Ρώτησαν κάποτε τον Κωνσταντίνο Καραμανλή -όσο ακόμη βρισκόταν στην Προεδρία της Δημοκρατίας- αν σκόπευε κάποια στιγμή να επιστρέψει και να εγκατασταθεί στο χωριό του, την Πρώτη Σερρών. Εκείνος, χωρίς να το σκεφτεί πολύ, απάντησε αρνητικά και το αιτιολόγησε: «η Πρώτη δεν έχει ορίζοντα»!
Πριν λίγες μέρες με κάποιους μαθητές μου και με αφορμή ένα θέμα έκθεσης άνοιξε συζήτηση για την πόλη μας, την αισθητική, την προοπτική της και τον τρόπο που η εικόνα της επενεργεί στην ψυχοσύνθεση, στον τρόπο σκέψης και τελικά στις επιλογές των κατοίκων της. Η κουβέντα κυλούσε μεταξύ σοβαρών θέσεων, αστείων αντιπαραθέσεων και σαρκαστικών σχολιασμών ικανών να διαμορφώσουν άποψη για την προοπτική που προδιαγράφεται ως προς την πορεία των τοπικών πραγμάτων. Το θέμα έφτασε κάποια στιγμή και στο καίριο ζήτημα. Η πόλη μας έχει ορίζοντα;
Χωρίς την παραμικρή δυσκολία οι περισσότεροι συμφώνησαν με το αυτονόητο, ότι, δηλαδή, ο ορίζοντας για την πόλη μας δεν αποτελεί παρά μια έννοια καταγραμμένη σε λεξικά και μόνο! Αναφέρομαι «στους περισσότερους», γιατί υπήρξαν κι εκείνοι που κινούμενοι σ’ ένα πλαίσιο ακραίου τοπικισμού διατύπωσαν, αρκετά ενοχλημένοι, την άποψη ότι «η Λάρισα μπορεί να μην έχει ορίζοντα αλλά έχει τον καλύτερο καφέ»!!! Δηλαδή, τα άτομα αυτά αδυνατώντας να αποδεχτούν την πραγματικότητα της έλλειψης ορίζοντα προσπάθησαν να εντοπίσουν κάτι που θα στήριζε τον τοπικιστικό εγωισμό τους κι αυτό δεν ήταν άλλο από το ότι η πόλη μας «έχει τον καλύτερο καφέ». Χωρίς να γνωρίζω σε ποιον τουριστικό οδηγό εντόπισαν τη συγκεκριμένη πληροφορία και ποιου πασίγνωστου γευσιγνώστη συμπέρασμα αποτελεί η αναγνώριση της ποιότητας του καφέ μας, κατάλαβα κάτι.
Υπάρχουν ανάμεσά μας άτομα και μάλιστα νέα άτομα που είναι ικανοποιημένα με τους περιορισμένους ορίζοντες που τους προσφέρει ο αφρός του φραπέ που κατακάθεται στον πάτο ενός ποτηριού!!! Ωραία! Τώρα που το καλοσκέφτομαι εξετάζοντας ενδελεχώς τον αφρό του φραπέ μου που τελειώνει δεν είναι και άσχημα. Μια καφέ μάζα που μάλιστα μπορεί να πάρει διάφορα σχήματα με την παρέμβαση του ... καλαμακίου! Τουλάχιστον καθόλου στατικό! Περιττό να αναφέρω τα σχόλια που προκάλεσε η παρέμβαση του συγκεκριμένου μαθητή. Ο καθένας από τους υπολοίπους άρχισε να ψάχνει ποιος ήταν ο δικός του ορίζοντας από το παράθυρο του σπιτιού ή του σχολείου του.
Η γειτόνισσα που απλώνει ρούχα στο απέναντι μπαλκόνι αποδείχτηκε ο πιο συνηθισμένος ορίζοντας, εξαιτίας της εξαιρετικής ισιάδας που χαρακτηρίζει την πόλη μας. Υπήρξαν κι εκείνοι που αισθάνονταν τυχεροί, αφού το εγκαταλειμμένο χαμόσπιτο, απέναντι από το παράθυρό τους, επιτέλους γκρεμίστηκε, οπότε, μέχρι να υψωθεί η πολυκατοικία που ετοιμάζεται, ο ορίζοντάς τους θα είναι ... εξαιρετικά διευρυμένος. Ο πιο τυχερός αποδείχτηκε ο τύπος που ανοίγοντας το παντζούρι του δωματίου του αντιμετωπίζει τη θέα του νεκροταφείου της πόλης. Αυτό κι αν είναι προοπτική και μάλιστα μακροπρόθεσμη! Με λίγα λόγια, ελάχιστοι ήταν εκείνοι που κατάφεραν να εντοπίσουν κάτι αξιόλογο, οπότε συμφωνήσαμε, χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία, ότι η πόλη πάσχει από ορίζοντα, γεγονός που, δυστυχώς, προκαλεί περαιτέρω παθήσεις.
Γιατί άμα λείπει ο ορίζοντας από το καθημερινό τοπίο, λείπει κι από τις προσωπικότητες των ατόμων. Σκεφτείτε ένα παιδάκι που μεγαλώνει έτσι! Σκεφτείτε το τη στιγμή που αρχίζει την αναζήτηση. Έχει την αίσθηση ότι ο κόσμος αρχίζει και τελειώνει μεταξύ του μπαλκονιού του και εκείνου της γειτόνισσας που απλώνει την μπουγάδα. Πόσο εύκολο είναι να σκεφτεί ότι υπάρχει και κάτι πέρα από αυτό; Πόσο μπορεί να του κινηθεί η περιέργεια, η διάθεση να ψάξει, να αναζητήσει και να ξεσηκωθεί μέσα σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον; Καθόλου εύκολο! Οι παραστάσεις του εκτείνονται στα ελάχιστα τετραγωνικά του «κόσμου» του. Για ποιο πράγμα να αναρωτηθεί; Άντε να αναρωτηθεί για την τεχνολογία του «μανταλακίου», άντε και για την τεχνική απλώματος και διπλώματος ρούχων. Μέχρι εκεί όμως! Αυτό δε λέγεται παιδάκι. Τελειωμένη υπόθεση λέγεται!
Κι αν το συγκεκριμένο παιδάκι δεν έχει την ευκαιρία να ταξιδέψει, να δει ότι τελικά υπάρχει και κάτι άλλο έξω από τα όρια της γειτονιάς του, κάτι πιο μεγάλο, πιο ανοιχτό από το μικρόκοσμό του, μάλλον ελάχιστα πράγματα θα διεκδικήσει από τη ζωή του. Και τότε είναι πολύ πιθανό η πλατεία Ταχυδρομείου να του δίνει την αίσθηση του απέραντου και ο καφές της θα είναι ο καλύτερος καφές. Αμ με τέτοιες συνθήκες πολλά από τα «τοπικά» γεγονότα μπορούν να δικαιολογηθούν. Οι μικρότητες, ο επαρχιακός νεοπλουτισμός, η έλλειψη ποικιλίας στη διασκέδαση, ο συντηρητισμός, η στατικότητα, η έλλειψη διάθεσης για αναζήτηση και έκφραση του διαφορετικού, ο φόβος απέναντι στο καινούριο, η απόρριψη του καλύτερου, η αποφυγή οτιδήποτε μπορεί να ξεφεύγει από τα στενά όρια μέσα στα οποία μάθαμε να ζούμε και να σκεφτόμαστε.
Δυστυχώς λείπουν από την πόλη μας και η θάλασσα και οι ψηλές βουνοκορφές που θα μας έδιναν ορίζοντα. Κι ακόμα πιο δυστυχώς λείπει η διάθεση να εντοπίσουμε ή και να δημιουργήσουμε ορίζοντες στους νέους. Και εντάξει. Δεν περιμένω να δημιουργήσουμε Κολόμβους και Μαγγελάνους, δεν περιμένω μια επόμενη γενιά Λαρισαίων να οδηγηθεί σε φοβερές και τρομερές αναζητήσεις και ανατροπές. Αλλά να, θα μου άρεσε να δω περισσότερους Λαρισαίους να αμφισβητούν τα δεδομένα της πόλης μας ακόμα και τον καφέ της. Θα μου άρεσε να δω περισσότερους ανθρώπους με ανοιχτούς ορίζοντες κι ας πίναμε νεροζούμια!
Πριν λίγες μέρες με κάποιους μαθητές μου και με αφορμή ένα θέμα έκθεσης άνοιξε συζήτηση για την πόλη μας, την αισθητική, την προοπτική της και τον τρόπο που η εικόνα της επενεργεί στην ψυχοσύνθεση, στον τρόπο σκέψης και τελικά στις επιλογές των κατοίκων της. Η κουβέντα κυλούσε μεταξύ σοβαρών θέσεων, αστείων αντιπαραθέσεων και σαρκαστικών σχολιασμών ικανών να διαμορφώσουν άποψη για την προοπτική που προδιαγράφεται ως προς την πορεία των τοπικών πραγμάτων. Το θέμα έφτασε κάποια στιγμή και στο καίριο ζήτημα. Η πόλη μας έχει ορίζοντα;
Χωρίς την παραμικρή δυσκολία οι περισσότεροι συμφώνησαν με το αυτονόητο, ότι, δηλαδή, ο ορίζοντας για την πόλη μας δεν αποτελεί παρά μια έννοια καταγραμμένη σε λεξικά και μόνο! Αναφέρομαι «στους περισσότερους», γιατί υπήρξαν κι εκείνοι που κινούμενοι σ’ ένα πλαίσιο ακραίου τοπικισμού διατύπωσαν, αρκετά ενοχλημένοι, την άποψη ότι «η Λάρισα μπορεί να μην έχει ορίζοντα αλλά έχει τον καλύτερο καφέ»!!! Δηλαδή, τα άτομα αυτά αδυνατώντας να αποδεχτούν την πραγματικότητα της έλλειψης ορίζοντα προσπάθησαν να εντοπίσουν κάτι που θα στήριζε τον τοπικιστικό εγωισμό τους κι αυτό δεν ήταν άλλο από το ότι η πόλη μας «έχει τον καλύτερο καφέ». Χωρίς να γνωρίζω σε ποιον τουριστικό οδηγό εντόπισαν τη συγκεκριμένη πληροφορία και ποιου πασίγνωστου γευσιγνώστη συμπέρασμα αποτελεί η αναγνώριση της ποιότητας του καφέ μας, κατάλαβα κάτι.
Υπάρχουν ανάμεσά μας άτομα και μάλιστα νέα άτομα που είναι ικανοποιημένα με τους περιορισμένους ορίζοντες που τους προσφέρει ο αφρός του φραπέ που κατακάθεται στον πάτο ενός ποτηριού!!! Ωραία! Τώρα που το καλοσκέφτομαι εξετάζοντας ενδελεχώς τον αφρό του φραπέ μου που τελειώνει δεν είναι και άσχημα. Μια καφέ μάζα που μάλιστα μπορεί να πάρει διάφορα σχήματα με την παρέμβαση του ... καλαμακίου! Τουλάχιστον καθόλου στατικό! Περιττό να αναφέρω τα σχόλια που προκάλεσε η παρέμβαση του συγκεκριμένου μαθητή. Ο καθένας από τους υπολοίπους άρχισε να ψάχνει ποιος ήταν ο δικός του ορίζοντας από το παράθυρο του σπιτιού ή του σχολείου του.
Η γειτόνισσα που απλώνει ρούχα στο απέναντι μπαλκόνι αποδείχτηκε ο πιο συνηθισμένος ορίζοντας, εξαιτίας της εξαιρετικής ισιάδας που χαρακτηρίζει την πόλη μας. Υπήρξαν κι εκείνοι που αισθάνονταν τυχεροί, αφού το εγκαταλειμμένο χαμόσπιτο, απέναντι από το παράθυρό τους, επιτέλους γκρεμίστηκε, οπότε, μέχρι να υψωθεί η πολυκατοικία που ετοιμάζεται, ο ορίζοντάς τους θα είναι ... εξαιρετικά διευρυμένος. Ο πιο τυχερός αποδείχτηκε ο τύπος που ανοίγοντας το παντζούρι του δωματίου του αντιμετωπίζει τη θέα του νεκροταφείου της πόλης. Αυτό κι αν είναι προοπτική και μάλιστα μακροπρόθεσμη! Με λίγα λόγια, ελάχιστοι ήταν εκείνοι που κατάφεραν να εντοπίσουν κάτι αξιόλογο, οπότε συμφωνήσαμε, χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία, ότι η πόλη πάσχει από ορίζοντα, γεγονός που, δυστυχώς, προκαλεί περαιτέρω παθήσεις.
Γιατί άμα λείπει ο ορίζοντας από το καθημερινό τοπίο, λείπει κι από τις προσωπικότητες των ατόμων. Σκεφτείτε ένα παιδάκι που μεγαλώνει έτσι! Σκεφτείτε το τη στιγμή που αρχίζει την αναζήτηση. Έχει την αίσθηση ότι ο κόσμος αρχίζει και τελειώνει μεταξύ του μπαλκονιού του και εκείνου της γειτόνισσας που απλώνει την μπουγάδα. Πόσο εύκολο είναι να σκεφτεί ότι υπάρχει και κάτι πέρα από αυτό; Πόσο μπορεί να του κινηθεί η περιέργεια, η διάθεση να ψάξει, να αναζητήσει και να ξεσηκωθεί μέσα σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον; Καθόλου εύκολο! Οι παραστάσεις του εκτείνονται στα ελάχιστα τετραγωνικά του «κόσμου» του. Για ποιο πράγμα να αναρωτηθεί; Άντε να αναρωτηθεί για την τεχνολογία του «μανταλακίου», άντε και για την τεχνική απλώματος και διπλώματος ρούχων. Μέχρι εκεί όμως! Αυτό δε λέγεται παιδάκι. Τελειωμένη υπόθεση λέγεται!
Κι αν το συγκεκριμένο παιδάκι δεν έχει την ευκαιρία να ταξιδέψει, να δει ότι τελικά υπάρχει και κάτι άλλο έξω από τα όρια της γειτονιάς του, κάτι πιο μεγάλο, πιο ανοιχτό από το μικρόκοσμό του, μάλλον ελάχιστα πράγματα θα διεκδικήσει από τη ζωή του. Και τότε είναι πολύ πιθανό η πλατεία Ταχυδρομείου να του δίνει την αίσθηση του απέραντου και ο καφές της θα είναι ο καλύτερος καφές. Αμ με τέτοιες συνθήκες πολλά από τα «τοπικά» γεγονότα μπορούν να δικαιολογηθούν. Οι μικρότητες, ο επαρχιακός νεοπλουτισμός, η έλλειψη ποικιλίας στη διασκέδαση, ο συντηρητισμός, η στατικότητα, η έλλειψη διάθεσης για αναζήτηση και έκφραση του διαφορετικού, ο φόβος απέναντι στο καινούριο, η απόρριψη του καλύτερου, η αποφυγή οτιδήποτε μπορεί να ξεφεύγει από τα στενά όρια μέσα στα οποία μάθαμε να ζούμε και να σκεφτόμαστε.
Δυστυχώς λείπουν από την πόλη μας και η θάλασσα και οι ψηλές βουνοκορφές που θα μας έδιναν ορίζοντα. Κι ακόμα πιο δυστυχώς λείπει η διάθεση να εντοπίσουμε ή και να δημιουργήσουμε ορίζοντες στους νέους. Και εντάξει. Δεν περιμένω να δημιουργήσουμε Κολόμβους και Μαγγελάνους, δεν περιμένω μια επόμενη γενιά Λαρισαίων να οδηγηθεί σε φοβερές και τρομερές αναζητήσεις και ανατροπές. Αλλά να, θα μου άρεσε να δω περισσότερους Λαρισαίους να αμφισβητούν τα δεδομένα της πόλης μας ακόμα και τον καφέ της. Θα μου άρεσε να δω περισσότερους ανθρώπους με ανοιχτούς ορίζοντες κι ας πίναμε νεροζούμια!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου