Κυριακή 28 Οκτωβρίου 2007

Το Παράδοξο, Το Εκκρεμές του Φουκώ και οι Αντιφάσεις της ελληνικής κοινωνίας

«Τι είναι η πατρίδα μας; / Μην είναι οι κάμποι; / Μην είναι τα άσπαρτα ψηλά βουνά; / Μην είναι ο ήλιος της που χρυσολάμπει; / Μην είναι τα άστρα της τα φωτεινά;…» έλεγε το ποίημα που απαγγέλλαμε μικροί σε σχολικές γιορτές! Κατέληγε δε και σε συμπέρασμα όπου ο ποιητής τόνιζε ότι όλα αυτά καθώς και άλλα πολλά είναι η πατρίδα μας. Αυτό βεβαίως μπορεί να συνέβαινε κάποτε αλλά δε συμβαίνει σήμερα. Και δε συμβαίνει γιατί με τις καταπατήσεις δεν έχουμε αφήσει κάμπο για κάμπο και άσπαρτο βουνό για άσπαρτο βουνό αλλά και γιατί με όλα αυτά που γίνονται τείνω να αναθεωρήσω πλήρως την άποψή μου για το τι είναι η πατρίδα μας.
Μάλιστα, αν ο ποιητής βρισκόταν εν ζωή, πιστεύω ακράδαντα ότι θα έσκιζε μετά μανίας το χειρόγραφο και θα συνέθετε εκ νέου το πόνημά του. Και θα το έκανε επειδή όσα βλέπουμε καθημερινά γύρω μας μάς τρελαίνουν, μας παιδεύουν, μας παγιδεύουν, μας εκνευρίζουν, μας καθυστερούν, μας αναστατώνουν, μας εξουθενώνουν και τελικά δίνουν μια νέα ιδέα για το τι είναι η πατρίδα μας!
Η πατρίδα μας, σήμερα, είναι ξεκάθαρα ένα σύστημα αυτοαναιρούμενων αξιών, θεσμών, μέσων και πολιτικών που πλέον ρυθμίζουν -ή προσπαθούν να το κάνουν- τη ζωή μας. Είναι ένα σύνολο αντιφάσεων, στρεβλώσεων και παραδοξοτήτων που καθιστούν αβάσιμη κάθε λογική προσέγγιση, ανάλυση και διάθεση κατανόησης των πραγμάτων. Είναι η προσπάθεια να εκσυγχρονιστούμε με την αξιοποίηση των πιο συντηρητικών μέσων, να βαδίσουμε προς το μέλλον μέσα από αδιέξοδα, είναι η πορεία μας μέσα από βαλτοτόπια και σκοτεινά σοκάκια σε μια εποχή που ανοίγει λεωφόρους. Είναι η στήριξη ή η ανοχή -κι αυτό στήριξη είναι- στη μετριότητα, την ανοησία, την υπέρμετρη βλακεία, τη χαοτική κατινιά, την ανέξοδη μαγκιά, της καταρράκωσης κάθε αξίας και έννοιας δικαιοσύνης. Είναι το καθημερινό ποδοπάτημα της αξιοπρέπειας και του σεβασμού, η εμπιστοσύνη μας στον κιτρινισμό και στο λαϊκισμό και στην αδικία και στη διαφθορά και στην αυθαιρεσία και στην υποκρισία, που όμως φροντίζουμε να καταδικάζουμε σε τακτά χρονικά διαστήματα .
Δεν ξέρω αν ο ποιητής θα μπορούσε να κάνει ρίμα με όλα αυτά αλλά θα άξιζε τον κόπο ένα ποίημα με τίτλο «η αντιφατικότητα του απόλυτου»! Γιατί αυτή είναι σήμερα η πατρίδα μας, αυτοί είναι οι Έλληνες, ένα σύνολο μόνιμα απόλυτων αλλά την ίδια στιγμή αντιφατικών θέσεων και κρίσεων που αλληλοαναιρούνται διαρκώς. Αμφισβητούμε το κράτος αλλά απαιτούμε τη διαρκή παρέμβασή του στο καθετί, εμπιστευόμαστε την κάθαρση θεσμών σε άλλους, τους οποίους, όμως, στη συνείδησή μας έχουμε καταδικάσει ήδη. Αυτό είναι όταν προχωρούμε στο σχεδιασμό της ίδρυσης νέων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και τμημάτων τη στιγμή που τα ήδη υπάρχοντα δηλώνουν αδυναμία συνέχισης της λειτουργίας τους.
Αυτό είναι η πατρίδα μας όπου κι αν κοιτάξει κανείς. Και είναι δημιούργημα δικό μας. Και διαθέτουμε όλη την ικμάδα μας για να διαιωνιστεί μια κατάσταση που δε μας συμφέρει και δε μας στηρίζει αλλά μας φθείρει. Καταδικάζουμε τη γραφειοκρατία και τα δεινά της αλλά αγωνιούμε για περισσότερους διορισμούς στο δημόσιο. Γεμίζουμε πλατείες και αίθουσες και αμφιθέατρα για να ακούσουμε πολιτικούς να μας υπόσχονται ότι την επόμενη τετραετία θα κάνουν όσα μας είχαν ήδη υποσχεθεί την προηγούμενη αλλά δεν μπόρεσαν -λόγω ανημπόριας- να τα κάνουν!
Και ανατροπή της κατάστασης δεν εντοπίζω ούτε στο μακρινό ορίζοντα. Μπορεί ο μακαρίτης να δήλωνε κάποτε ότι «ανήκομεν στη Δύση» αλλά αυτό μάλλον δεν αρκεί, αφού κάποια στιγμή πρέπει και να γίνουμε Δύση -και σίγουρα όχι με μεθόδους της Ανατολής- αλλιώς «δώρον άδωρον»! Τι να το κάνω να ανήκω κάπου αλλά να είμαι κάτι άλλο; Ας μην «ανήκομεν» πουθενά, να μη μας καταβάλλει και το όραμα.
Μ’ αυτά και μ’ αυτά φτάσαμε να αναγάγουμε τις στρεβλώσεις, την κενότητα και τις αντιφάσεις σε τρόπο ζωής, σε επιστήμη. Πιστεύω απόλυτα, αν και πολύ αμφιβάλλω (αντίφαση), ότι το σύνολο των Ελλήνων έχει διαβάσει και ασπάζεται το «Εκκρεμές του Φουκώ» του Ουμπέρτο Έκο (ο Έκο είναι ο συγγραφέας, δεν του ανήκει το Εκκρεμές, το οποίο, όπως από τον τίτλο δηλώνεται ξεκάθαρα, είναι κτήμα του Φουκώ!!!). Μάλιστα, θεωρώ ότι στο σύνολό του το ελληνικό αναγνωστικό κοινό (αντίφαση) έχει εντρυφήσει στο σημείο όπου Μπέλμπο και Ντιοταλέβι εξηγούν στον Καζαουμπόν τις θέσεις τους για την αναγκαιότητα «Αναμόρφωσης της Γνώσης». Και δε θα ήταν καθόλου άσχημη ιδέα ό,τι ακολουθεί να το λάβουν υπόψη τους οι σοφοί που συμμετέχουν σε εθνικούς διαλόγους για την Παιδεία, την Οικονομία, την Υγεία και όποιο άλλο εθνικό θέμα!
Στο συγκεκριμένο, λοιπόν, σημείο γίνεται λόγος για τη σχολή «Τετρατριχεκτομίας» (τέχνη του να κόβεις την τρίχα στα τέσσερα), της οποίας στόχο αποτελεί η εκπαίδευση του νου στο … άσχετο. Για το πρόγραμμα σπουδών του τμήματος προτείνονται μαθήματα όπως η «Αθιγγανική πολεοδομία», η «υγροτομία» (τέχνη τεμαχισμού του ζουμιού), η «μητραδελφοχαιρετιστήρια μηχανική» (κατασκευή μηχανών για χαιρετισμό της θείας σου), η «ιστορία των καλλιεργειών στην Ανταρκτική», ο «Ασσυρο-Βαβυλωνιακός φιλοτελισμός», η «σύγχρονη Σουμερική λογοτεχνία», η «φωνητική του βωβού κινηματογράφου», η «ψυχολογία του όχλου στη Σαχάρα» και πολλά άλλα παρόμοιας κενότητας. Μήπως, λέω μήπως, ήρθε η ώρα για ίδρυση παρόμοιων τμημάτων και στη χώρα μας, ώστε οι νέοι και να νομίζουν ότι σπουδάζουν αλλά και να προετοιμάζονται ουσιαστικά για τα παράδοξα που θα συναντούν στη ζωή τους; Μάλιστα στην αντίστοιχη ελληνική σχολή θα μπορούσε να προστεθεί και το μάθημα «ανάλυση της ουσίας του πολιτικού λόγου στην Ελλάδα»!

*Ο κ. Ζάχος δε θα θεωρούσε κακό και ένα
μάθημα με τίτλο «Ελλάδα: μια σύγχρονη χώρα»

Δεν υπάρχουν σχόλια: