Παιδιά με… οδηγίες χρήσης

Υπήρξαν εκείνες οι εποχές που οι γονείς είχαν στήσει μια παράδοξη συμμαχία με τους δασκάλους. Συμμαχία με θύματα τα παιδιά. «Δάσκαλε», έλεγε, σχεδόν απαιτούσε, ο γονιός, «Τράβα αφτί, ρίξε, μη λυπάσαι. Μπας και γίνει άνθρωπος». 

Άγριες εποχές. Υπήρχε μια, λίγο περίεργη άποψη ως προς τη διαδικασία εξανθρωπισμού των παιδιών. Αυτή περιλάμβανε σωματικές τιμωρίες, απαξίωση, περιθωριοποίηση και, βέβαια, πολύ, μα πάρα πολύ σκληρούς χαρακτηρισμούς. Τούβλο, ξύλο απελέκητο, (γ)κασμάς, ντενεκές ξεγάνωτος… αποτελούσαν, συχνά, περιγραφές μαθητών -παιδιών και εφήβων.

Τότε δεν υπήρχε ούτε δυσλεξία ούτε διαταραχή ελλειμματικής προσοχής ούτε κόπωση ούτε κακή συναισθηματική κατάσταση ούτε τίποτε, για να δικαιολογήσει παιδικές αδυναμίες ή αποτυχίες. Τα πάντα μεταφράζονταν ως τεμπελιά, βλακεία, απειθαρχία, αντιδραστική αυθάδεια. Με απλά λόγια, οι εξαιρετικά ελάχιστοι, εκείνοι που τα έπαιρναν τα γράμματα, κέρδιζαν τον σεβασμό, βρίσκονταν στο απυρόβλητο, συνήθως, γλίτωναν τις σκληρές ποινές και συμπεριφορές και προβάλλονταν ως παράδειγμα για τους υπόλοιπους. Οι άλλοι, οι πάρα πολλοί δηλαδή, που δεν σκάμπαζαν, κούνια που τους κούναγε.

Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Τα πράγματα άλλαξαν. Τα παιδιά, θύματα εκείνης της βάρβαρης εποχής, μεγάλωσαν και έγιναν γονείς. Και μπορεί να άφησαν πίσω τους την παιδική ηλικία αλλά, σε πολλές περιπτώσεις, δεν τα κατάφεραν εξίσου καλά με τα τραύματά τους. Αυτά συνέχισαν να τα κουβαλούν και τα άφησαν να καθορίσουν τη συμπεριφορά απέναντι στα δικά τους παιδιά.

Μια μειονότητα, βέβαια, διαχειρίστηκε την κατάσταση, κατάφερε να βρει ισορροπίες, προβληματίστηκε ουσιαστικά, ενημερώθηκε από ειδικούς, διάβασε και, τελικά, κατανόησε τον ρόλο της, τον οποίο ανέλαβε και επιτέλεσε με επιτυχία. Οι συγκεκριμένοι, ως γονείς, βρήκαν το μέτρο, εντόπισαν αποδεκτές μεθόδους διαπαιδαγώγησης, έθεσαν περιορισμούς, στήριξαν τα παιδιά τους και τα προετοίμασαν για μια αξιοπρεπή και κάποτε ιδιαίτερα αξιόλογη πορεία. Διαμόρφωσαν και διαμορφώνουν άτομα καλλιεργημένα, δυναμικά, ευγενικά, με στόχους και όρια.

Οι περισσότεροι, όμως, δεν τα πολυκατάφεραν. Τα τραύματα έγιναν οδηγός των γονεϊκών επιλογών τους και τα αποτελέσματα -κατάθλιψη, παραβατικότητα, σχολική αποτυχία- της ανικανότητας αυτών των γονιών ζούμε έντονα σήμερα. Άλλωστε, ο ρόλος του γονιού δεν είναι εύκολη υπόθεση. Απαιτεί υπομονή, γνώση, παρατηρητικότητα, ρεαλισμό, διάθεση ουσιαστικής ενασχόλησης με το παιδί. Σύνθετη, κοπιαστική και χρονοβόρα διαδικασία. Δεν είναι άθλημα για όλους. 

Ορισμένοι έβγαλαν και συνεχίζουν να βγάζουν τα απωθημένα τους στη νεότερη γενιά. Καταπιέζουν, υποτιμούν, κακομεταχειρίζονται και συγκρίνουν τα παιδιά, διαρκώς, είτε με άλλα (τα άλλα είναι πάντα καλύτερα) είτε με τα προσωπικά κατορθώματά τους, πραγματικά ή -συνήθως- φανταστικά. Με μότο τους το "Κι εμείς που μεγαλώσαμε έτσι, τι πάθαμε;" διαιωνίζουν απαράδεκτες καταστάσεις, επιβαρυντικές για την επόμενη γενιά.

Οι περισσότεροι, όμως, οδηγήθηκαν στο άλλο άκρο. Σε μια προσπάθεια να μη ζήσουν τα παιδιά τους τη βαρβαρότητα και υποτίμηση που έζησαν οι ίδιοι στο παρελθόν, έγιναν υπερπροστατευτικοί (γονείς ελικόπτερα). Δημιούργησαν ένα περίκλειστο περιβάλλον, αποστειρωμένο και τοποθέτησαν τα παιδιά τους στο κέντρο του. Τα βλαστάρια τους, εννοείται, ότι είναι ό,τι πιο έξυπνο, όμορφο, καλυτερότερο, γέννησε η φύση. Όλοι οι άλλοι είναι κατώτεροι σε κάθε επίπεδο και σύγκριση. Κι αν τα καμάρια τους δεν τα καταφέρνουν καλά, τότε η ευθύνη είναι των άλλων, που προσπαθούν να θέσουν εμπόδια στη λαμπρή πορεία των βλασταριών τους, εξαιτίας ανείπωτου φθόνου και απερίγραπτης ζήλιας. 

Τέτοια, ατυχή περιστατικά, μικρά ή μεγάλα, γίνονται αιτία εντάσεων, δυναμικών και συνάμα γραφικά γελοίων παρεμβάσεων των γονιών στις σχέσεις με φίλους, στη δουλειά των εκπαιδευτικών ή σε συμπεριφορές γονιών άλλων παιδιών. Σε κάθε περίπτωση, προτεραιότητά τους είναι το παιδί να μη βιώσει οποιαδήποτε αρνητική κατάσταση και, βέβαια, την παραμικρή πίεση. Σε δύσκολες καταστάσεις πάντα φταίνε οι άλλοι. Ποτέ το παιδί. Το παιδί, όμως, είναι σίγουρο ότι, αργά ή γρήγορα, θα ζήσει αποτυχίες, θα δεχτεί αρνητική κριτική, κάποτε υποτίμηση και απόρριψη. Και τότε εμφανίζεται ο γονιός super-ήρωας να παραπονεθεί, να διεκδικήσει, να ενημερώσει ότι το παιδί ένιωσε άσχημα, ότι του κόπηκαν τα φτερά, ότι ανέβασε πυρετό, ότι οδηγήθηκε στην κατάθλιψη, ότι το έπιασε τρέμουλο, ότι πληγώθηκε η ψυχούλα του, ότι έβγαλε σκωληκοειδίτιδα ή φρονιμίτη ή σπυράκι στο κούτελο ή πήρε κιλά, ότι δεν έφαγε βραδινό, δεν πήγε στη γιαγιά που γιόρταζε, είδε εφιάλτη...

Κι όμως, είναι τόσο εύκολο να αποφευχθούν όλα αυτά. Χρειάζεται, απλώς, μια μικρή πρωτοβουλία από την πλευρά των γονιών. Δεν είναι και δύσκολο να συντάξουν ένα έντυπο με οδηγίες χρήσης* του παιδιού τους. Το συγκεκριμένο -είτε τυπωμένο σε χαρτί είτε, πλέον, σε φλασάκι- να το δίνουν στους φίλους ή γνωστούς του παιδιού καθώς και στις οικογένειές τους, στους δασκάλους του, στους ιδιοκτήτες καταστημάτων ένδυσης ή εστίασης, στα οποία συχνάζει το καμάρι τους, ώστε να προλαμβάνουν οποιαδήποτε παρεκκλίνουσα συμπεριφορά του περιβάλλοντος και να διασφαλίζουν τη συνέχεια του παραμυθιού, στο οποίο έχουν καταδικάσει τους μπούληδες και τις μπούλες που δημιούργησαν.

Όμορφα και παστρικά πράγματα, δηλαδή.

*Παράδειγμα εντύπου οδηγιών χρήσης παιδιού

-Το παιδί μου είναι, δεδομένα, τέλειο και το γνωρίζει, οπότε είστε υποχρεωμένοι να ενισχύετε, διαρκώς, την αυτοϊδέα του.

-Να επαινείτε συνεχώς το παιδί μου, ακόμη κι αν δεν σας δίνει αφορμές γι αυτό.

-Μην κάνετε αρνητικές παρατηρήσεις στο παιδί μου, ακόμη κι αν σας δίνει αφορμές γι αυτό.

-Μην πιέζετε το παιδί μου για οποιοδήποτε λόγο.

-Μην απαιτείτε από το παιδί μου υπευθυνότητα ή οργάνωση.

-Μην επαινείτε άλλα παιδιά μπροστά στο παιδί μου.

-Μην κοιτάζετε επίμονα το παιδί μου.

-Μην κοιτάζετε με περίεργο τρόπο το παιδί μου.

-Μην ρωτάτε το παιδί μου για κάτι, όταν υπάρχει πιθανότητα να μη γνωρίζει την απάντηση.

-Μη βάζετε μεγαλύτερους βαθμούς σε συμμαθητές του παιδιού μου.

-Μην αφήνετε άλλα παιδιά να μπουλιγκιάζουν το παιδί μου.

-Μην δείχνετε κακή διάθεση (ό,τι κι αν σας συμβαίνει) μπροστά στο παιδί μου.

-Μη αφήνετε άλλα παιδιά να εκφράσουν απορίες ή να παρέμβουν στο μάθημα, όταν το παιδί μου παίρνει τον λόγο χωρίς άδεια.

-...