Ο Ιησούς και ο κυρ Στέφανος

Συχνά ζηλεύω τους συναδέλφους διαφορετικών αντικειμένων.

Κάνουν τη δουλειά τους όμορφα και ωραία, ανταλλάσσουν κάποιες ιδέες μεταξύ τους, προτείνουν εναλλακτικές για κάποια προβλήματα-ερωτήσεις, διατυπώνουν προσεγγίσεις και τέλος. Οι εξωτερικές παρεμβάσεις συνήθως λείπουν ή είναι ελάχιστες.

Με την Έκθεση το πράγμα αλλάζει. 

Κι αλλάζει επειδή όλοι γνωρίζουν για το μάθημα, όλοι έχουν άποψη και κυρίως επιθυμούν να τη μοιραστούν με άλλους. Αισθάνονται ότι μπορούν να παρεμβαίνουν, παίρνουν θέση για τα θέματα των πανελλαδικών, ασκούν κριτική για τον τρόπο προσέγγισής τους και κυρίως... έχουν να πουν για τις αδικίες που έχουν υποστεί ως μαθητές, εκεί που, συνήθως, βρέθηκαν στον δρόμο τους κάποιοι παλιάνθρωποι βαθμολογητές, οι οποίοι δεν κατανόησαν την πρωτοτυπία των ιδεών τους, αμφισβήτησαν την ποιότητα και το βάθος της σκέψης τους, με αποτέλεσμα να τους σακατέψουν βαθμολογικά και ψυχολογικά. Τι αδικία!

Το απωθημένο που τους προκάλεσαν το κουβαλάνε εφ' όρου ζωής. Κι αυτό τους κατατρύχει, τους ταλαιπωρεί σε κάθε επόμενο βήμα. Οπότε και δεν χάνουν ευκαιρία να εξωτερικεύουν τις σκέψεις τους.

Πρόσφατο θέμα με τους μαθητές της πρώτης Λυκείου για τα πρότυπα των νέων μού θύμισε αντίστοιχο θέμα που είχε δοθεί σε Πανελλαδικές. Τι είχαμε ζήσει και τότε;

Στο ερώτημα για τα πρότυπα που πρέπει να προβάλλονται στους νέους, αρκετοί υποψήφιοι θεώρησαν λογικό να αναφερθούν σε συγκεκριμένα πρόσωπα και όχι στα ευρύτερα γνωρίσματα που πρέπει να διαθέτουν αυτά. Εννοείται ότι στις αναφορές τους δεν επέλεξαν το ό,τι να 'ναι. Θεώρησαν ότι τους δινόταν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να εντυπωσιάσουν, οπότε και κινήθηκαν σε άλλα επίπεδα. Κάποτε και σε άλλα σύμπαντα.

Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που αναφέρθηκαν στο πρότυπο του Ιησού. Μάλλον σκέφτηκαν ότι το συγκεκριμένο θα συγκινούσε και θα εξασφάλιζε καλό βαθμό. Οι περισσότεροι έπαιξαν και έχασαν. Όχι γιατί ο Ιησούς δεν θα μπορούσε να είναι το τέλειο πρότυπο αλληλεγγύης, σοφίας, σεμνότητας, αναρχίας, δύναμης, αγάπης, αλλά επειδή το θέμα δεν απαιτούσε προσωποποίηση.

Το τι είχαμε ακούσει και διαβάσει, βέβαια, εκείνη την περίοδο, δεν περιγράφεται. Όλοι είχαν άποψη. Και την εξέφραζαν με θάρρος-θράσος και χωρίς να σκέφτονται τις εντυπώσεις που προκαλούσαν. Δηλαδή, αν οι βαθμολογητές έπρεπε να δεχτούν ως πρότυπο αναφοράς και ανάλυσης τον Ιησού, θα μπορούσαν να απορρίψουν άλλες ειδικές αναφορές; Και τότε, πώς θα αντιμετώπιζαν τον μαθητή που θα πρότεινε ως πρότυπο τον Batman; Άσχημο πρότυπο θα ήταν αυτός; Μήπως δεν βοηθούσε τους ανήμπορους και αδικημένους; Μήπως δεν τα έβαλε με κάθε αχρείο και υποχθόνιο που εμφανιζόταν στον δρόμο του επιθυμώντας την υποδούλωση των κατοίκων της Γκόθαμ Σίτι; Μήπως δεν ήταν έτοιμος να θυσιαστεί για τους άλλους; Μια χαρά πρότυπο θα ήταν.

Κι απ' την άλλη, αν η αναφορά στον Ιησού γινόταν αποδεκτή και επιβραβευόταν, δεν θα έπρεπε αντίστοιχα να γίνουν αποδεκτές αναφορές στον Λάο Τσε, τον Κομφούκιο, τον Βούδα, τον Superman, τον κυρ-Στέφανο που πουλούσε με πίστωση στην Αλίκη Βουγιουκλάκη που ήταν φτωχή και ανυπεράσπιστη; 

Εννοείται θα έπρεπε.

Ήταν από τα πιο διασκεδαστικά μαθήματα. Το κυριότερο, όμως, ήταν ότι οι περισσότεροι μαθητές κατάλαβαν πού έπρεπε να κινηθούν. 

Οι μαθητές. 

Οι υπόλοιποι απλώς θα συνεχίσουν να ξέρουν για την Έκθεση. Και, δυστυχώς, θα συνεχίσουν να το εκφράζουν.

Η κουτσομπόλα και ο Αϊνστάιν

"Είναι η περιέργεια", είπε ο μαθητής, "που οδηγεί αρκετούς ανθρώπους στην παρακολούθηση πρωινών, μεσημεριανών και γενικά ριάλιτι τηλεοπτικών εκπομπών. Είναι η ανάγκη τους να μαθαίνουν, να ενημερώνονται. Είναι η διάθεσή τους να γνωρίζουν λεπτομέρειες της ζωής των άλλων. Οπότε είναι απόλυτα λογικό να έχουν τέτοια απήχηση τα συγκεκριμένα θεάματα και η επιλογή τους αυτή δεν δηλώνει χαμηλό επίπεδο καλλιέργειας και έλλειψη αισθητικής", ολοκλήρωσε γεμάτος αγωνία.

Νομίζω ότι δεν υπάρχει πιο άβολη στιγμή από εκείνη που με αναγκάζει, πολύ συχνά, να αντιπαρατεθώ σε επιλογές και αντιλήψεις του οικογενειακού περιβάλλοντος μαθητών μου. Γιατί η ένταση του συγκεκριμένου μαθητή να πείσει την ομήγυρη -προσωπικά πιστεύω τον εαυτό του- ότι η εμμονή με τηλεοπτικά, και όχι μόνο, σκουπίδια είναι φυσιολογική και καθόλου κατακριτέα στάση, δεν ήταν παρά η διάθεσή του να υπερασπιστεί επιλογές του περίγυρού του. Η γιαγιά του, η μαμά του, ο πατέρας του, οι θείες και οι θείοι του, οι κουμπάροι και μάλλον ο ίδιος τελικά, πιθανότατα σπαταλούν αρκετές ώρες της ημέρας με τη συντροφιά αυτών των εκπομπών και των celebritys πρωταγωνιστών τους.

Παρόλη την καλή διάθεσή μου, δεν μπορούσα να αφήσω τους μαθητές με την αίσθηση ότι τέτοιες επιλογές είναι ακίνδυνες και άσχετες με την ποιότητα της αισθητικής και του επιπέδου καλλιέργειας. Άλλωστε, το θέμα του "Λαϊκισμού" που αναλύαμε δεν μου άφηνε ιδιαίτερα περιθώρια επίδειξης της... καλότητας και υπομονής που, κατά τα άλλα, με διακρίνουν.

"Τι είναι αυτό που οδηγεί κάποιους ανθρώπους, και συνομηλίκους σας, να αναζητούν και συχνά να επιλέγουν μουσική διαφορετική από τα τσιρίγματα που ακούγονται στα πρωινάδικα και στα κλαμπάδικα;" ρώτησα τον υπερασπιστή της υποκουλτούρας.

"Μα, φυσικά, η περιέργεια." απάντησε.

"Για ποιον λόγο αρκετοί νέοι άνθρωποι αναζητούν πληροφορίες για τις εξελίξεις και τις μεταβολές, ώστε να διαφοροποιήσουν τις επαγγελματικές επιλογές τους από εκείνες των προηγούμενων γενιών και γενικότερα της μάζας;" εξέφρασα την απορία.

"Και πάλι είναι η ανάγκη να μάθουν και να ζήσουν καινούργια πράγματα, οπότε και πάλι η περιέργεια που τους χαρακτηρίζει.", δήλωσε.

"Ποιο ήταν και συνεχίζει να είναι το κίνητρο ανθρώπων για επιστημονική έρευνα που οδήγησε και συνεχίζει να το κάνει σε επιτεύγματα που μας απάλλαξαν από ασθένειες του παρελθόντος, που κατέστησαν την ενημέρωση, την επικοινωνία, τις μετακινήσεις μας πιο εύκολες, που μας έδωσαν γνώσεις και απαντήσεις που μας απάλλαξαν από δεισιδαιμονίες και μας πρόσφεραν δύναμη και ανεξαρτησία;", συνέχισα.

"Δεν χρειάζεται συζήτηση, η δύναμη της περιέργειάς τους.", τοποθετήθηκε με βεβαιότητα.

Νομίζω ότι ήδη έγινε αντιληπτό ποια ήταν η κατάληξη της κουβέντας μας. Συμφωνήσαμε ότι είναι, πράγματι, η περιέργεια το κίνητρο που μας οδηγεί στην αναζήτηση, στην ανάγκη να μάθουμε, να ενημερωθούμε, να μπούμε σε λεπτομέρειες -πραγματικές ή φανταστικές- της ζωής των άλλων ή γεγονότων και φαινομένων. 

Ναι, αλλά τι είναι εκείνο που καθιστά κάποιον/α καταπληκτικό/ή κουτσομπόλη/α και κάποια/ον άλλη/ον σημαντική επιστημόνισσα / επιστήμονα;*

Είναι το επίπεδο μόρφωσης και κυρίως καλλιέργειας και η ποιότητα της αισθητικής που χαρακτηρίζει και διακρίνει διαφορετικούς ανθρώπους. Κι αυτά εξαρτώνται από το περιβάλλον διαπαιδαγώγησης, από τις ευκαιρίες που τους δόθηκαν και από εκείνες που είχαν τη θέληση να αξιοποιήσουν, από τη διάθεση για αναπαραγωγή συντηρητικών σχημάτων ή την όρεξη για αμφισβήτηση και εδραίωση νέων.

Ο καταπληκτικότερος κουτσομπόλης, λοιπόν, θα μπορούσε, υπό άλλες συνθήκες, να είναι ένας ακόμη Αϊνστάιν. Το περιβάλλον του, όμως, και κυρίως προσωπικές επιλογές και αντοχές τον περιόρισαν, τον εμπόδισαν, τον καταδίκασαν. Κι από την άλλη, ο Αϊνστάιν θα μπορούσε να είναι ο πιο υπεροχότερος κουτσομπόλης που ανέδειξε η ανθρωπότητα. Απλώς επέλεξε διαφορετική πορεία και πεδίο αξιοποίησης και έκφρασης της περιέργειάς του, δεν φοβήθηκε τις αποτυχίες και τα επικριτικά σχόλια του επιστημονικού κατεστημένου της εποχής του, προκαλώντας μια επιστημονική επανάσταση.

*Εκπληκτικό δείγμα χρήσης της γλώσσας με βάση τους κανόνες της πολιτικής ορθότητας!

Η εφεύρεση της πέτρας

Δεν είμαι ιδιαίτερα πρωινός τύπος. Για την ακρίβεια, δεν είμαι καθόλου πρωινός τύπος. Μου αρέσει το χουζούρεμα, οι τεμπέλικες κινήσεις του -όχι πολύ- πρωινού, η αργή και χαλαρή προετοιμασία. Μισώ τον ήχο του ξυπνητηριού. Με οδηγεί στα πρόθυρα νευρικού κλονισμού.

Δυστυχώς, όμως, υπάρχουν κάποιες μέρες που ο πρωινός εφιάλτης είναι αναπόφευκτος. Και ο πρωινός εφιάλτης είναι ξυπνητήρι, άμεση εγκατάλειψη της θαλπωρής των σκεπασμάτων, γρήγορη προετοιμασία και... έχε γεια καλό μου σπιτάκι. Με αυτή τη σειρά.

Στις συγκεκριμένες μέρες ανήκει και η σημερινή. Μια στιγμή αδυναμίας, στην έναρξη της σχολικής χρονιάς, είχε ως αποτέλεσμα τον προγραμματισμό πρωινού μαθήματος. Γνώριζα εξαρχής ότι για μια ολόκληρη χρονιά, κάθε Τετάρτη, θα πλήρωνα την απερισκεψία της στιγμής. Κι αυτό κάνω. Την πληρώνω.

Βέβαια, σήμερα τα πράγματα ξεκινούσαν αρκετά αισιόδοξα. Λιακάδα, δροσερό αεράκι που έδινε μια αίσθηση καθαρότητας, ελάχιστοι άνθρωποι στη διαδρομή μέχρι το φροντιστήριο και κυρίως ένα θέμα Έκθεσης που δεν προμήνυε εκπλήξεις. Το αντίθετο. Ένα θέμα για τον Τύπο και τους λόγους που ευθύνονται για την κρίση του δίνει στους περισσότερους μαθητές την ευκαιρία να εντοπίσουν εύκολα τα αναγκαία στοιχεία, να τα στηρίξουν λογικά και να τα παρουσιάσουν σε αποδεκτό -με λίγη καλή διάθεση από μέρους μου- επίπεδο.

Πράγματι, η κατάσταση κυλούσε ομαλά. Τα παιδιά είχαν εντοπίσει αρκετά επιχειρήματα δείχνοντας ότι "το έχουν". Ελάχιστες απορίες, πλουραλισμός απόψεων, εναλλακτικές προσεγγίσεις, συζήτηση και συμμετοχή από όλους. Άλλωστε, η σχέση της πλειονότητας των εκπροσώπων της νέας γενιάς με τον Τύπο -γραπτό και ηλεκτρονικό- θυμίζει τη σχέση του Πούτιν με το ειρηνιστικό κίνημα.

Όλα αυτά, βέβαια, μέχρι τη στιγμή που η συζήτηση έφτασε στις απαρχές του Τύπου. Δεν θα ήταν άσχημη ιδέα για τον πρόλογο του θέματος. Η ερώτηση "ποιο γεγονός-εφεύρεση σηματοδότησε την εμφάνιση του Τύπου και την απήχηση που γνώρισε" υπήρξε απλώς κ α τ α σ τ ρ ο φ ι κ ή. Κι εκεί που, με κοπιώδη προσπάθεια, είχαν σχεδόν κερδίσει τον σεβασμό μου, χρειάστηκαν ελάχιστα δευτερόλεπτα για να επανέλθουμε στη δεδομένη σχέση μας.

Η πρώτη παρέμβαση από μέρους τους ήταν δηλωτική του τι θα ακολουθούσε. 

Με σταθερή φωνή και ύφος γεμάτο αυτοπεποίθηση, ο μαθητής που πήρε την πρωτοβουλία, μας ενημέρωσε: Ο πάπυρος.

Ευτυχώς, και λόγω του καταραμένου κορωνοϊού, συνεχίζουμε να φοράμε μάσκες. Κι αυτό μπορεί να έχει πολλά κακά αλλά έχει και ένα καλό. Κρύβει το μέγεθος της έκπληξης που δημιουργούν κάποιες μαθητικές παρεμβάσεις. Έμεινα με το στόμα ορθάνοιχτο. Σκέφτηκα ότι ο μαθητής με τρολάρει αλλά βεβαιώθηκα ότι δεν είχε τέτοια διάθεση. Ήταν απλώς άγνοια. 

Κάποιοι άλλοι ανέλαβαν την ευθύνη να διορθώσουν την κατάσταση, οπότε προσπάθησαν να δώσουν πιο ρεαλιστικές απαντήσεις. Κάπως έτσι, μια μαθήτρια μας πληροφόρησε ότι ήταν η εφεύρεση του fax -ακριβώς έτσι- που αποτέλεσε την απαρχή του Τύπου. Πολύ γρήγορα, όμως, αναθεώρησε και προχώρησε σε βελτιωτική προσπάθεια εντοπίζοντας την εφεύρεση του... εκτυπωτή -ναι ναι, του εκτυπωτή- ως βάση εμφάνισης και εξέλιξης του Τύπου.

Προσωπικά χαίρομαι τέτοιες παρεμβάσεις, γιατί μου δίνουν αφορμές για να γίνω ενοχλητικός. Όχι ότι χρειάζομαι αφορμές. Μπορώ να τις προκαλώ και μόνος μου. Κάπως έτσι καταλήξαμε ότι θα μπορούσαν -σίγουρα θα μπορούσαν- να αναφερθούν στην "εφεύρεση" της πέτρας και του καλεμιού. Φτιάξαμε και σενάριο. Κάποιος σκάλιζε τις ειδήσεις σε έναν βράχο και όποιος περνούσε από το σημείο διάβαζε τα... νέα. Βέβαια, τα νέα έπαυαν να είναι νέα ήδη από την ολοκλήρωση του σκαλίσματός τους αλλά αυτό ελάχιστη σημασία είχε σε εποχές που εξελίσσονταν με χελωνίσιους ρυθμούς.

Μπορεί να δείχνει, σε μεγάλο βαθμό είναι, διασκεδαστικό αλλά... μου έφερε στον νου το παρακάτω απόσπασμα από το βιβλίο "Η μιζέρια του πλούτου", του Πασκάλ Μπρυκνέρ:

"Αρκετοί, κυρίως μαθητές, αναρωτιούνται: Για ποιο λόγο να μαθαίνει κανείς μουσική, φιλοσοφία, ζωγραφική, νεκρές γλώσσες, αν πρόκειται να γίνει αργότερα μηχανικός, χρηματομεσίτης ή αστροναύτης; (Η απάντηση είναι) Επειδή έτσι, από την παιδική ηλικία μάς ξεκλειδώνονται κάποιες πόρτες που, όταν μεγαλώσουμε, θα αποφασίσουμε μόνοι μας αν θα τις ανοίξουμε ή αν θα τις αφήσουμε κλειστές. Επειδή έτσι προσφέρεται στον καθένα η απίστευτη δυνατότητα να ξεφύγει από τη μονοτονία της μιας και μόνης επαγγελματικής δραστηριότητας, του ενός και μόνου προφίλ, προπάντων όταν είχε την τύχη να μυηθεί από έναν εκπαιδευτικό πάνω από τα κοινά μέτρα. Ο κόσμος είναι πιο πλούσιος από τη μικρή μου ύπαρξη, υπάρχουν και άλλες υπέροχες, ασυνήθιστες πραγματικότητες που θα τις εγκαταλείψω: ιδού το μήνυμα του σχολείου που μας δίνει ένα διπλό μάθημα ταπεινότητας και περιέργειας. Το σχολείο παραμένει μια πολυτέλεια στις ωφελιμιστικές κοινωνίες μας, επειδή συντηρεί το πνεύμα της φιλομάθειας, της ενασχόλησης με τη μελέτη που δεν «χρησιμεύει» σε τίποτα. Εξ ου και το μίσος που γεννά σε εκείνους που θέλουν να το προσαρμόσουν στις απαιτήσεις της αγοράς ή ορισμένων ιδιωτών.".

Βρισκόμαστε πλέον σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή. Δημιουργούμε, εδώ και χρόνια, νέες γενιές που θεωρούν ότι είναι σε θέση, από πολύ νωρίς, να κρίνουν ποιες γνώσεις τους είναι αναγκαίες (εκείνες που αποτελούν αντικείμενο εξέτασης στις Πανελλαδικές) και ποιες όχι. Η σφαιρική γνώση, η γενική αντίληψη του κόσμου θεωρούνται άχρηστα εφόδια. Χωρίς αυτά, όμως, περιορίζονται οι επιλογές μας, οι ευκαιρίες για έμπνευση, η ικανότητα κατανόησης του χιούμορ, η δυνατότητα ουσιαστικής αντίληψης του κόσμου, οι στιγμές μιας έξυπνης απάντησης που θα κερδίσει τις εντυπώσεις.

Οι εξαιρέσεις γίνονται όλο και πιο σπάνιες και η εμφάνισή τους όλο και πιο απολαυστική. Κι όταν συναντώ παιδιά που έχουν ξεφύγει από τη συγκεκριμένη κατάσταση νιώθω τυχερός. Τόσο τυχερός όσο κι από το γεγονός ότι δεν χρειάζεται να σκαλίζω τα κείμενά μου στην εφεύρεση της... πέτρας.