«… Δε βλέπεις ότι όλος ο σκοπός της ΝέαςΟμιλίας είναι να στενέψει τα όρια της σκέψης;
Στο τέλος θα κάνουμε κυριολεκτικά αδύνατο
το έγκλημα της σκέψης, γιατί
δε θα υπάρχουν λέξεις για να το εκφράσει κανείς!»
«1984», Τζωρτζ Όργουελ
«1984», Τζωρτζ Όργουελ
Αυτή τη φορά αφορμή για καβγά μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης έδωσε η αφαίρεση ορισμένων κειμένων από την ύλη του δημοτικού και των ΤΕΕ. Πιο συγκεκριμένα από βιβλίο της Δ΄ δημοτικού αφαιρέθηκαν οι ενότητες «Έτσι είναι ο πόλεμος» και «Ο Δριμάκος» του Ηλία Βενέζη ενώ από την εξεταστέα ύλη του 2ου΄ κύκλου των ΤΕΕ κείμενο του Μίκη Θεοδωράκη καθώς και η προσφώνηση του Προέδρου της Δημοκρατίας, Κ. Στεφανόπουλου στον Αμερικανό Πρόεδρο Μπιλ Κλίντον.
Δε λέω, ωραία αφορμή βρήκαν! Τουλάχιστον λιγότερο οδυνηρή από εκείνη των μετεγγραφών ή εκείνης για τα παιδιά τα «δικά τους» ή των άλλων ή τα εξώγαμα, με βεβαιότητα πάντως όχι για τα δικά μας και σίγουρα πιο ποιοτική από την άλλη, τη σχετική με τα «χαρτοπαίγνια» και το «ξαναμοίρασμα της τράπουλας». Τώρα άφησαν κατά μέρος τα μικροπολιτικά και επιτέλους καταπιάστηκαν με την ουσία που δεν είναι άλλη από την παιδεία που παρέχουμε στα παιδιά και μάλιστα με τις λεπτομέρειές της. Και είναι … λογικό, αφού μάλλον για τα σημαντικά προβλήματα που αφορούν στην εκπαίδευση και καλλιέργεια των επόμενων γενιών έχουν εντοπιστεί ήδη λύσεις!
Εννοείται ότι αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα η επιλογή των κειμένων και της ύλης εν γένει που θα διδαχτούν οι μαθητές αλλά από όλους εκείνους που βρίσκονται μακριά από τα εκπαιδευτικά πράγματα διαφεύγουν αρκετά άλλα εξίσου ή και πιο σημαντικά. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση η επιλογή κειμένων φαίνεται ότι αποτελεί σημαντικό αλλά όχι το ουσιαστικό θέμα, αφού πριν από αυτό καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε άλλα, όπως αυτό της γλωσσικής κατάρτισης των παιδιών καθώς και του τρόπου προσέγγισης της ύλης.
Τι ρόλο άραγε μπορεί να διαδραματίσει ένα καταπληκτικό κείμενο του Βενέζη, του Θεοδωράκη ή του Στεφανόπουλου από τη στιγμή που τα περισσότερα παιδιά δε διαθέτουν το μέσο για την κατανόηση ακόμη και απλών νοημάτων; Σε τι διαφέρει η προσέγγιση ενός αντιπολεμικού κειμένου από εκείνη ενός παιδικού παραμυθιού, αν ο εκπαιδευτικός δε διαθέτει τον απαιτούμενο χρόνο, τη γνώση ή την όρεξη ώστε να δείξει στους μαθητές του την αξία των νοημάτων του (Ουμπέρτο Έκο, Η σημειολογία στην καθημερινή ζωή, Το πρόβλημα είναι ο καθηγητής); Και κυρίως πόσο ενδιαφέρον περιμένουμε από τα παιδιά για κείμενα που εντάσσονται σε μια βαρετή και άσκοπη διαδικασία που εδώ και καιρό έχει συνδέσει το καθετί με την αποστήθιση, το άγχος και την κούραση;
Ακούσαμε κατά κόρον τον τελευταίο καιρό και με αφορμή το συγκεκριμένο θέμα να γίνεται κουβέντα για «λογοκρισία» των σχολικών βιβλίων. Συνειδητοποιώ, όμως, ότι η συγκεκριμένη λέξη έχει καταλήξει πλέον να αποτελεί μια έννοια χωρίς νόημα και ουσία! Η λογοκρισία, δηλαδή, ο προληπτικός έλεγχος ώστε να εμποδιστεί η διάδοση ιδεών και πληροφοριών, κρίνεται αναγκαία όταν υπάρχει πιθανότητα οι συγκεκριμένες ιδέες να γίνουν αντιληπτές και να αποτελέσουν αφορμή για προβληματισμό, εξεγέρσεις ή έστω αμφισβητήσεις. Σε τι χρειάζεται, όμως, έστω και η ελάχιστη λογοκρισία τη στιγμή που οι περισσότεροι μαθητές προσπερνούν αδιάφορα ακόμη και το πιο εμπνευσμένο κείμενο, τη στιγμή που η επεξεργασία και η σκέψη θεωρούνται απλώς κοπιαστικές, τη στιγμή που η αδυναμία όλο και περισσότερων μαθητών να δουν τα νοήματα πίσω από τις λέξεις φτάνει σε σημείο τραγικό;
Πλησιάζουμε στο όριο που φαντάστηκε πριν από πενήντα, περίπου, χρόνια ο Τζωρτζ Όργουελ και όταν έγραφε: «Σκέφτηκες ποτέ ότι το 2050, το πολύ, δε θα υπάρχει ούτε ένα ανθρώπινο πλάσμα που να καταλαβαίνει μια συζήτηση σαν κι αυτή που κάνουμε τώρα;»! Πρόσφατη συζήτηση με μαθητές μου είναι ενδεικτική της κατάστασης. «Το μάθημά σας είναι δύσκολο, γιατί απαιτεί σκέψη. Υπάρχουν πολλά πράγματα για τα οποία έχουμε μια γενική άποψη αλλά μας είναι δύσκολο να βρούμε τις λέξεις για να τα εκφράσουμε»!!!
Όλοι εκείνοι που σήμερα, χωρίς ντροπή, κόπτονται για την παρεχόμενη παιδεία δεν είναι οι ίδιοι που μέσα σε δυο δεκαετίες και με τις -όπως οι ίδιοι τις αποκάλεσαν- εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις λάβωσαν ανεπανόρθωτα την ποιότητα και το κύρος του σχολείου; Όλοι αυτοί που ξεπερνώντας τα όρια του γελοίου μιλούν για λογοκρισία κατανοούν ότι ουσιαστικά αχρήστευσαν την έννοια; Ότι πια δε χρειάζεται η παραμικρή παρέμβαση σε κείμενα και ιδέες, γιατί είναι ήδη ελάχιστοι εκείνοι που τα κατανοούν;
Είναι πράγματι αναγκαία η συζήτηση για τον επαναπροσδιορισμό των κειμένων που θα διδάσκονται τα παιδιά αλλά μια τέτοια κουβέντα πρέπει να πάψει να αποτελεί στοιχείο συντηρητικής και άσκοπης κομματικής αντιπαράθεσης και να στηριχτεί σε διαφορετική βάση. Κυρίως, όμως, πρέπει να στραφεί στην προσπάθεια απαλλαγής των σημερινών μαθητών από την αίσθηση ότι η σκέψη είναι θάνατος! Αυτό θα άξιζε να συμβεί, γιατί σ’ αυτή την περίπτωση κάθε κείμενο μπορεί να γίνει σημαντικό.
Δε λέω, ωραία αφορμή βρήκαν! Τουλάχιστον λιγότερο οδυνηρή από εκείνη των μετεγγραφών ή εκείνης για τα παιδιά τα «δικά τους» ή των άλλων ή τα εξώγαμα, με βεβαιότητα πάντως όχι για τα δικά μας και σίγουρα πιο ποιοτική από την άλλη, τη σχετική με τα «χαρτοπαίγνια» και το «ξαναμοίρασμα της τράπουλας». Τώρα άφησαν κατά μέρος τα μικροπολιτικά και επιτέλους καταπιάστηκαν με την ουσία που δεν είναι άλλη από την παιδεία που παρέχουμε στα παιδιά και μάλιστα με τις λεπτομέρειές της. Και είναι … λογικό, αφού μάλλον για τα σημαντικά προβλήματα που αφορούν στην εκπαίδευση και καλλιέργεια των επόμενων γενιών έχουν εντοπιστεί ήδη λύσεις!
Εννοείται ότι αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα η επιλογή των κειμένων και της ύλης εν γένει που θα διδαχτούν οι μαθητές αλλά από όλους εκείνους που βρίσκονται μακριά από τα εκπαιδευτικά πράγματα διαφεύγουν αρκετά άλλα εξίσου ή και πιο σημαντικά. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση η επιλογή κειμένων φαίνεται ότι αποτελεί σημαντικό αλλά όχι το ουσιαστικό θέμα, αφού πριν από αυτό καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε άλλα, όπως αυτό της γλωσσικής κατάρτισης των παιδιών καθώς και του τρόπου προσέγγισης της ύλης.
Τι ρόλο άραγε μπορεί να διαδραματίσει ένα καταπληκτικό κείμενο του Βενέζη, του Θεοδωράκη ή του Στεφανόπουλου από τη στιγμή που τα περισσότερα παιδιά δε διαθέτουν το μέσο για την κατανόηση ακόμη και απλών νοημάτων; Σε τι διαφέρει η προσέγγιση ενός αντιπολεμικού κειμένου από εκείνη ενός παιδικού παραμυθιού, αν ο εκπαιδευτικός δε διαθέτει τον απαιτούμενο χρόνο, τη γνώση ή την όρεξη ώστε να δείξει στους μαθητές του την αξία των νοημάτων του (Ουμπέρτο Έκο, Η σημειολογία στην καθημερινή ζωή, Το πρόβλημα είναι ο καθηγητής); Και κυρίως πόσο ενδιαφέρον περιμένουμε από τα παιδιά για κείμενα που εντάσσονται σε μια βαρετή και άσκοπη διαδικασία που εδώ και καιρό έχει συνδέσει το καθετί με την αποστήθιση, το άγχος και την κούραση;
Ακούσαμε κατά κόρον τον τελευταίο καιρό και με αφορμή το συγκεκριμένο θέμα να γίνεται κουβέντα για «λογοκρισία» των σχολικών βιβλίων. Συνειδητοποιώ, όμως, ότι η συγκεκριμένη λέξη έχει καταλήξει πλέον να αποτελεί μια έννοια χωρίς νόημα και ουσία! Η λογοκρισία, δηλαδή, ο προληπτικός έλεγχος ώστε να εμποδιστεί η διάδοση ιδεών και πληροφοριών, κρίνεται αναγκαία όταν υπάρχει πιθανότητα οι συγκεκριμένες ιδέες να γίνουν αντιληπτές και να αποτελέσουν αφορμή για προβληματισμό, εξεγέρσεις ή έστω αμφισβητήσεις. Σε τι χρειάζεται, όμως, έστω και η ελάχιστη λογοκρισία τη στιγμή που οι περισσότεροι μαθητές προσπερνούν αδιάφορα ακόμη και το πιο εμπνευσμένο κείμενο, τη στιγμή που η επεξεργασία και η σκέψη θεωρούνται απλώς κοπιαστικές, τη στιγμή που η αδυναμία όλο και περισσότερων μαθητών να δουν τα νοήματα πίσω από τις λέξεις φτάνει σε σημείο τραγικό;
Πλησιάζουμε στο όριο που φαντάστηκε πριν από πενήντα, περίπου, χρόνια ο Τζωρτζ Όργουελ και όταν έγραφε: «Σκέφτηκες ποτέ ότι το 2050, το πολύ, δε θα υπάρχει ούτε ένα ανθρώπινο πλάσμα που να καταλαβαίνει μια συζήτηση σαν κι αυτή που κάνουμε τώρα;»! Πρόσφατη συζήτηση με μαθητές μου είναι ενδεικτική της κατάστασης. «Το μάθημά σας είναι δύσκολο, γιατί απαιτεί σκέψη. Υπάρχουν πολλά πράγματα για τα οποία έχουμε μια γενική άποψη αλλά μας είναι δύσκολο να βρούμε τις λέξεις για να τα εκφράσουμε»!!!
Όλοι εκείνοι που σήμερα, χωρίς ντροπή, κόπτονται για την παρεχόμενη παιδεία δεν είναι οι ίδιοι που μέσα σε δυο δεκαετίες και με τις -όπως οι ίδιοι τις αποκάλεσαν- εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις λάβωσαν ανεπανόρθωτα την ποιότητα και το κύρος του σχολείου; Όλοι αυτοί που ξεπερνώντας τα όρια του γελοίου μιλούν για λογοκρισία κατανοούν ότι ουσιαστικά αχρήστευσαν την έννοια; Ότι πια δε χρειάζεται η παραμικρή παρέμβαση σε κείμενα και ιδέες, γιατί είναι ήδη ελάχιστοι εκείνοι που τα κατανοούν;
Είναι πράγματι αναγκαία η συζήτηση για τον επαναπροσδιορισμό των κειμένων που θα διδάσκονται τα παιδιά αλλά μια τέτοια κουβέντα πρέπει να πάψει να αποτελεί στοιχείο συντηρητικής και άσκοπης κομματικής αντιπαράθεσης και να στηριχτεί σε διαφορετική βάση. Κυρίως, όμως, πρέπει να στραφεί στην προσπάθεια απαλλαγής των σημερινών μαθητών από την αίσθηση ότι η σκέψη είναι θάνατος! Αυτό θα άξιζε να συμβεί, γιατί σ’ αυτή την περίπτωση κάθε κείμενο μπορεί να γίνει σημαντικό.
*Ο κ. Ζάχος προτείνει στους υπεύθυνους για την
εκπαίδευση την ένταξη στα σχολικά προγράμματα του «1984»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου