Κυριακή 31 Ιανουαρίου 2016

Ιατρική στο Ασγκαμπάτ

Η μαθήτρια, απέναντί μου, βρίσκεται σε απόγνωση. Έχει μπροστά της δυο γραπτά της φρεσκοδιορθωμένα. Και τα δυο εκτός θέματος. Απορεί αδυνατώντας να κατανοήσει «πώς γίνεται αυτό;». Θεωρεί τον εαυτό της ιδιαίτερα έξυπνο και μου το δηλώνει ξεκάθαρα. Επιθυμεί, φυσικά, να εισαχθεί στην Ιατρική σχολή. 

Λίγες μέρες μετά. Η μαθήτρια (τελείως άλλη από την προηγούμενη), απέναντί μου, βρίσκεται σε απόγνωση. Δηλώνει ότι αδυνατεί να κατανοήσει όσα εξελίσσονται στο μάθημα, γιατί κάποιοι συμμαθητές της βρίσκονται σε καλύτερο επίπεδο από την ίδια. Δηλώνει, επίσης, ότι στα υπόλοιπα μαθήματα -για τα οποία, όμως, αδυνατώ να έχω προσωπική άποψη- είναι άριστη. Το μόνο πρόβλημά της είναι η Έκθεση -για την οποία, όμως, μπορώ να έχω πολύ προσωπική άποψη. Επιθυμεί, φυσικά, να εισαχθεί στην Ιατρική. 

Κάτι δεν πάει καλά. Δυο μαθήτριες με προβληματικές επιδόσεις και αντιδράσεις θέλουν να σπουδάσουν Ιατρική. Κανένα πρόβλημα. Μάλλον, όμως, θέλουν να γίνουν και γιατροί. Μεγάλο πρόβλημα. Το θέλουν πολύ. Πεθαίνουν γι αυτό. Κι αν, με κάποιο τρόπο, τα καταφέρουν, δεν ξέρω πόσοι άλλοι θα πεθάνουν από αυτό. Και οι δυο έχουν πειστεί από το περιβάλλον τους ότι είναι ιδιαίτερα ικανές. Τουλάχιστον ικανές να πετύχουν το στόχο τους, εισαγωγή στην Ιατρική. Στο σχολείο, όλα τα χρόνια, τις θεωρούσαν(;) άριστες. Και τους το έδειχναν(!). Με εικοσάρια παντού. Ακόμη και στην Έκθεση, για την οποία μπορώ να έχω προσωπική άποψη. Κι εγώ καλούμαι να βγάλω τα κάστανα από τη φωτιά. 

Δυο μαθήτριες που πιστεύουν ότι Έκθεση είναι να γεμίζουν σελίδες με «όμορφες» λέξεις και εκφράσεις εκθαμβωτικές. Θεωρούν τα εκφραστικά λάθη τους απλή λεπτομέρεια Η λογική, η προσπάθεια στήριξης απόψεων με επιχειρήματα, η δομή, δεν έχουν την παραμικρή σημασία ούτε για τη μία ούτε για την άλλη. Μάλλον έτσι τους δίδαξαν να προσεγγίζουν το μάθημα. Όσο για ενημέρωση... Και οι δυο δηλώνουν ότι απέχουν από το σπορ. Το μόνο που έκαναν στη μαθητική ζωή τους ήταν να αποστηθίζουν σχολικά μαθήματα. Η χαρά του καθηγητή. Ήσυχα και ευγενικά παιδιά του πρώτου θρανίου που δεν δημιουργούν προβλήματα στην αίθουσα και πάντα «εντάξει» στις υποχρεώσεις τους. Οι προϋποθέσεις για ολοστρόγγυλο εικοσάρι. Η καλλιέργεια του μυαλού, η άποψη για την πραγματικότητα, η σφαιρική καλλιέργεια δεν απασχολούν το σχολείο. 

Οι δυο μαθήτριες έφτασαν στην τρίτη Λυκείου με άριστους βαθμούς. Έφτασαν εδώ που έφτασαν χωρίς τη δυνατότητα να κατανοούν τις απαιτήσεις ενός θέματος –και συνηθίζω να δίνω θέματα σε απλά ελληνικά. Έφτασαν χωρίς δυνατότητα να επεξεργαστούν και να διατυπώσουν απλά νοήματα, χωρίς να διαθέτουν τη γνώση, την εικόνα της πραγματικότητας, ώστε να τοποθετηθούν και να αναλύσουν ένα θέμα με βάση τη λογική. Έχουν την αίσθηση ότι το να γεμίσουν απλώς κάποιες σελίδες είναι το ζητούμενο. Δυστυχώς όμως γι αυτές, δεν είναι. Πιθανότατα θα το συνειδητοποιήσουν για πρώτη φορά στις Πανελλαδικές. 

Κι όμως, και οι δυο ονειρεύονται την Ιατρική. Πέρασε και σε αυτές, όπως και σε μερικές ακόμη εκατοντάδες μαθητών, ότι η Ιατρική είναι για εκείνους που απλώς έχουν μεγάλους βαθμούς στο σχολείο. Και δεν είναι λίγοι αυτοί. Είναι πολλοί. Κάπως έτσι Έλληνες μαθητές γεμίζουν κάθε χρόνο τις Ιατρικές στην Μπρατισλάβα, τη Σόφια, το Μπακού, την Καμπούλ, το Μουσκάτ, την Αστάνα... Οι περισσότεροι μην έχοντας τα προσόντα, ώστε να υλοποιήσουν το όνειρο με εγχώριες λύσεις, προσπαθούν να το κάνουν με επιλογές, οι οποίες δεν θέτουν καμιά προϋπόθεση για την αποδοχή τους. Ο καθένας μπορεί να σπουδάσει Ιατρική. Ακόμη κι αν δεν παρακολούθησε τα προαπαιτούμενα μαθήματα στο σχολείο. Μαθητές της θεωρητικής κατεύθυνσης σπουδάζουν Ιατρική, Φαρμακευτική, Οδοντιατρική σε πόλεις εξωτικές. Αν μπορείς να πληρώσεις είσαι καλοδεχούμενος. Αν μπορείς να πληρώσεις, θα γίνεις γιατρός, μηχανικός, αστροναύτης. Φοιτητικός τουρισμός. 

Κι ενώ σήμερα, αυτά τα παιδιά, αδυνατούν να επεξεργαστούν απλά γλωσσικά μηνύματα και δεδομένα (με επιπτώσεις αποκλειστικά για τα ίδια), αύριο θα αδυνατούν να επεξεργαστούν πολύ πιο κρίσιμα ζητήματα (με επιπτώσεις, συχνά τραγικές, για πολλούς άλλους). Δε θα είναι ικανά ούτε για τα βασικά. Δεν θα τα εμπιστευόμουν ούτε για ξεμάτιασμα, πολύ περισσότερο για βεντούζες και μάλιστα κοφτές. 

Μαθητές σε απόγνωση. Θέλουν να γίνουν γιατροί. Ίσως επειδή είναι από τα ελάχιστα επαγγέλματα, για τα οποία μπορούν να έχουν μια εικόνα. Ο γιατρός γιατρεύει. Η τηλεόραση έπαιξε το ρόλο της. Για άλλους, σύγχρονους επαγγελματικούς τομείς αγνοούν οτιδήποτε. Κανείς δεν τους μίλησε γι αυτούς και φυσικά οι ίδιοι δεν ενδιαφέρθηκαν να μάθουν. Το σχολείο δεν κατάφερε να τους δείξει τον δρόμο. Οι γονείς επίσης. Και τώρα συνωστισμός στον προθάλαμο της Ιατρικής. Άγχος, πίεση, ανασφάλεια. Συνειδητοποίηση ότι το όνειρο προϋποθέτει εφόδια τα οποία δεν διαθέτουν. Όμως ποτέ δεν είναι αργά. Μια Ιατρική Σχολή στο Ασγκαμπάτ μπορεί να αναγνωρίσει τα ταλέντα τους και τους περιμένει. Με βεβαιότητα θα αναγνωρίσει το ταλέντο του μπαμπά: να πληρώνει αδρά. 

Ο κ. Ζάχος διαβεβαιώνει ότι όλες οι πόλεις που αναφέρονται στο άρθρο 
 υφίστανται και δεν αποτελούν προϊόν μυθοπλασίας



Κυριακή 17 Ιανουαρίου 2016

«Ποιοι, επιτέλους, πετυχαίνουν στις Πανελλαδικές»;

Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι πλέον γνωρίζω. Και το να γνωρίζεις δεν είναι πάντα καλό. Μετά, όμως, από δυο δεκαετίες και... μέσα σε αίθουσες, γνωρίζω την απάντηση. Όταν κάποιος με ρωτάει, εγώ γνωρίζω. Γνωρίζω ποιοι μαθητές θα πετύχουν, ποιοι θα κινηθούν στη μετριότητα και -από πολύ νωρίς- ποιοι θα αποτύχουν. Αυτό, όμως, είναι πρόβλημα. Πρόβλημα, γιατί αυτό που γνωρίζω, συνήθως, δεν μπορώ και να το πω άμεσα στον ενδιαφερόμενο. Πρόβλημα, όμως, και επειδή πια δυσκολεύομαι να το κρύψω. Τα πάντα το δηλώνουν. Οι περισσότεροι, ευτυχώς, δεν θέλουν πραγματικά να ξέρουν, οπότε τη βγάζω καθαρή. 

Το να με ρωτούν «Μα ποιοι, επιτέλους, είναι αυτοί που πετυχαίνουν σήμερα;» αποτελεί μια ευκαιρία εκτόνωσης. Σε τέτοιες περιπτώσεις δίνει κανείς... γενικά τη συνταγή αποφεύγοντας προσωπικές ρήξεις, ηλίθιες δικαιολογίες και ατελείωτες γκρίνιες. Θεωρώ ότι ο καθένας μπορεί να ξέρει ποιοι είναι αυτοί. Μπορεί αλλά δε θέλει. 

Και είναι βασικό να το θέλει πραγματικά. Αυτός που πραγματικά επιθυμεί να προβλέψει(;) την πιθανή προσωπική πορεία του ή την πορεία του παιδιού του, βλέπει καθαρά. Δεν παραβλέπει όσα δεν τον συμφέρουν και δεν τα εξιδανικεύει. 

Τα πάντα ξεκινούν από ένα δεδομένο. Πετυχαίνουν λίγοι. Λίγοι μαθητές αριστεύουν στις εισαγωγικές εξετάσεις, ακόμη λιγότεροι το κάνουν στο πανεπιστήμιο και ελάχιστοι στην περαιτέρω πορεία τους. Οι πολλοί οδηγούνται στη μετριότητα και την αποτυχία. Βλέπουν τα ραπανάκια ανάποδα, χωρίς να έχουν πλησιάσει καν τα όνειρά τους. Αφού οι λίγοι πετυχαίνουν, δε μένει παρά να αποκωδικοποιήσουμε τι κάνουν αυτοί και τι η μάζα. Αν γίνει αυτό, θα ξέρουμε. 

Οι λίγοι, λοιπόν, δεν ψάχνουν δικαιολογίες ούτε επιρρίπτουν ευθύνες. Δεν τους φταίνε ποτέ οι άλλοι, το σύστημα, ο ανάδρομος Ερμής, το καναρίνι του γείτονα, η επιτροπή θεμάτων, οι βαθμολογητές, ο εργοδότης, το κατεστημένο, οι ανταγωνιστές, οι καιρικές συνθήκες, η κρίση, οι κακές παρέες που τους παρασύρουν. Και δεν το κάνουν γιατί γνωρίζουν το απλό. Είναι αδύνατο ή εξαιρετικά δύσκολο να παρέμβουμε και κυρίως να «διορθώσουμε» το περιβάλλον. Άρα δεν περιμένουμε το παραμικρό από αυτό. Πιο εύκολη και λιγότερο χρονοβόρα είναι η αυτοδιόρθωση. Οι λίγοι περιμένουν μόνο από τον εαυτό τους. Οι πολλοί από τους άλλους, οι ίδιοι είναι, σε κάθε περίπτωση, νερό για λειτουργιά. Συμπέρασμα πρώτο: Επιτυχία ίσον ανάληψη ευθυνών. 

Πετυχαίνει εκείνος που προσπαθεί. Και προσπαθεί με πάθος. Προσπαθεί από νωρίς. Προσπαθεί εστιάζοντας στον στόχο του. Το κάνει διαρκώς, χωρίς χαώδη διαλείμματα. Συνεχίζει να το κάνει, όταν βρίσκει δυσκολίες, όταν η κόπωση απειλεί να τον καταβάλει, το κάνει μετά από αποτυχίες και κυρίως αφού πετύχει. Αγωνίζεται απέναντι στους φόβους του, τις ανασφάλειες του, τους άλλους, τον εαυτό του. Στοχεύει εκεί που δεν πίστευε ότι μπορεί να φτάσει. Πασχίζει να διαψεύσει τον εαυτό του, το περιβάλλον, όσους λένε ότι «αυτό είναι αδύνατο». Όσοι προσπαθούν αποσπασματικά ή επιφανειακά, όσοι καθυστερούν να ξεκινήσουν την προσπάθεια, ελάχιστες ελπίδες έχουν. Συμπέρασμα δεύτερο: Επιτυχία ίσον προσπάθεια. 

Η επιτυχία προϋποθέτει φαντασία, καινοτομία, δημιουργικότητα. Πετυχαίνει εκείνος που διεκδικεί καλλιέργεια, επαφή με τις εξελίξεις, γνώση. Όσοι χάνουν το χρόνο τους στο fb παρακολουθώντας βλακώδεις αναρτήσεις, προτείνοντας ατάκες απύθμενης ανοησίας, κάνοντας like σε καθετί που κινείται στο ψηφιακό σύμπαν τους, σχολιάζοντας τη -συνήθως- θεϊκή ομορφιά του καθενός, σπαταλώντας ώρες ατελείωτες σε ψηφιακά παιχνίδια και τηλεοπτικά σκουπίδια, εντέλει στο απόλυτο τίποτα, δεν αφήνουν στον εαυτό τους και πολλά περιθώρια. Αυτό μπορεί να το κάνει η μάζα και αυτή έχει τόση σχέση με την επιτυχία όση θα έχει -σε ελάχιστο διάστημα- και ο δημόσιος υπάλληλος με τη μονιμότητα. Η διαφορετική και ουσιαστική άποψη, η διαφορετική και αξιόλογη ιδέα, η διαφορετική και ανατρεπτική πρόταση διατυπώνονται από τους διαφορετικούς, από όσους τολμούν να κάνουν ό,τι η μάζα δεν μπορεί να κάνει, άρα από εκείνους που επιλέγουν το διαφορετικό. Συμπέρασμα τρίτο: Επιτυχία ίσον ανατροπή. 

Τελικά, δεν είναι δύσκολο να ξέρει κανείς «ποιοι, επιτέλους, πετυχαίνουν». Το δύσκολο είναι να θέλει να το ξέρει. Γιατί, το να ξέρει κάποιος, απαιτεί και συνεχείς διορθωτικές κινήσεις, επιμονή, προγραμματισμό και κυρίως ρήξη με την καθημερινή μετριότητα και αποστασιοποίηση από αυτήν. Κι αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Αν ήταν, θα το διάλεγαν οι πολλοί και τότε τα δεδομένα θα άλλαζαν. Εκείνοι που θα μας έλλειπαν θα ήταν οι μέτριοι, οι βαρετοί, οι γκρινιάρηδες, οι τεμπέληδες, οι ανίκανοι, οι αποτυχημένοι. Όμως αυτοί δεν μας λείπουν. Πιθανώς δεν θα λείψουν ποτέ κι από κανέναν.
Και για να μην αφήσω το παραμικρό περιθώριο παρανόησης, τεμπέλης και ανίκανος και αποτυχημένος είναι εκείνος που λέει ότι έχει στόχο αλλά δεν κάνει το παραμικρό γι αυτόν. Ίσως γιατί το σύμπαν τον έχει βάλει στο μάτι.


Κυριακή 10 Ιανουαρίου 2016

Τελείες, παράγραφοι και... κενά

Ο Γούντι Άλεν δεν πρέπει να ήταν διόλου ευχαριστημένος από την εκπαίδευσή του. Δήλωνε γι αυτή: «Είχα μια φρικτή εκπαίδευση. Ήμουν σε ένα σχολείο για διανοητικά καθυστερημένους καθηγητές». Θυμάμαι τα λόγια του όταν μαθητές μου με πλησιάζουν λέγοντας: «Κύριε, μας είπαν στο σχολείο...». Κάθε που το ακούω αυτό αγωνιώ για όσα ακολουθούν. Ξέρετε, κάποτε, όσα τους λένε στο σχολείο σχετίζονται με το μάθημα που διδάσκω, την Έκθεση και είναι ένας ύμνος στην αυθεντία εκείνου που τα λέει. Συνήθως, μάλιστα, «όσα τους λένε στο σχολείο» συνοδεύονται από την υπενθύμιση ότι αυτός που λέει, όσα λέει, βαθμολογεί στις Πανελλαδικές και άρα γνωρίζει τα πάντα. Γιατί, το να βαθμολογεί κανείς στις Πανελλαδικές, είναι τίτλος και πτυχίο καλύτερο από όποιο άλλο πτυχίο, μάστερ και διδακτορικό μαζί. Λες και οι βαθμολογητές αποτελούν την αφρόκρεμα της εκπαιδευτικής κοινότητας ή προκύπτουν από κάποια φοβερή και τρομερή αξιολόγηση -λέξη, όμως, άγνωστη στο εκπαιδευτικό σύμπαν. 
Ενίοτε, όσα τους λένε στο σχολείο ή οπουδήποτε αλλού, είναι μπαρούφες αξιοθρήνητες. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και το: «κύριε, η κυρία (ή και ο κύριος κάποτε) που μας κάνει Έκθεση στο σχολείο μάς είπε ότι μια παράγραφος πρέπει να είναι δεκατέσσερις γραμμές». Αυτό τους είπε η κυρία που τους κάνει Έκθεση. Κι αυτή η κυρία -και δεν είναι μία αλλά πολλές- περιμένει αποδοχή και σεβασμό από τους μαθητές. Βέβαια, αυτή η κυρία, όπως όλοι γνωρίζουμε, «διορθώνει στις Πανελλαδικές». Πιθανώς, όμως, η συγκεκριμένη κυρία δεν έχει γράψει ποτέ στη ζωή της τίποτε πέρα από λίστα με ψώνια για το μπακάλικο, μάλλον σε παραγράφους των δεκατεσσάρων γραμμών. 
Όσο κι αν ερευνήσει κανείς, ορισμό παραγράφου με κριτήριο την έκτασή της δε θα βρει. Η παράγραφος ορίζεται παγκοσμίως ως αυτόνομο τμήμα-νόημα του γραπτού λόγου αλλά όχι ως έκταση. Κι όμως, κάποιες κυρίες βγαίνουν και τη λένε αβασάνιστα την ανοησία κι όποιον πάρει ο χάρος. Και μετά έχουμε παραδείγματα παιδιών που ενώ έχουν διατυπώσει ένα πλήρες αλλά περιορισμένης έκτασης νόημα, συνεχίζουν να γράφουν λόγια του αέρα, με «επίσης» και με «παράλληλα», ώσπου η παράγραφος να καλύψει τις επιθυμητές δεκατέσσερις γραμμές. 
Κι άντε, να δεχτούμε τον ορισμό της παραγράφου που εισήγαγε η κυρία. Βγαίνει άκρη; Με το γραφικό χαρακτήρα ποιου θα ορίσουμε το κριτήριο; Γιατί υπάρχει εκείνο το παιδί που γράφει γράμματα ψείρες. Για να διαβαστούν απαιτείται η επιστράτευση ισχυρού μικροσκοπίου. Υπάρχει, όμως, κι εκείνο το ζωντόβολο που χρησιμοποιεί γράμματα τα οποία θα φθονούσε κι ο πιο καλλιγράφος όνος. Οπότε, κυρία μου, μήπως πρέπει παρόμοιες εκστατικές συμβουλές να τις συνοδεύεις με εγχειρίδιο για το είδος αλλά και το μέγεθος της γραμματοσειράς των παιδιών; 
Ο ορισμός της παραγράφου, όμως, δεν είναι ο μόνος που ικετεύει για τη λύπησή μας. Είναι και ο αριθμός των τελειών. Ναι, ο αριθμός των τελειών που πρέπει να περιέχει μια παράγραφος και για να ακριβολογώ εκείνη του προλόγου. Μου μεταφέρει μαθητής την εμπειρία του από διόρθωση Έκθεσης στο σχολείο: «Αυτή(!) που μας κάνει Έκθεση (και μάλλον διορθώνει στις Πανελλαδικές συμπληρώνω εγώ) μου είπε ότι ο πρόλογος χρειάζεται πέντε (5) τελείες». Στη λογική ερώτηση αν του εξήγησε για ποιο λόγο χρειάζεται πέντε κι όχι έξι ή τέσσερις ή κάτι άλλο, απάντηση δεν πήραμε, ούτε εγώ ούτε ο μαθητής. Δηλαδή, αυτή η κυρία ορίζει τον πρόλογο ως τμήμα του γραπτού λόγου που απαρτίζεται από πέντε περιόδους; Τελικά, βρήκαμε μια λύση για να της κάνει το κέφι. Ο συγκεκριμένος μαθητής είχε χρησιμοποιήσει τρεις τελείες, οπότε αποφασίσαμε στο τέλος του προλόγου να χρησιμοποιεί τα αποσιωπητικά, ώστε να συμπληρώνει το μαγικό αριθμό πέντε.
Στο hall of fame όσων τους έχουν πει στο σχολείο δε θα μπορούσα να μη συμπεριλάβω τη συναρπαστική συμβουλή καθηγήτριας για τον τρόπο οργάνωσης μιας περίληψης. Η συγκεκριμένη -βαθμολογήτρια Πανελλαδικών, φυσικά- προτείνει στους μαθητές να γράφουν αποσπασματικά το νόημα κάθε παραγράφου του κειμένου που τους δίνεται αφήνοντας ένα κενό στην αρχή της περίληψής τους. Για τη συγκεκριμένη κυρία η περίληψη δεν αποτελεί ένα ενιαίο κείμενο αλλά συνονθύλευμα νοημάτων. Η συνοχή της -τόσο της περίληψης όσο και της κυρίας μάλλον- έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Θα αναρωτιέστε ίσως για το κενό στην αρχή της περίληψης και δε θα έχετε άδικο. Λοιπόν, το κενό συμπληρώνεται στο τέλος και είναι το θεματικό κέντρο της περίληψης. Ο πρόλογός της, δηλαδή. Κι αν απορείτε για το τι συμβαίνει όταν το θεματικό κέντρο του κειμένου είναι τελικά μεγαλύτερο ή μικρότερο από το κενό που έχει ήδη αφήσει ο μαθητής, η κυρία έχει τη λύση. Ο μαθητής θα πρέπει να χρησιμοποιήσει το κατάλληλο μέγεθος γραμμάτων, ώστε αυτό να καλυφθεί με ακρίβεια... 
«Κύριε, μας είπαν στο σχολείο...». Όταν το ακούω αυτό από μαθητή μου, αναρωτιέμαι: Μήπως στο ίδιο σχολείο πήγαινε και ο Γούντι Άλεν;

 Ο κ. Ζάχος πίστευε ότι διδάσκει το μάθημα της Έκθεσης 
 στο φροντιστήριο «άποψη»