι βγαίνουν. Εμείς όχι;» αλλά και «Μια φορά είναι οι Αποκριές». Ε βέβαια, η χαρά του μασκαρά.

Το σκηνικό: Το παιδί να ετοιμάζεται και να στολίζεται για τον πανικό και η μάνα να αναρωτιέται «Ζακετάκι πήρες»; Λες και το ζακετάκι αποτελεί μέτρο προφύλαξης από τον κορωνοϊό. Αμ κυρά μου, αν ίσχυε κάτι τέτοιο, δεν θα επικρατούσε οργασμός στα ερευνητικά κέντρα των πανεπιστημίων και των φαρμακευτικών εταιρειών, ώστε να βρεθούν εμβόλια και φάρμακα για την αντιμετώπιση της απειλής. Ο οργασμός θα επικρατούσε στις εταιρείες ένδυσης, ώστε να κατασκευαστούν πολλά και ωραία ζακετάκια. Αλλά δεν είναι έτσι. Βλέπει κανείς κάπου την ευθύνη και τη λογική ενώ μου διαφεύγει προσωπικά; Και δεν χρειάζεται να επαναλάβω τι είναι εκείνος που δεν είναι λογικός.

Σωτηρία από πουθενά. Συζητήσεις επί συζητήσεων και για τις εκκλησίες και το μυστήριο της Θείας Κοινωνίας. Το «Εκείνος που πιστεύει, δεν κολλάει τον ιό» ακούγεται και με τρομοκρατεί όσο τα καρναβάλια. Δηλαδή, όλα αυτά τα ανθρωπάκια που έφεραν τον ιό από τους Αγίους Τόπους δεν στάθηκαν ικανά να βάλουν σε σκέψη κάποιους; Το γεγονός ότι έκλεισε και ο Ναός της Γεννήσεως στη Βηθλεέμ περνάει απαρατήρητο; Μα υπάρχει πιο ιερός και αγιασμένος τόπος από αυτόν; Κι όμως, η επίσκεψη σε αυτόν δεν στάθηκε ικανή να αποτρέψει την ασθένεια των πιστών. Οπότε, μήπως να αφήσουμε τα φανατικά και μεταφυσικά στην άκρη και να δώσουμε χώρο στην επιστήμη και τη λογική; Γιατί αν δεν συμβεί αυτό, βλέπω σε λίγο να αρχίσουν να πέφτουν οι ηλικιωμένοι -συνήθεις θαμώνες των ιερών ναών- σαν τα κοτόπουλα από τον ιό.

Και μέσα στον πανικό άρχισαν οι σκέψεις -ήδη μπορεί να έχει αποφασιστεί- για κλείσιμο των σχολείων. Στο οποίο, δεν διαφωνώ. Θα μπορούσε να είναι ένα μέτρο πρόληψης της εξάπλωσης του ιού αλλά... Θα έπρεπε να συνοδεύεται κι από την ατομική ευθύνη. Αλλά αυτή είπαμε ότι δεν χαρακτηρίζει την πλειονότητα του πληθυσμού. Γιατί το να κλείσουν τα σχολεία και να συνεχίσουν να είναι γεμάτα τα καφέ και τα κλαμποσκυλάδικα δεν θα βοηθήσει στο παραμικρό. Είναι μάλιστα πολύ πιθανό μια τέτοια απόφαση να οδηγήσει τους ηλιθίους στο συμπέρασμα ότι τα σχολεία κλείνουν επειδή αποτελούν φωλιά του κορωνοϊού. Οπότε δώρον άδωρον.

Κάποιος θα πρέπει να αναλάβει το δύσκολο έργο του να εξηγήσει στους ηλιθίους ότι ο κορωνοϊός μπορεί να φωλιάσει παντού. Και στα σχολεία και στα φροντιστήρια και στους ναούς και στις συναγωγές και στα τζαμιά και στα καφέ και... παντού. Κάποιος θα πρέπει να αναλάβει το δύσκολο (μάλλον ανέφικτο) έργο να πείσει τη μάζα ότι η ηλιθιότητα δεν τρομάζει τον κορωνοϊό. Αυτός απειλεί εξίσου και τους ηλιθίους. Έστω κι αν οι ίδιοι αδυνατούν να το αντιληφθούν.

* Λέγεται για κάποιον που δεν συνετίζεται με τα λόγια (μάλλον επειδή αδυνατεί να τα επεξεργαστεί) και απαιτούνται δραστικότερα μέτρα συνέτισης, δηλαδή ξυλοδαρμός ή πλαστικές σφαίρες (τα οποία επίσης αδυνατεί να επεξεργαστεί αλλά τα νιώθει στο τομάρι του).