Κυριακή 15 Αυγούστου 2010

Με τις πόρτες ... κλειστές!

Στο μυθιστόρημά του «Με τις πόρτες ανοιχτές» ο Ίαν Ράνκιν ξεφεύγει με εξαιρετική επιτυχία από το γνωστό μοτίβο των ιστοριών του με πρωταγωνιστή τον επιθεωρητή Ρέμπους. Εκείνο που με εντυπωσίασε, όταν για πρώτη φορά άνοιγα το εσώφυλλο του βιβλίου, ήταν μια φράση γραμμένη με πορτοκαλί γράμματα: «Για το σωστό άνθρωπο όλες οι πόρτες είναι ανοιχτές…»!
Κι ενώ ο συγγραφέας ισχυρίζεται αυτό την ίδια στιγμή ο σύγχρονος κόσμος βρίσκεται σε αδιέξοδο βλέποντας γύρω του όλες τις πόρτες κλειστές. Το κυριότερο είναι ότι εκείνοι που βιώνουν εντονότερα αυτό το κλειστοφοβικό σκηνικό και τις παρενέργειές του είναι οι νέοι. Το περίεργο είναι ότι όσοι θα μπορούσαν να αλλάξουν το σκηνικό (που οι ίδιοι έστησαν) στέκονται αποσβολωμένοι αδυνατώντας να διατυπώσουν και την παραμικρή ουσιαστική πρόταση. Μέθοδοι ξεπερασμένες, καταδικασμένες εκ των προτέρων σε παταγώδη αποτυχία προωθούνται με τυμπανοκρουσίες για να διαψεύσουν γρήγορα και απροκάλυπτα τις προσδοκίες των εμπνευστών τους.
Οι κοινωνίες θα συνεχίσουν να κινούνται ανάμεσα στα συντρίμμια της οικονομικής κρίσης, οι πολίτες τους θα συνεχίσουν να μεμψιμοιρούν και οι νέοι θα συνεχίσουν να συναντούν πόρτες κλειστές, όσο αρνούμαστε να δεχτούμε και άρα να διορθώσουμε δυο πράγματα.
Το ένα έχει να κάνει με τη ρίζα του κακού. Και η ρίζα του κακού βρίσκεται στο λάθος δρόμο που ακολούθησε η παγκοσμιοποίηση. Με σύνθημα «όλα για την κατανάλωση» οι αγορές δέχτηκαν μια σειρά στρεβλώσεων που λειτούργησαν σαν ντόμινο. Αδιαφορώντας για την έννοια της δημοκρατίας οι αγορές έψαξαν και εντόπισαν χώρες με φτηνό εργατικό δυναμικό με στόχο την παραγωγή πιο φτηνών προϊόντων. Και γιατί στις χώρες αυτές το εργατικό δυναμικό είναι φτηνότερο; Απλούστατα επειδή οι αρχές της δημοκρατίας αποτελούν κάτι άγνωστο γι αυτές και άρα ο άνθρωπος εκεί είναι εξαιρετικά ευάλωτος σε κάθε μορφής εκμετάλλευση.
Αποτέλεσμα; Επιχειρήσεις και εργοστάσια μαζικά εγκατάλειψαν τον αναπτυγμένο κόσμο και τους εργάτες τους και να εγκαθίστανται στην Κίνα και σε άλλες εξίσου … δημοκρατικές χώρες όπου η εκμετάλλευση ανθούσε. Αυτό βέβαια ήταν λογικό να σημάνει έκρηξη της ανεργίας στις δυτικές κοινωνίες κι αυτή με τη σειρά της την εφαρμογή μιας σειράς ανορθόδοξων λύσεων. Η κατάσταση που ερχόταν φώναζε από μακριά αλλά οι περισσότεροι έκλειναν τα αφτιά τους αρνούμενοι να αποδεχτούν το αυτονόητο.
Η λογική λέει κάτι απλό. Το παιχνίδι που έχει στηθεί στην παγκόσμια σκακιέρα πρέπει να γίνει με ίσους όρους για όλους. Όποιος θέλει να παίξει είναι καλοδεχούμενος αρκεί να ακολουθήσει απλούς κανόνες δημοκρατίας και ανθρωπισμού. Αν μια χώρα αρνείται να σεβαστεί και τα βασικά ακόμα δικαιώματα των εργαζομένων, δεν μπορεί να έχει θέση στην παγκόσμια αγορά. Ο ανταγωνισμός πρέπει να υπάρχει, μάλλον θα είναι σκληρός αλλά δεν μπορεί παρά να είναι δίκαιος. Χωρίς ανθρώπους δε νοείται οικονομία (μάλλον δε νοείται τίποτα) αλλά κάποιοι αδυνατούν να το αντιληφθούν. Η οικονομική, συναισθηματική και σωματική εξόντωση του ανθρώπου εγγυάται ένα και μόνο παγκοσμίως: Οι πόρτες θα παραμένουν κλειστές για όλο και περισσοτέρους.
Η λύση είναι εξαιρετικά απλή. Επιβολή σεβασμού κοινών κανόνων και άρα ισότητα. Ο ανταγωνισμός που βασίστηκε στην ανεξέλεγκτη εκμετάλλευση δοκιμάστηκε και απότυχε. Ο ανταγωνισμός μπορεί να έχει μόνο ποιοτικά κριτήρια. Άρα πάμε για άλλα. Κι εδώ εμφανίζεται ένα δεύτερο (το σημαντικότερο) πρόβλημα που πρέπει να διορθωθεί. Ποιοι θα μας οδηγήσουν σ’ αυτά τα άλλα; Ποιοι θα ξεκλειδώσουν τις κλειστές πόρτες, όχι σε εθνικιστικά δεδομένα ενός θλιβερού παρελθόντος αλλά σε σύγχρονα παγκοσμιοποιημένα, ανθρώπινα πρότυπα; Αυτοί λοιπόν, απλώς δεν υπάρχουν και δεν υπάρχουν επειδή το σύστημα δε φρόντισε να τους δημιουργήσει ή σε άλλες περιπτώσεις τους έχει αποκλείσει.
Στηριγμένοι σε πρακτικές ποσοτικές παρά ποιοτικές δημιουργήσαμε έναν κόσμο στα πρότυπα της βιομηχανικής παραγωγής. Τεχνοκράτες που μπορούσαν να λειτουργούν μηχανικά κατάκλυσαν κάθε χώρο και θέση. Άνθρωποι που έμαθαν να λειτουργούν απολύτως τυποποιημένα, χωρίς πρωτοτυπία, χωρίς φαντασία, χωρίς να μπορούν να ξεφύγουν από θεσπισμένους κανόνες λήψης αποφάσεων κυριάρχησαν προς μεγάλη χαρά ενός συστήματος που μπορούσε να δημιουργήσει τέτοιους μαζικά. Άνθρωποι που δέχτηκαν και αναπαράγουν τυποποιημένη, απλή και εύκολα κατανοητή γνώση και παιδεία είναι εύκολο να διαμορφωθούν και μάλιστα με φτηνές όσο και απαρχαιωμένες μεθόδους. Αυτοί είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι όσο ο κόσμος κινείται σε δεδομένες και άρα προβλέψιμες πορείες. Διαφορετικά…
Σήμερα, δυστυχώς γι αυτούς, ο κόσμος τελείως απρόβλεπτα(;) εγκατάλειψε τις φωτεινές λεωφόρους του πρόσφατου παρελθόντος και κινείται σε ατραπούς που ελάχιστα είχαν προβλεφθεί. Οι τεχνοκράτες δεν είχαν προετοιμαστεί για κάτι τέτοιο. Αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν (δεν μπορούσαν να το διανοηθούν) πώς φτάσαμε μπροστά σε πόρτες κλειστές. Πολύ περισσότερο δε διαθέτουν τα κλειδιά για να τις ανοίξουν. Η παντοδυναμία τους, η αδιαμφισβήτητη κυριαρχία τους σε πολιτικές και οικονομικές θέσεις κράτησε ελάχιστα. Τώρα δέχονται πυρά από παντού και δεν είναι μακριά η στιγμή που οι λαοί θα απαιτήσουν, ίσως με ελάχιστα ειρηνικό τρόπο, την απομάκρυνσή τους από θέσεις εξουσίας.
Ωραία ήταν όσο οι πόρτες ήταν ανοιχτές. Κανείς βέβαια, δεν ήθελε καν να σκεφτεί το ενδεχόμενο κάποια στιγμή να κλείσουν. Και τώρα κανείς δε θυμάται πού βρίσκονται τα κλειδιά. Είναι άσχημο να βρίσκει κάποιος όλες τις πόρτες κλειστές αλλά του μένει ένα μόνο να κάνει. Πρέπει να βρει τα χαμένα κλειδιά ή τους κατάλληλους ανθρώπους. Ανθρώπους που μπορούν να λειτουργήσουν έξω από τα δεδομένα και να εντοπίσουν ποιες πόρτες και με ποιο τρόπο πρέπει να ανοίξουν. Εναλλακτικό σενάριο δεν υπάρχει. Σε κάθε άλλη περίπτωση οι πόρτες θα παραμένουν κλειστές!

Δεν υπάρχουν σχόλια: