Κυριακή 7 Οκτωβρίου 2007

"Με όριο τον ουρανό"

Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις χαρακτηρισμού ατόμων ως "προσωπικοτήτων". Κι ενώ ο καθένας μας έχει αποδώσει το συγκεκριμένο χαρακτηρισμό σε συγκεκριμένα άτομα, μάλλον ελάχιστοι έχουν προσπαθήσει να τον αποκωδικοποιήσουν, ίσως γιατί δεν απαιτήθηκε κάτι τέτοιο. Τι συμβαίνει, όμως, όταν παιδιά που βρίσκονται ένα βήμα πριν την πρόσβασή τους στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και άρα στην προσπάθεια να κατανοήσουν τα εφόδια που απαιτεί η ζωή σήμερα, αποπειρώνται να συνθέσουν τα στοιχεία του βασικού κριτηρίου επιτυχίας, διεκδικώντας τη βοήθειά σου; Τότε στρώνεσαι στη δουλειά επιχειρώντας την προσέγγιση του όρου "προσωπικότητα", ώστε να δοθούν οι απαραίτητες κατευθύνσεις και αυτόματα αποκτάς υλικό για ένα ακόμη δημοσίευμα.
Σε μια τέτοια προσπάθεια είναι πολύ πιθανός ο αποπροσανατολισμός και οι λαθεμένες εκτιμήσεις ενώ την πορεία δυσχεραίνει και ο καθοριστικότατος παράγοντας του υποκειμενισμού. Ο δρόμος ανοίγει και οι δυσκολίες περιορίζονται αισθητά με τη διαδικασία εντοπισμού συγκεκριμένων ατόμων-προσωπικοτήτων, ώστε να κατανοηθούν τα στοιχεία που τα διαφοροποιούν από το σύνολο.
Πικάσο, Σαρτρ, Αϊνστάιν, Πελέ, Τσάπλιν, Πρίσλεϊ, Τσόμσκυ, Τσε Γκεβάρα, Ροκφέλερ, Κένεντι, Κιουρί, Πλατινί, Χίτσκοκ, Μιτεράν, Ντιόρ, Ντύλαν και οι δικοί μας Ωνάσης, Καραμανλής, Παπανδρέου. Τι κοινό έχουν όλοι αυτοί; Ίσως τίποτε άλλο από το ότι λατρεύτηκαν και σφράγισαν με τις ενέργειές τους την πορεία της κοινωνίας και του πολιτισμού. Άτομα τόσο ετερόκλιτα ως προς το χαρακτήρα και τις επιλογές τους, άτομα που σχετίστηκαν με τελείως διαφορετικούς χώρους, άτομα που "πέτυχαν" με τόσο διαφορετικό τρόπο.
Μάλλον η πρώτη προσπάθεια προσέγγισης του όρου "προσωπικότητα" αναγκαστικά είναι προσπάθεια απαλλαγής του από περιττά γνωρίσματα. Γίνεται με τον τρόπο αυτό κατανοητό ότι μια "προσωπικότητα" δεν κινείται απαραίτητα σε ένα συγκεκριμένο τομέα. Η τέχνη, η επιστήμη, οι επιχειρήσεις, η μόδα, ο αθλητισμός, η πολιτική φιλοξένησαν συχνά τέτοια άτομα. Μπορεί να ασπάζεται και να είναι φορέας οποιασδήποτε ιδεολογίας και τελικά ο προσδιορισμός ενός ατόμου ως "προσωπικότητας" ελάχιστα φαίνεται να εξαρτάται από την εξωτερική εμφάνισή του.
Κατά έναν περίεργο τρόπο το άτομο-προσωπικότητα ασκεί μια ακαταμάχητη γοητεία στους γύρω του, λειτουργώντας ως πόλος έλξης και σημείο αναφοράς. Γοητεία που συνδέεται με την ποιότητα του λόγου, την κίνηση, τις εκφράσεις, την ανεξαρτησία, την κοινωνικότητα και τον "περίεργο" ατομικισμό που συνυπάρχουν και συγκρούονται στο χαρακτήρα του. Συχνά αυτή καταλήγει να είναι καταπιεστική και παθιασμένη, προκαλώντας έντονα συναισθήματα θετικά αλλά και αρνητικά. Μια γοητεία που απορρέει όχι από προκαθορισμένες κινήσεις και επιλογές αλλά από τα στοιχεία που ως σύνολο συνθέτουν το χαρακτήρα αυτών των ατόμων. Πρόκειται για άτομα ιδιαίτερα ευαίσθητα, γεγονός που τους παρέχει την ικανότητα να αντιλαμβάνονται με εξαιρετική ευκολία τα ερεθίσματα, να τα αναλύουν και να τα επανασυνθέτουν, αξιοποιώντας τα στις αποφάσεις και στις κρίσεις τους. Τα συγκεκριμένα άτομα λειτουργούν σαν σφουγγάρια απορροφώντας στοιχεία τα οποία για τους άλλους περνούν απαρατήρητα ή θεωρούνται μηδαμινής αξίας. Αυτή η εξαιρετική αναλυτική ικανότητά τους αποτελεί τον προπομπό και όλων των υπόλοιπων γνωρισμάτων τους.
Έτσι, οι προσωπικότητες συχνά δίνουν την αίσθηση ότι λειτουργούν ενστικτωδώς ενώ στην πραγματικότητα οι επιλογές τους είναι, στις περισσότερες των περιπτώσεων, "ακούσια" υπολογισμένες κινήσεις που στηρίζονται στη σχεδόν αυτοματοποιημένη και αβίαστη ανάλυση των δεδομένων. Στο πλαίσιο αυτό συχνά τολμούν εκεί που οι υπόλοιποι κάνουν πίσω, ανοίγοντας το δρόμο, πρωτοτυπώντας, ανατρέποντας, σοκάροντας και γκρεμίζοντας τείχη. Χαρακτηρίζονται συχνά ως φορείς πρωτοπορίας και ιδιαίτερου δυναμισμού, αφού λειτουργούν μακριά από κοινοτοπίες και απαλλαγμένοι από προκαταλήψεις, οι οποίες στερούν από τους υπολοίπους τη δυνατότητα της δημιουργίας ή της ανακάλυψης. Μέσα από μια τέτοια πορεία συχνά καταφέρνουν να κατακτούν πολύ νωρίς όσα οι άλλοι θα πασχίζουν μια ολόκληρη ζωή να κατακτήσουν.
Εκείνο που επίσης φαίνεται να διακρίνει μια προσωπικότητα είναι η αυθεντικότητα. Το ντύσιμο, ο τρόπος διασκέδασης, η συμπεριφορά προς τον περίγυρό τους, ο λόγος τους, οι επιλογές τους γενικά αποτελούν αυθόρμητες εκδηλώσεις και φανερώνουν κάθε στιγμή το χαρακτήρα των ανθρώπων αυτών, οι οποίοι σπανίως έχουν τη διάθεση να αποκρύψουν οτιδήποτε ή να παραπλανήσουν. Κάθε ενέργειά τους -από την καλύτερη ως τη χειρότερη συμπεριφορά τους- είναι μια σφραγίδα του χαρακτήρα τους και πιστοποίηση της ιδιαιτερότητάς τους όσο κι αν αυτό καταλήγει εξωφρενικό για τους άλλους.
Με όλα αυτά και παρότι βρίσκονται αρκετά επίπεδα πάνω από τους άλλους οι προσωπικότητες διέπονται από ... αρχοντιά που μεταφράζεται από τη μια σε ευγνωμοσύνη και από την άλλη σε μια εκπληκτική διάθεση προσφοράς. Η προσωπικότητα έχει την ικανότητα να αναγνωρίζει στους άλλους το ταλέντο, το ιδιαίτερο, το πρωτοποριακό και να το αποδέχεται χωρίς ανασφάλειες, ενώ παράλληλα παρέχει στο σύνολο καθετί που διαθέτει προσφέροντας ακόμη και ψυχή, αν χρειαστεί. Συχνά κάτι τέτοιο συντελείται μέσα από εκρήξεις, με τρόπο σκληρό και έντονα απαιτητικό που φορτίζει συνεργάτες αλλά και φίλους διαμορφώνοντας σχέσεις που βρίθουν από ένταση αλλά και ζωτικότητα.
Το θέμα, βέβαια, είναι πώς αποκτιούνται όλα αυτά τα στοιχεία. Είναι σίγουρο ότι το περιβάλλον διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Η οικογένεια, η εκπαίδευση, οι φίλοι και σήμερα πλέον τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ευθύνονται για την ποιότητα της προσωπικότητας του ατόμου μέσω των μηνυμάτων που εκπέμπουν αλλά εκείνο που φαίνεται να συντελεί καθοριστικά στη διαμόρφωση μιας ηγετικής φυσιογνωμίας είναι η ίδια η διάθεση του ατόμου για διαρκή βελτίωση. Άτομο που αναγνωρίζει τις ανασφάλειές του και συνειδητοποιώντας τις αδυναμίες του προσπαθεί να τις καλύψει, είναι πολύ πιθανό να αποτελέσει μια τέτοια προσωπικότητα. Άτομο που διψά για γνώση και με διάθεση για ανανέωση, μεταρρυθμίσεις και ενδυνάμωση του χαρακτήρα είναι πολύ πιθανό να αναγνωριστεί και να καταγραφεί ανάμεσα στις προσωπικότητες.
Τελικά, και από ό,τι φαίνεται, η καλλιέργεια που διαθέτει ένα άτομο είναι απαραίτητη αλλά αυτή και μόνο δεν είναι αρκετή για να δημιουργηθεί μια προσωπικότητα. Η πρώτη ύλη και το μυστικό διαμόρφωσης προσωπικοτήτων κρύβονται πιο βαθιά και είναι δυσεύρετα, δεν έχουν να κάνουν με κάποιο θεϊκό "χάρισμα" αλλά μάλλον με τους στόχους που θέτει ο καθένας και μια προσωπικότητα σίγουρα δε θέτει ποτέ όρια στην πορεία και στις αναζητήσεις της. Είναι αυτό που συμβουλεύει ο J. Seguela: "το όριό σου να είναι μονάχα ο ουρανός". Θα μπορούσα να το διατυπώσω και διαφορετικά δανειζόμενος μια φράση που χρησιμοποιεί ο γιος μου, στην προσπάθειά του να μιμηθεί κάποιον ήρωά του: "στο άπειρο κι ακόμα παραπέρα", εκεί πρέπει να βρίσκονται οι στόχοι μας!

Δεν υπάρχουν σχόλια: