Παρασκευή 29 Δεκεμβρίου 2017

Πείρα, η μεγάλη χαμένη!

Η φωτογραφία τραβήχτηκε τη μέρα των Χριστουγέννων. Συνυπάρχουν σε αυτή δυο πολύ, μα πάρα πολύ μακρινές μεταξύ τους γενιές. Ο ένας είκοσι ενός ετών, ο άλλος ογδόντα τεσσάρων. Απόσταση εξήντα και... χρόνων. Παππούς και εγγονός απέναντι στο απόλυτο εργαλείο της εποχής, τον υπολογιστή. 

Αφορμή η επιθυμία που εκδήλωσε πρόσφατα ο παππούς να μάθει να χρησιμοποιεί «αυτόν τον διάβολο, το Διαδίκτυο». Ο εγγονός προσφέρθηκε να τον καθοδηγήσει στα πρώτα βήματά του. Οι διάλογοι απολαυστικοί. Οι αντιδράσεις του παππού απέναντι στο πρωτόγνωρο και του εγγονού απέναντι στην αστοχία χρήσης του ποντικιού διασκεδαστικές. 

Κι ενώ απαθανάτιζα τις στιγμές, στο μυαλό μου ήρθε ένα κεφάλαιο από το «Εγχειρίδιο Επιβίωσης» (γραμμένο το πολύ μακρινό 2006) με τίτλο: «Πείρα, η μεγάλη χαμένη!». Ζούσα ξανά το κεφάλαιο, παράγραφο την παράγραφο, λέξη προς λέξη. Σε αυτό ανέλυα την υποβάθμιση που έχει υποστεί η αξία της πείρας απέναντι στη σύγχρονη γνώση που αποκτούν οι νεότερες γενιές. 

Παλιά οι εκάστοτε προηγούμενες γενιές αποτελούσαν τον αποκλειστικό φορέα της γνώσης και -κυρίως εμπειρικά- τη μεταβίβαζαν στους νέους. Ο πατέρας αγρότης ή τεχνίτης, η μητέρα νοικοκυρά έδιναν στα παιδιά τα εφόδια που χρειάζονταν για να συνεχίσουν τη δική τους ζωή. Μια ζωή όχι και πολλή διαφορετική από εκείνη των γονιών ή ακόμη και των παππούδων τους. 

Σήμερα όλο και πιο συχνά οι προηγούμενες γενιές ελάχιστα μπορούν να διαφωτίσουν την κάθε επόμενη γενιά. Κι αν μιλάμε για συντηρητικούς ανθρώπους, είναι καλύτερα να μένουν τελείως αμέτοχοι σε αυτό που λέγεται διαπαιδαγώγηση. Αυτή πρέπει να δίνεται από ειδικούς. 

Στην εποχή μας μια μερίδα νέων ίσως γνωρίζει πολύ περισσότερα από τους μεγαλύτερους και σίγουρα γνωρίζει τα πιο χρήσιμα. Όλο και πιο συχνά η φωτογραφία-αφορμή θα βρίσκεται μπροστά μας. Νέοι άνθρωποι θα καθοδηγούν τους μεγαλύτερους βοηθώντας τους στη χρήση νέων μέσων αναγκαίων στην καθημερινότητα. Κινητά, πιστωτικές κάρτες, ηλεκτρονικές πληρωμές... είναι μόνο ορισμένες από τις καθημερινές αποδείξεις του τι έχει ήδη συμβεί και κυρίως του τι πρόκειται να συμβεί. 

Όλο και πιο συχνά οι νεότεροι πια θα είναι φορείς γνώσης, την οποία θα πρέπει να μεταδίδουν στις προηγούμενες γενιές. Και θα πρέπει να το κάνουν με ιδιαίτερη υπομονή. 

Για την ιστορία να αναφέρω ότι ο εγγονός έδειξε (νομίζω ότι το έκανε για πρώτη φορά στη ζωή του ή τουλάχιστον δεν το έχει κάνει ποτέ όταν η μαμά ζητάει τη βοήθειά του σε θέματα ψηφιακής τεχνολογίας) απέραντη υπομονή απέναντι στον παππού. Ο δε παππούς το μόνο που είχε να παρατηρήσει, όταν του έδειξα τις φωτογραφίες, ήταν ότι... τον δείχνουν χοντρό! 


Το κεφάλαιο από το "Εγχειρίδιο Επιβίωσης" (κι εδώ: σελίδες 205-209) 

Πείρα, η μεγάλη χαμένη! 
-Δημιουργοί εμπειριών ή “αγάπη μου συρρίκνωσα το χρόνο”!- 

Ένας από τους πολλούς λόγους που κάνουν τους νέους επιφυλακτικούς απέναντι στο μέλλον τους και την πιθανότητα επιτυχίας είναι και η άποψη που έχουμε… φροντίσει να τους διαμορφώσουμε για τον ρόλο της πείρας στην εξέλιξη του ατόμου. Έτσι, οι περισσότεροι θεωρούν την αξία αυτή ως ένα από τα κρίσιμα εφόδια εξασφάλισης της επιτυχίας και της ανέλιξης, γεγονός που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το ότι οι νέοι ως… νέοι δε διαθέτουν το συγκεκριμένο προσόν. Άρα θεωρούν λίγο ως πολύ δεδομένη την απόρριψή τους από τους εργοδότες του ιδιωτικού τομέα εγκαταλείποντας την προσπάθειά τους πριν ακόμη αυτή ξεκινήσει. 

Αυτό, πράγματι ίσχυε και χαρακτήρισε το «χθες», γιατί το «σήμερα» ήδη έχει διαφοροποιηθεί και μάλιστα αισθητά στον αναπτυγμένο κόσμο. Η πείρα είναι μια από τις αξίες εκείνες που ήδη έχουν δεχτεί σημαντική υποβάθμιση και η καθοδική πορεία της στο χρηματιστήριο των εφοδίων της εποχής μας αποτελεί ένα από τα καλύτερα και ίσως πιο ξεκάθαρα δείγματα επαναπροσδιορισμού δεδομένων που έχει συντελεστεί στις μέρες μας. 

Πριν μερικές δεκαετίες, οι περισσότερες «μικρές αγγελίες» των εφημερίδων είχαν ένα κοινό στοιχείο. Η καθεμιά αναφερόταν, ανάλογα και με τη θέση που έπρεπε να καλυφθεί, σε διαφορετικά προσόντα, ειδικότητες και επίπεδα γνώσης που έπρεπε να διαθέτουν οι υποψήφιοι εργαζόμενοι αλλά στο σύνολό τους, σχεδόν, έκαναν λόγο για την αναγκαία και, συνήθως, πολυετή πείρα σε ανάλογες θέσεις που έπρεπε να διαθέτει κανείς, ώστε να έχει σοβαρές ελπίδες πρόσβασης στην αγορά εργασίας και τουλάχιστον σε αξιόλογες και καλά αμειβόμενες θέσεις. 

Και βέβαια, οι μικρές αγγελίες δεν είναι το μόνο τεκμήριο επιβεβαίωσης της αξιοζήλευτης θέσης που κατείχε η πείρα μεταξύ των αξιών μιας άλλης εποχής. Το ίδιο συνέβαινε σε κάθε επίπεδο. Η πείρα υπήρξε ρυθμιστής των επιλογών των ανθρώπων του παρελθόντος. Η ηλικία και άρα ο χρόνος ενασχόλησης ενός ατόμου με έναν συγκεκριμένο κλάδο ήταν παράγοντες καταλυτικοί για την επιλογή δικηγόρων, γιατρών, μηχανικών ή άλλων επαγγελματιών. Το ίδιο ακριβώς συνέβη και με τις επιλογές στελεχών μεγάλων εταιριών και με την προώθηση επιστημόνων σε ακαδημαϊκές ή ερευνητικές θέσεις, την εκλογή ατόμων σε θέσεις εξουσίας κ.τ.λ. Οι σημαντικές θέσεις προορίζονταν για άτομα κάποιας ηλικίας που διέθεταν την επιζητούμενη και αξιοζήλευτη πείρα. 

Για το παρελθόν αυτό ήταν λογικό να συμβαίνει, αφού η γνώση, τα βιώματα δηλαδή, που αποκτούσε κανείς από τη μακρόχρονη πορεία του σε οποιονδήποτε τομέα του πρόσφερε την ικανότητα να ανταποκρίνεται καλύτερα σε παρόμοιες καταστάσεις που με βεβαιότητα συναντούσε κατ’ επανάληψη στη διάρκεια της σταδιοδρομίας του. Η γνώση ανανεωνόταν με αργά βήματα και σε καμιά περίπτωση δεν επέφερε συγκλονιστικές ανατροπές στο χώρο της παραγωγικής διαδικασίας, της πολιτικής και της οικονομίας. Σε μια τέτοια πραγματικότητα εκείνος που διέθετε πείρα μπορούσε να ανταποκριθεί πιο άμεσα, πιο ουσιαστικά και ίσως πιο ποιοτικά από εκείνον που πρωτοσυναντούσε ένα πρόβλημα. 

Σκεφτείτε για παράδειγμα τον χώρο της πολιτικής. Κυρίαρχο στοιχείο και πυρήνας γύρω από τον οποίο περιστράφηκε υπήρξε, για περίπου διακόσια χρόνια, το εθνικό κράτος. Μέσα σε αυτό διαμορφώθηκαν συγκεκριμένες δομές, εμφανίστηκαν συγκεκριμένα προβλήματα και λειτούργησαν συγκεκριμένες προοπτικές. Ένας πολιτικός, μεγάλης ηλικίας, είχε το πλεονέκτημα της εμπειρίας επαναλαμβανόμενων καταστάσεων και δεδομένων κρίσεων, ευκαιριών και κινδύνων. Κι αυτό όχι απλώς σε εσωτερικά ζητήματα αλλά και σε επίπεδο διμερών σχέσεων. Όσο πιο πεπειραμένος ήταν τόσο πιο εύκολα και ορθά μπορούσε να αντιμετωπίσει οτιδήποτε προωθώντας τις καταλληλότερες λύσεις. Λογικά, λοιπόν, η εμπιστοσύνη παρεχόταν με μεγαλύτερη άνεση, από τους περισσοτέρους, σε άτομα αυτού του προφίλ, αφού «Αυτοί ήξεραν καλύτερα». 

Το ίδιο συνέβη και σε κάθε άλλον τομέα και σε κάθε επίπεδο. Η πείρα υπήρξε μια από τις σημαντικότερες δυνάμεις στην ανθρώπινη ιστορία. Σήμερα ο πρωταγωνιστικός ρόλος της δεν υφίσταται και αυτό αποδεικνύεται διαρκώς και σε κάθε επίπεδο και κάποτε γίνεται με τρόπο επώδυνο και επιβεβαιώνεται από την αδυναμία των έμπειρων ατόμων που κατέχουν θέσεις εξουσίας να δώσουν λύσεις ακόμη και σε απλά προβλήματα της καθημερινότητας. 

Ας τα πάρουμε με τη σειρά για να γίνει κατανοητό. Ήδη έχει γίνει αρκετός λόγος για την ταχύτητα των εξελίξεων και της ανανέωσης, οπότε δε χρειάζεται περισσότερος χώρος ανάλυσης γι αυτό. Εκείνο που πρέπει να επισημανθεί είναι το γεγονός της αχρήστευσης των γνώσεων του παρελθόντος και των εμπειριών που επιφέρει ο ρυθμός μεταβολής των σύγχρονων δεδομένων. Αναλογιστείτε τον όγκο της γνώσης, των κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών και επιστημονικών αλλαγών που επιβλήθηκαν την τελευταία δεκαετία. Σκεφτείτε, επίσης, την ταχύτητα εμφάνισης νέων δεδομένων, σε κάθε χώρο, που συνεχίζεται ακάθεκτη. Τώρα έχουμε μια βάση για εξαγωγή συμπερασμάτων ως προς την αξία της πείρας στις μέρες μας. 

Ο πολιτικός που μένει προσκολλημένος στα εθνικά πρότυπα και χαρακτηριστικά είναι αδύνατον να αντεπεξέλθει στα σύγχρονα δεδομένα όπου η παγκοσμιοποίηση και οι αρχές της έχουν εδραιωθεί σε μέγιστο βαθμό. Οι πολιτικοί, στην πλειονότητά τους σήμερα, μοιάζουν με ψάρια έξω από το νερό και το μόνο που καταφέρνουν με εξαιρετική επιτυχία είναι να περιορίζουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στους ίδιους αλλά και στη σημασία της πολιτικής ζωής. 

Δείτε το ίδιο και σε άλλους τομείς. Ο εκπαιδευτικός που είναι δέσμιος μεθόδων και αντιλήψεων του παρελθόντος πόσο μπορεί να ανταποκριθεί στοn ρόλο που του επιφύλαξε η πρόοδος; Ο γονιός που ασπάζεται αρχές ξεπερασμένες και που προσπαθεί να διαπαιδαγωγήσει τα παιδιά του με μεθόδους στηριγμένες στην εμπειρία που αποκόμισε από τους δικούς του γονείς πόσο καλά μπορεί να προετοιμάσει τη σημερινή γενιά; Ο επιστήμονας που έμεινε προσηλωμένος στις γνώσεις και τις τεχνολογίες που του προσφέρθηκαν πριν από μια ή δυο δεκαετίες πόσο μπορεί να προσφέρει σε οποιαδήποτε θέση; 

Όπου κι αν στρέψει κανείς το βλέμμα του θα οδηγηθεί σε ανάλογα συμπεράσματα. Όλες οι ομάδες ανθρώπων, στον αναπτυγμένο κόσμο, αντιμετωπίζουν καθημερινά νέα και, για τους περισσοτέρους, απρόσμενα και γι αυτό ακατανόητα δεδομένα. Η αίσθηση ότι η πείρα δεν μπορεί σήμερα να ανταποκριθεί παρά σε έναν καθαρά συμβουλευτικό ρόλο εξαπλώνεται, καταλαμβάνει κάθε χώρο δράσης και γίνεται αποδεκτή όλο και πιο εύκολα. 

Ρίξτε μια ματιά στα διοικητικά συμβούλια των κορυφαίων εταιρειών κάθε κλάδου, προσπαθήστε να ανακαλύψετε πού κρύβεται το μυστικό της Υπερδύναμης, συνειδητοποιήστε ποιοι βρίσκονται πίσω από κάθε επιτυχημένη καινοτομία και θα καταλήξετε σε ένα και μοναδικό αποτέλεσμα, Νέοι και πάλι νέοι άνθρωποι. Αυτοί αποτελούν τον κινητήριο μοχλό της εποχής. Αντιπαρατάσσοντας τη σύγχρονη γνώση στην πείρα των προηγούμενων γενιών καταφέρνουν να καταλαμβάνουν όλο και πιο σημαντικά πόστα. Είναι οι δημιουργοί του καινούριου και παράλληλα των εμπειριών που τους χρειάζονται για μία και μόνο στιγμή. Αμέσως μετά εγκαταλείπουν την εμπειρία που ουσιαστικά οι ίδιοι δημιούργησαν για να βαδίσουν ολοταχώς στο επόμενο καινούριο. Ο μέσος όρος ηλικίας των στελεχών των μεγάλων επιχειρήσεων έχει μειωθεί ταχύτατα τις τελευταίες δεκαετίες, η αξιοποίηση νέων «ταλέντων» στην έρευνα και στη διοίκηση αποτελεί βασική αρχή στις ΗΠΑ, πιτσιρικάδες με κοτσίδες και σκουλαρίκια στο αφτί και στη μύτη δουλεύοντας ή μάλλον κάνοντας το κέφι τους μέσα σε «γκαράζ» οδήγησαν στην ψηφιακή επανάσταση και συνεχίζουν να το κάνουν, χωρίς τυμπανοκρουσίες και στόμφο. 

Και για ποιον λόγο συμβαίνει αυτό; Μήπως γιατί οι σημερινοί νέοι είναι έμπειροι με την παραδοσιακή έννοια του όρου; Σίγουρα όχι. Συμβαίνει, επειδή οι συσχετισμοί έχουν ριζικά μεταβληθεί. Δεν είναι πια η πείρα που οδηγεί τις εξελίξεις αλλά νέες δυνάμεις που πηγάζουν από το παρόν και όχι από το μακρινό παρελθόν. Και αυτό το… «μακρινό παρελθόν» συρρικνώνεται διαρκώς. Δεδομένα πενταετίας στον χώρο της Πληροφορικής, της Ιατρικής, της Βιοτεχνολογίας θεωρούνται ξεπερασμένα και πρωτόγονα. Κάποτε για να συμβεί αυτό έπρεπε να μεσολαβήσουν αρκετές δεκαετίες. Η εποχή μας επιφύλαξε για την πείρα έναν δευτερεύοντα ρόλο και προσέδωσε τον πρωταγωνιστικό σε αξίες διαφορετικές. 

Σήμερα η εξειδικευμένη γνώση, η συνεχής επιμόρφωση, η εξοικείωση με τις τεχνολογίες που ανανεώνονται και η προσαρμοστικότητα έχουν υποκαταστήσει -και ομολογουμένως το έχουν κάνει με μεγάλη επιτυχία- την πείρα αναλαμβάνοντας δυναμικά ρόλο καθοδηγητικό. Εκείνο που χρειάζεται σήμερα μια εταιρεία, μια κοινωνία -κράτος, πόλη, υπερεθνικός οργανισμός- ένα ερευνητικό κέντρο, ένα σχολείο, μια οικογένεια είναι η δυνατότητα παρακολούθησης, ανάλυσης, κατανόησης, αντιμετώπισης και αξιοποίησης του καινούριου και σε αυτό είναι περισσότερο ικανοί να ανταποκριθούν νέοι σε ηλικία και κυρίως σε ιδέες και αντιλήψεις άνθρωποι. 

Αυτό δε σημαίνει ότι το παρελθόν ανήκει στον κάδο απορριμμάτων Όχι, όχι και πάλι όχι. Μια τέτοια άποψη θα μου φαινόταν εξίσου καταστροφική και οπισθοδρομική όσο και οι απόψεις των συντηρητικών ανθρώπων που απεχθάνονται καθετί καινούριο. Η εξέλιξη δεν είναι αποτέλεσμα αποσπασματικών κινήσεων και γεγονότων. Αξιοποιεί πάντα ως βάση το παρελθόν και είναι μια συνεχής πορεία ανανέωσης ενός συνόλου επιτευγμάτων. Οι κατακτήσεις που έχουν προηγηθεί και η σωρευμένη εμπειρία είναι απαραίτητες τόσο όσο και η καινοτομία αλλά αυτό μπορεί να στηριχτεί σε νέες βάσεις. Έχουμε ξεφύγει πια από τις εποχές που κρινόταν απαραίτητος ο βομβαρδισμός των νέων -μαθητών, φοιτητών- με γνώσεις του παρελθόντος. Σήμερα αυτή η γνώση αποτελεί κτήμα των ηλεκτρονικών υπολογιστών και είναι αποθηκευμένη στα μικροτσίπ τους με τη μορφή εναλλασσόμενων 1 και 0. Και σε αυτή τη γνώση μπορεί να ανατρέξει ο καθένας εύκολα και οποιαδήποτε στιγμή. Δε χρειάζεται, λοιπόν, να καλύπτουμε υπερπολύτιμο χώρο του ανθρώπινου εγκεφάλου παρέχοντάς του την «απλοϊκή» και «πρωτόγονη» γνώση άλλων εποχών. Αν θέλουμε να προσφέρουμε κάτι σήμερα, αυτό είναι η δυνατότητα και η διάθεση για αναζήτηση, επεξεργασία και ώριμη προσέγγιση κάθε δεδομένου, παλιού αλλά και καινούριου. 

Το πρόβλημα θα το έχουν εκείνοι οι νέοι που εμμένουν σε συντηρητικές επιλογές. Θέλουν να γίνουν γιατροί αλλά επιλέγουν ειδικότητες ήδη κορεσμένες όπου μεσουρανούν καταξιωμένοι άνθρωποι. Θέλουν να γίνουν δικηγόροι, μηχανικοί, εκπαιδευτικοί χωρίς όμως και να έχουν να παρουσιάσουν κάτι καινούριο και διαφορετικό, οπότε μάλλον θα δυσκολευτούν στην επαγγελματική πορεία τους. Την ίδια στιγμή υπάρχουν τομείς, ειδικότητες που αναζητούν απεγνωσμένα στελέχη και αδυνατούν να τα εντοπίσουν. Υπάρχουν χώροι που κάνουν δυναμικά την εμφάνισή τους, δείχνουν ικανοί να κυριαρχήσουν και να καθοδηγήσουν τις εξελίξεις αλλά βρίσκονται έξω από τις επιλογές αρκετών νέων. Πρόκειται, βέβαια, για τους νέους εκείνους που λειτουργούν με βάση το παρελθόν κι όχι για εκείνους που κρίνουν με βάση τις προοπτικές. 

Τα πράγματα αλλάζουν. Ήδη έχουν αλλάξει αλλά βέβαια όλο αυτό το κλίμα δεν είναι ανάγκη να εξελιχθεί σε ένα νέο είδος ρατσισμού, κατά των ηλικιωμένων αυτή τη φορά, που θα καταλάβει τη θέση εκείνου που θεωρούσε τους νέους ανώριμους, ανοργάνωτους και άρα υποδεέστερους και ανάξιους εμπιστοσύνης. Και δεν είναι ανάγκη να εξελιχθεί σε κάτι τέτοιο γιατί ο καθένας, ανεξάρτητα από την ηλικία του, έχει τη δυνατότητα της εξέλιξης και της ανανέωσης των γνώσεων και των ιδεών του, αρκεί βεβαίως να χαρακτηρίζεται και από τη διάθεση γι αυτό. 

Όταν η Ζέτα κι εγώ ανοίγαμε το δικό μας φροντιστήριο ήμουν είκοσι πέντε ετών κι εκείνη είκοσι τεσσάρων. Όλοι μάς έλεγαν ότι προχωρούσαμε στη μεγαλύτερη αποκοτιά της ζωής μας, αφού «η ηλικία μας “εξασφάλιζε” έλλειψη εμπιστοσύνης από γονείς και παιδιά και άρα παταγώδη αποτυχία». Ήταν μια περίοδος που οι καθιερωμένοι και έμπειροι καθηγητές βρίσκονταν στο τέλος της τέταρτης ή και της πέμπτης δεκαετίας τους. Μετά από χρόνια αισθάνομαι τυχερός που κλείσαμε τα αυτιά μας στις Κασσάνδρες των οποίων η διάψευση δεν πήρε πολύ καιρό. Ένα τρίμηνο ήταν αρκετό για να γίνει σε πολλούς αντιληπτό ότι η πείρα είχε ήδη αρχίσει να χάνει μάχες.


Κυριακή 12 Νοεμβρίου 2017

Ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου

ΑΥΓΗ στον Αγιόκαμπο
Λατρεύω να διαβάζω την ΑΥΓΗ. Δηλαδή, δε λατρεύω το πολύ πρωινό διάβασμα. Το βρίσκω τρομακτικό. Το μόνο που λατρεύω το πρωί είναι ο ύπνος και το χουζούρι. Εννοώ ότι μου αρέσει να διαβάζω την πιο σατιρική εφημερίδα που υπήρξε ποτέ και απλώς τυχαίνει να λέγεται «Η ΑΥΓΗ». Το λατρεύω όσο παλιά λάτρευα τα Μίκυ Μάους και λίγο αργότερα τον Αστερίξ, το MAD… Μου προκαλεί χαρά και πολύ συχνά γέλιο αφόρητο. Γέλιο που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε νευρικό κλονισμό. Αν μάλιστα διέθετα περισσότερο χρόνο, θα μπορούσα να γράφω καθημερινά μια ολόκληρη εφημερίδα με εύθυμα σχόλια για το περιεχόμενό της. 
Πολύ συχνά βρίσκω διαμαντάκια στην «ΑΥΓΗ». Νομίζω ότι δεν ήταν πάντα έτσι. Θυμάμαι ότι τα πολύ παλιά χρόνια τη θεωρούσαν πολύ σοβαρή εφημερίδα και την αντιμετώπιζαν ως την εφημερίδα της διανόησης. Περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις με μαύρο δάκρυ και σπαρακτικούς λυγμούς. Έχω την αίσθηση ότι η απόλυτη κατρακύλα άρχισε με την αναρρίχηση στην εξουσία της ΠφΑ. Κάπου εκεί νομίζω ότι χάθηκε η μπάλα. Η εφημερίδα κλήθηκε να στηρίξει την κυβερνητική πολιτική μιας παράταξης που ισχυριζόταν -και όχι μόνο ισχυριζόταν- ότι εκπροσωπούσε την Αριστερά. Φέξε μου και γλίστρησα, δηλαδή. 
Διαβάζω στο σημερινό φύλο: «Μήπως ήρθε, επιτέλους, η ώρα; Να «επιστρέψει» ο ΣΥΡΙΖΑ στις αρχές του;» αναρωτιέται η πιο σατιρική εφημερίδα όλων των εποχών. 
Δείχνει σοβαρός προβληματισμός αλλά δεν είναι, και ένας έμπειρος αναγνώστης (της), όπως εγώ, δεν την πατάει εύκολα. Κάπως έτσι γίνεται πάντα και ο έμπειρος αναγνώστης (δηλαδή εγώ) κρατάει πλέον μικρό καλάθι. Αποφεύγει τα κοφίνια, γιατί έχει καταλάβει ότι αυτοκριτική και Αριστερά δε συναντιούνται ποτέ. Οπότε απλώς συνεχίζει την ανάγνωση και δεν αργεί να το διαπιστώσει για μια ακόμη φορά. 
Συνεχίζει η καλή εφημερίδα: «Όχι ότι απομακρύνθηκε δηλαδή ή ότι τις λησμόνησε. Απλώς κάποια από τα ζητήματα που απορρέουν απ’ αυτές τις αρχές, τις πάγιες, τις ιδρυτικές, τα «παραμέρισε». Για λόγους τακτικής, εκτιμώντας ενδεχομένως τους όχι και τόσο ευμενείς συσχετισμούς, τα άφησε στην άκρη. Προσωρινά.». 
Η αντίφαση των αντιφάσεων. Αν κάποια στιγμή διοργανώνονταν καλλιστεία αντιφάσεων, η συγκεκριμένη, με χαρακτηριστική άνεση, θα καταλάμβανε την πρώτη θέση. Μiss Univerce, και βάλε.
Δηλαδή, ρε μάστορα, αφού ο ΣΥΡΙΖΑ δεν απομακρύνθηκε από τις αρχές του και δεν τις λησμόνησε, γιατί να πρέπει να επιστρέψει σε αυτές; Α ναι, πρέπει να επιστρέψει, γιατί τις «παραμέρισε». Και τι σημαίνει αυτό βρε λαοπλάνε; Σε μια ανθρώπινη και κυρίως ελληνική γλώσσα σημαίνει ότι τις άφησε στην άκρη, τις προσπέρασε, τις παραγκώνισε, τις υποσκέλισε, τις περιθωριοποίησε και άρα συνέχισε τον δρόμο του χωρίς αυτές. Κι όταν συνεχίζεις τον δρόμο σου έχοντας αφήσει κάτι στην άκρη, δεν απομακρύνεσαι από αυτό; Τι κάνεις; Το έχεις εκπαιδεύσει να σε ακολουθεί από απόσταση; Τι είναι οι αρχές; Σκύλος είναι, να σου είναι πιστές για πάντα; Μα τότε δε θα λέγαμε ότι «ο σκύλος είναι ο πιο πιστός φίλος του ανθρώπου». Θα λέγαμε ότι «οι αρχές είναι ο πιο πιστός φίλος του ανθρώπου» αλλά δεν το λέμε κι έχουμε λόγους που δεν το λέμε έτσι το ρημάδι. 
Οι αρχές δεν ακολουθούν τον άνθρωπο. Ούτε κανέναν άλλον ακολουθούν. Και φυσικά, δεν μπορεί να ακολουθούν τον ΣΥΡΙΖΑ. Το αντίθετο μπορεί να συμβαίνει. Ένας άνθρωπος, ένα κόμμα, μια οργάνωση, μια κυβέρνηση, ένας θεσμός, μια κοινωνία μπορεί να ακολουθούν κάποιες αρχές. Καλές ή κακές, πάντα και σε οτιδήποτε σκεφτόμαστε, επιλέγουμε, πράττουμε, υφίστανται αρχές. Και αυτές δεν είναι δεδομένες. Σήμερα έχουμε τις τάδε αρχές και αύριο έχουμε κάποιες άλλες. Κάποτε αυτό είναι θετικό ενώ άλλοτε είναι τόσο βδελυρό, επαχθές, απεχθές, επονείδιστο και μη βιώσιμο, όσο και το χρέος, το οποίο, όπως μας υποσχέθηκαν κάποιοι, θα έσβηνε μονοκοντυλιά. Κι αυτό έχει να κάνει με την πορεία, με το περιβάλλον, τους εκάστοτε στόχους και φυσικά- και πάνω από όλα- με τα συμφέροντα. Κυρίως αυτά καθορίζουν την ποιότητα των αρχών σε κάθε επίπεδο. 
Οπότε δεν θέλει και μεγάλο προβληματισμό. Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ συνεταιρίστηκε (χωρίς κανένα εισαγωγικό) με τους ΑΝΕΛ, οι παλιές αρχές και του ενός και του άλλου κόμματος πήγαν περίπατο. Το συμφέρον της στιγμής οδήγησε σε μια συνεργασία, η οποία και για τη μια και για την άλλη πλευρά, ακόμη και λίγες εβδομάδες πριν το βράδυ των εκλογών, θα λογιζόταν ως έκτρωμα και θα αποτελούσε αφορμή ξεσηκωμού των πιστών οπαδών και ψηφοφόρων τους. Όταν συνέβη, απλώς τα πράγματα είχαν αλλάξει. Το κοινό συμφέρον -αναρρίχηση στην εξουσία- οδήγησε σε αγκαλιές, φιλιά και υιοθέτηση κοινών αρχών δυο ανθρώπους και πολιτικούς χώρους που μέχρι τότε ισχυρίζονταν ότι ανήκουν σε διαφορετικά αξιακά στρατόπεδα. Με απλά λόγια, οι αρχές υπάρχουν για να εγκαταλείπονται και αυτό συμβαίνει στις περισσότερες περιπτώσεις. Εξαιρέσεις υπάρχουν αλλά είναι λίγες. 
Η Αριστερά δεν ξέφυγε από τον κανόνα και, βέβαια, αυτή, ιστορικά, δεν ήταν η πρώτη φορά. Το πρόβλημα είναι ότι κάποιοι διαψεύστηκαν και διαψεύστηκαν οικτρά, όμως, και αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά. Για τους συγκεκριμένους η Αριστερά έχει πάψει να είναι ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου. Τέτοιος παραμένει ο σκύλος.



Τετάρτη 25 Οκτωβρίου 2017

Ποιος φοβάται την Καταλονία;

Οι αυτονομιστικές - αποσχιστικές τάσεις που παρατηρούνται σε διάφορες ευρωπαϊκές περιοχές (Καταλονία, Βένετο, Λομβαρδία, Σκοτία, Φλάνδρα, Χώρα των Βάσκων είναι ορισμένες μόνο από αυτές), για πολλούς, συνιστούν μια απειλή για την ΕΕ. 
Με μια πρώτη ματιά, μπορεί και να δείχνουν έτσι. 
Μια πιο προσεκτική, όμως, ματιά μπορεί να οδηγήσει σε διαφορετικές σκέψεις και συμπεράσματα. 

Για ποιον λόγο να αντιμετωπίζεται η αυξανόμενη διάθεση ανεξαρτησίας, αυτονομίας, απόσχισης ή όπως αλλιώς την ονομάσουμε μιας περιοχής από ένα "εθνικό κράτος" ως απειλή για την Ευρωπαϊκή Ένωση; 
Το γεγονός, βέβαια, ότι αρκετές από αυτές τις κινήσεις καθοδηγούνται από ακροδεξιά στοιχεία είναι πολύ λογικό να μας βάζει σε άλλες σκέψεις... 

Αν το σκεφτούμε με μεγαλύτερη ψυχραιμία, οι συγκεκριμένες τάσεις δε δείχνουν και τόσο αντιευρωπαϊκές. Άλλωστε τόσο οι Καταλανοί όσο και οι Σκοτσέζοι το δηλώνουν ξεκάθαρα. Επιθυμούν ανεξαρτητοποίηση ή αυτονομία από την Ισπανία οι πρώτοι ή από τη Βρετανία οι δεύτεροι ενώ ταυτόχρονα εκφράζουν ανοιχτά τη διάθεσή τους να συνεχίσουν να αποτελούν -ως ανεξάρτητες οντότητες πλέον- μέλη της ΕΕ. 
Δε δείχνει και πολύ απειλητικό για την Ένωση, ε; 

Αν, λοιπόν, κάτι απειλούν -και σίγουρα το κάνουν- αυτό δεν είναι η Ευρώπη αλλά τα παραδοσιακά εθνικά κράτη και τις δομές τους. Ίσως, πρέπει να αντιμετωπίσουμε μέσα από διαφορετικό πρίσμα και λίγο πιο σοβαρά παρόμοιες κινήσεις, οι οποίες όχι μόνο δε φαίνεται να ατονούν αλλά εντείνονται διαρκώς και πιθανώς θα το κάνουν με μεγαλύτερη συχνότητα και ένταση στο άμεσο μέλλον. 
Αν το κλίμα που διαμορφώνεται, μας προτρέπει να κουνήσουμε το μαντήλι του αποχαιρετισμού σε κάποιον, αυτός δε θα είναι η ΕΕ αλλά το εθνικό κράτος, τουλάχιστον έτσι όπως το γνωρίζαμε. 

Το σκηνικό που έχει στηθεί μου θύμισε σκέψεις που είχα αναλύσει πριν μια δεκαετία περίπου στο "Εγχειρίδιο Επιβίωσης" και στο κεφάλαιο "Τα κέντρα εξουσίας αλλάζουν χέρια", όπου σε μια προσπάθεια ανάλυσης του τι θα ακολουθήσει το τέλος του εθνικού κράτους έγραφα: 

"...Η διεύρυνση του χώρου, στον οποίο καλείται να ζήσει η νέα γενιά, δε θα πρέπει να προκαλεί τον παραμικρό πανικό. Η αίσθηση της μηδαμινότητας που είναι πολύ πιθανό να χαρακτηρίζει τους περισσοτέρους (στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης) είναι σίγουρο ότι θα αναζητήσει αντίδοτο και σταθερές για τον έλεγχο της «χαώδους» κατάστασης που διαμορφώνεται. 
Τόσο μεγάλα και πολυσύνθετα ανθρώπινα σύνολα πάντα προκαλούσαν δυσχέρειες ως προς την οργάνωση και διοίκησή τους και, όπως είναι φυσικό, το ίδιο συμβαίνει και σήμερα. Ήδη οι πρώτες συγκρούσεις συμφερόντων μεταξύ των χωρών του ευρωπαϊκού Βορρά και εκείνων του Νότου έκαναν επανειλημμένα την εμφάνισή τους στα διάφορα όργανα της Ένωσης και κάποτε χρειάστηκαν έντονες συζητήσεις και σημαντικές υποχωρήσεις από κάποιους, ώστε οι διαφορές να ξεπεραστούν. 
Και το μέλλον, όμως, δείχνει να επιφυλάσσει αρκετές αντιπαραθέσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών, κάτι που καθιστά αναγκαία την κατανομή αρμοδιοτήτων σε περιφερειακό επίπεδο. Μ’ αυτόν τον τρόπο είναι πολύ πιθανή μια αναγέννηση και ενδυνάμωση της τοπικής κοινότητας (χωριό, πόλη, επαρχία, περιφέρεια), η οποία φαίνεται και η μόνη ικανή να διαχειριστεί άμεσα και σωστά τα προβλήματα και τις ιδιαιτερότητες των πολιτών των διάφορων και κυρίως των απομακρυσμένων περιοχών της ΕΕ. 

Ουσιαστικά -και ίσως αυτό να είναι το μόνο εφικτό σχήμα- ο Ευρωπαίος πολύ σύντομα θα έχει δυο σημαντικά σημεία αναφοράς με διαφορετικό ρόλο και για διαφορετικούς λόγους το καθένα. 
Από τη μια, θα μπορεί να αισθάνεται ότι ανήκει σε έναν ισχυρό οικονομικό, πολιτικό, στρατιωτικό μηχανισμό ικανό να του εξασφαλίζει τις προϋποθέσεις ανάπτυξης και άμυνας στις ορατές προκλήσεις του μέλλοντος. Θα έχει την άνεση να κινηθεί και να εγκατασταθεί οπουδήποτε μέσα στα όρια της Κοινότητας αξιοποιώντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα εφόδιά του αλλά και τις ευκαιρίες που θα παρουσιάζονται, εξασφαλίζοντας έτσι περισσότερες προϋποθέσεις για επιτυχία στις επιδιώξεις του. Το συγκεκριμένο, υπερεθνικό, κέντρο θα καθορίζει τις γενικές αρχές της πορείας που θα ακολουθεί η νέα οντότητα καθώς και τους ευρύτερους στόχους του συνόλου. Θα έχει την ευθύνη της εξωτερικής πολιτικής, της ασφάλειας, θα επιβλέπει θέματα σχέσεων μεταξύ των μελών του και ίσως θα προφυλάσσει τον πολίτη σε θέματα σχέσεών του με κάθε εξουσία. 
Από την άλλη, ο Ευρωπαίος πολίτης θα έχει τη δυνατότητα να αναφέρεται σε μια πολύ μικρότερη κοινότητα, αδιάσπαστο τμήμα της ΕΕ, στην οποία θα μπορεί να νιώθει κοινωνικά ασφαλής, αφού τα όρια εδώ θα είναι πιο... ανθρώπινα και ασυγκρίτως πιο συμβατά με τις νοοτροπίες και τον τρόπο ζωής του παρελθόντος. Η διαφορά θα είναι ότι η τοπική κοινωνία -διαθέτοντας περισσότερες αρμοδιότητες σε σχέση με το παρελθόν- θα είναι ικανή να καλύπτει τις ιδιαιτερότητες και να ρυθμίζει τον τρόπο ζωής των μελών της, χωρίς αναγκαστικά να επιβάλλει ένα και μοναδικό πλαίσιο αποφασισμένο από κάποιο απρόσωπο και απομακρυσμένο από την καθημερινότητα κέντρο λήψης αποφάσεων. Θέματα πολιτισμού, εκπαίδευσης, πρόνοιας, υγείας θα βρίσκονται υπό τον έλεγχο της τοπικής κοινότητας και θα προσαρμόζονται στις ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής. Ο έλεγχος θα βρίσκεται στα χέρια των πολιτών, αφού οι αντιπρόσωποί τους θα προέρχονται, όπως και σήμερα, από τους κόλπους της κοινότητας αλλά θα διαθέτουν περισσότερες εξουσίες με στόχο τη διευκόλυνση της καθημερινότητας του πολίτη..."


Πέμπτη 10 Αυγούστου 2017

Λίστα επιτυχόντων μαθητών του φροντιστηρίου «άποψη»


Επιθυμούμε να συγχαρούμε, έστω και αργοπορημένα, τους μαθητές μας: 

Barack Obama, που με 19978 μόρια πέτυχε Πρόεδρος ΗΠΑ 
Τενζίν Γκιάτσο, που με 21347 μόρια (πρόκειται περί θαύματος) πέτυχε Δαλάι Λάμα 
Ντάνος, που με 317 (όλα κι όλα) μόρια πέτυχε στο survivor 
Brigitte Tronie, που με 18900 μόρια πέτυχε σύζυγος του Γάλλου Προέδρου 
Emmanuel Macron
Kim Kardashian, που πιάνοντας 3… μόρια πέτυχε τηλεπερσόνα 
Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, που με 18390 μόρια πέτυχε Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 
Kim Yong Kun, που με «όσα μόρια γούσταρε» πέτυχε τύραννος της Β. Κορέας 
Νώε, που με 19111 μόρια πέτυχε Κατασκευαστής Κιβωτών 
Wolfgang Schäuble, που με 193581/2 μόρια πέτυχε Ομοσπονδιακός Υπουργός Οικονομικών 
Mark Zuckerberg, που με 19456 μόρια πέτυχε δισεκατομμυριούχος 
Albert Einstein, που με 19698 μόρια πέτυχε Αϊνστάιν
[…]

Πώς φτάσαμε εδώ;

Λοιπόν, εγώ έχω ένα θέμα με τις λίστες. Κάθε είδους λίστες. Για τον λόγο αυτόν ποτέ μα ποτέ δε δημοσίευσα λίστες επιτυχόντων μαθητών μέχρι στιγμής. Μέχρι στιγμής! 
Ψάχνοντας λίγο το θέμα, ανακάλυψα, με τη βοήθεια ειδικών, ότι το πρόβλημα ξεκινάει από την παιδική ηλικία μου. Όπως όλα τα στραβά των ανθρώπων άλλωστε. Η ρίζα της απέχθειάς μου για τις λίστες βρίσκεται στις λίστες με ψώνια από το super market. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, η μάνα μου, συχνά πυκνά, με εμπιστευόταν(!) για κάποιες αγορές. Την αδερφή μου σπάνια την εμπιστευόταν!!! Βέβαια, η εμπιστοσύνη δεν ήταν απόλυτη, οπότε και ετοίμαζε λίστα με όσα έπρεπε να αγοράσω. Το πρόβλημα ήταν ότι ετοίμαζε τη λίστα για τον εαυτό της και όχι για κάποιον χωρίς εμπειρία στη συγκεκριμένη διαδικασία. Έγραφε στη λίστα, πχ «ζάχαρη». Ωραία και καλά, έφτανα στο super market, κατευθυνόμουν στα ράφια με τη ζάχαρη και… έκπληξη! Στο ράφι δεν υπήρχε μία ζάχαρη. Υπήρχαν πολλές. Ζάχαρη άχνη, ζάχαρη κρυσταλλική, ζάχαρη καστανή, ζάχαρη μαύρη κι άραχνη, ζάχαρη γι αυτό, ζάχαρη για εκείνο. Η έλλειψη κινητού, εκείνη την εποχή, μεγιστοποιούσε το πρόβλημα. Για να μην τα πολυλογώ, συνήθως, έφτανα στο σπίτι με τη λάθος ζάχαρη, το λάθος ρύζι, το λάθος απορρυπαντικό, με τα πάντα λάθος. Κι άκουγα τον εξάψαλμο από τη μάνα μου, η οποία θεωρούσε απλοϊκά και δεδομένα κάποια πράγματα. 
Από τότε άρχισα να απεχθάνομαι κάθε είδους λίστα. 
Ακολούθησαν κι άλλα, βέβαια, που επιβάρυναν την κατάσταση, όπως η ταινία «Η λίστα του Σίντλερ». Στενοχώρια μεγάλη. Μα ήταν να θέλω να δω μπροστά μου λίστες και πολύ περισσότερο να δημοσιεύω τέτοιες; 
Τέλος πάντων, ξαναήρθα σε επαφή με λίστες, όταν άρχισα να ασχολούμαι με τα φροντιστήρια... Έφριξα. 
Φροντιστήριο να δημοσιεύει στον τοπικό Τύπο λίστα καθηγητών -ναι καθηγητών- που τάχα εργάζονταν σε αυτό. «Τάχα», γιατί αρκετοί από αυτούς δεν εργάζονταν σε αυτό. Το φροντιστήριο έδειχνε προς τα έξω -ή τουλάχιστον αυτό πίστευε- ότι αποτελούσε έναν μεγάλο και άρα «επιτυχημένο» χώρο. Τα πράγματα δεν ήταν έτσι στην πραγματικότητα, αφού αρκετοί καθηγητές, που παρουσιάζονταν ως εργαζόμενοι, δεν είχαν ούτε μία ώρα μαθήματος. Ναι αλλά κάποιοι γονείς παραμυθιάζονταν και παρασύρονταν από αυτό. 
Το πιο συχνό, βέβαια, ήταν (συνεχίζει να συμβαίνει) να εντοπίζω μαθητές μου και όχι μόνο σε λίστες επιτυχόντων διαφορετικών φροντιστηρίων. Έτσι, ένας μαθητής εμφανίζεται ως επιτυχών σε τρία και τέσσερα και πέντε φροντιστήρια. Στο καθένα από αυτά μπορεί να παρακολούθησε ένα μάθημα, να έκανε κάποιο ιδιαίτερο, να είχε περάσει από αυτά για ένα φεγγάρι ή απλώς να είχε περάσει απ’ έξω. Κι όμως, και οι συγκεκριμένες λίστες αποτελούν για κάποιου επιπέδου γονείς κριτήριο επιλογής του χώρου που θα εμπιστευτούν την προετοιμασία των παιδιών τους… 
Με αυτά και με αυτά φτάνω στην ουσία. Πριν λίγο καιρό, κι ενώ ακόμη βρισκόμουν σε διακοπές, πληροφορήθηκα ότι φροντιστήριο (μπορείς να το πεις κι έτσι) της Λάρισας δημοσίευσε λίστα με μαθητές που διέπρεψαν στις τελευταίες πανελλαδικές. Καθόλου περίεργο. Είπαμε άλλωστε ότι οι λίστες πάνε κι έρχονται. Το περίεργο είναι -όπως αποκαλύφθηκε- ότι η λίστα περιείχε και ονόματα παιδιών που καμιά σχέση είχαν με τον συγκεκριμένο φροντιστηριακό χώρο (σοφά παιδιά). Η έρευνα κάποιων Πουαρώ απέδειξε ότι τα ονόματα αυτών των παιδιών δεν ήταν φανταστικά. Ήταν ονόματα παιδιών της γειτονικής πόλης των Τρικάλων, τα οποία (τα παιδιά, όχι τα Τρίκαλα) δεν υπήρξαν ποτέ μαθητές του συγκεκριμένου φροντιστηρίου και πιθανώς ούτε είχαν σκεφτεί να είναι. Και πολύ καλά έκαναν.
Έμαθα ότι έγινε χαμός. Καταγγελίες, απειλές, ανέκδοτα, γέλια. Η γελοιότητα, η ανοησία, η χωριατιά… του συγκεκριμένου φροντιστηρίου ήρθε στο φως, την ίδια στιγμή που η εικόνα του μαγαζιού, των συντελεστών, στελεχών και καθηγητών του έμπαινε για πάντα στο μαύρο το σκοτάδι.
Η όλη φάση μπορεί να αποτελέσει ένα καλό μάθημα για όλους όσοι πιστεύουν στη δύναμη και το κριτήριο της λίστας. Μάθημα, όμως, έγινε και για μένα. Κατάλαβα ότι έπρεπε να αρχίσω να ασχολούμαι με λίστες πάραυτα. 
Οπότε μαζί με τους συνεργάτες μου συγκεντρώσαμε ονόματα επιτυχόντων μαθητών μας και τα δημοσιοποιούμε, για πρώτη φορά στην ιστορία μας, ώστε όλοι να αντιληφθούν τη διαχρονική και ανεξίτηλη ποιότητα του χώρου μας.

Κάπως έτσι φτάσαμε εδώ... 

ΥΣ: Ζητάμε συγγνώμη από τους πολυπληθείς μαθητές μας που ενώ πέτυχαν δεν έχουν συμπεριληφθεί στη λίστα, η οποία, όμως, θα εμπλουτίζεται συνεχώς. Τους αγαπάμε και τους σεβόμαστε και τους θυμόμαστε πάντα εξίσου με εκείνους που προαναφέρθηκαν!


Τετάρτη 9 Αυγούστου 2017

Καημένοι βαθμολογητές...

Στις αρχές του καλοκαιριού και λίγο μετά την ανακοίνωση των βαθμών κυκλοφόρησε στο Διαδίκτυο μια Έκθεση. Μια Έκθεση πανελλαδικών που πίστευε (αυτός που την έγραψε, μαθήτρια ή τρολ, αδιάφορο) ότι ήταν άριστη αλλά τελικά έπιασε απλώς τη βάση.
Αρκετοί τότε ζήτησαν την άποψή μου για το συγκεκριμένο γραπτό. Στο τέλος, βέβαια, μιας κοπιαστικής χρονιάς καμιά διάθεση είχα να ασχοληθώ και πολύ περισσότερο να ασκήσω κριτική σε ένα ακόμη μαθητικό(;) κείμενο.
Με αρκετή καθυστέρηση είδα την Έκθεση. Την είδα και… έφριξα!
Είναι δυνατόν, αναρωτήθηκα, να υπάρχει λογικός άνθρωπος το 2017, ο οποίος μπορεί έστω να θεωρεί Έκθεση αυτό το πράγμα;
Από την άλλη, βέβαια, είδα το θετικό της υπόθεσης. Μπορώ να αξιοποιήσω αυτό το ανοσιούργημα ως εργαλείο στη διδασκαλία, ως παράδειγμα προς αποφυγή όοολων εκείνων των στοιχείων που θεωρώ απολύτως… άθλια και άρα απαράδεκτα σε μια Έκθεση.

Το θέμα που δόθηκε στους υποψηφίους:
«Στην τελετή αποφοίτησης του σχολείου σας ως υποψήφιοι/ες φοιτητές/τριες και μελλοντικοί/κές επιστήμονες εκφωνείτε μια ομιλία 500-600 λέξεων στην οποία εστιάζετε σε δύο άξονες:
α) στον ρόλο της επιστήμης στην αντιμετώπιση των σημαντικότερων, κατά τη γνώμη σας, σύγχρονων προβλημάτων και
β) στα ηθικά εφόδια του επιστήμονα που θα του επιτρέψουν να υπηρετήσει αυτό τον στόχο».

Η πρώτη παρατήρηση έχει να κάνει με την έκταση του κειμένου. Η απαίτηση την καθορίζει καθαρά σε 500-600 λέξεις. Η Έκθεση που ακολουθεί έχει έκταση περίπου 1500 λέξεις!!! Εννοείται ότι κανένας βαθμολογητής δεν θα μετρήσει μία προς μία τις λέξεις ενός γραπτού και, επίσης, εννοείται ότι μια παρέκκλιση (ακόμη και 150 λέξεων) δεν πρόκειται να καθορίσει τον τελικό βαθμό αλλά 1500 λέξεις και μάλιστα της συγκεκριμένης ποιότητας διαδραματίζει ρόλο καταλυτικό στη μείωση των μονάδων που θα της δοθούν.
Η έκταση δεν είναι, όμως, το μόνο πρόβλημα του συγκεκριμένου γραπτού:

Αγαπητοί καθηγητές, φίλοι συμμαθητές

Σας ευχαριστώ θερμά για την ολοπρόθυμη ανταπόκριση σας στο κάλεσμα μας εδώ σήμερα. Όλοι βρισκόμαστε στην απαρχή μιας νέας ζωής, σε ένα νέο ξεκίνημα , στο άνοιγμα του μέλλοντος στην ζωή…
Σίγουρα όλοι είμαστε γεμάτοι όνειρα, ελπίδες και φιλοδοξίες για το μέλλον που ανοίγεται ολάκερο μπροστά μας και γι αυτόν τον λόγο θα απευθύνω αυτά τα λόγια σε σας, τους υποψήφιους φοιτητές και μελλοντικούς επιστήμονες…
Θα μιλήσω για τον ρόλο της επιστήμης στην επίλυση των συγχρόνων σοβαρών προβλημάτων και για τα εφόδια με τα οποία πρέπει να είμαστε εξοπλισμένοι για να υπηρετήσουμε σωστά το χρέος μας!
Ταιριάζει σε κάθε νέο να ατενίζει το μέλλον με αισιοδοξία, πίστη και αυτοπεποίθηση, να οραματίζεται τον εαυτόν του, επιστήμονα άξιο και ικανό να προσφέρει ό,τι μπορεί στο κοινωνικό σύνολο. Να γίνει τίμιος εργάτης της προόδου, υπερασπιστής των αρχών και των ιδανικών του και να εργαστεί με ζήλο για την οικοδόμηση ενός καλύτερου κόσμου. Το αίτημα αυτό, αγαπητοί μου συμμαθητές, είναι ιδιαίτερα κρίσιμο και σημαντικό στην εποχή που διανύουμε σήμερα καθώς ο ρόλος της επιστήμης είναι βαρυσήμαντος αφού από αυτή πλέον εξαρτάται η επίλυση των σύγχρονων προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο κόσμος.




Η επιστήμη αποτελεί όπλο ακαταμάχητο στα χέρια του ανθρώπου. Με αυτήν ο άνθρωπος δημιούργησε και μεγαλούργησε. Έγινε ελεύθερος και παντοδύναμος, απελευθερώθηκε από τα δεσμά των προλήψεων και των προκαταλήψεων και άρχισε να οραματίζεται με περισσότερη αισιοδοξία το μέλλον του. Με αυτήν ο φόβος, ο πόνος και η φτώχεια καταπολεμήθηκαν ενώ τα αποκυήματα της άγνοιας εξαλείφθηκαν. Δικαία λοιπόν αποτελεί το σύμβολο των καιρών και συνώνυμο της ανάπτυξης κατά την διάρκεια του 21ου αιώνα.
Καταρχάς το πρώτο σημαντικό πρόβλημα που αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει επιτυχώς η επιστήμη είναι το θέμα της υγείας. Πράγματι τα τελευταία χρόνια η εξέλιξη της επιστήμης στον κλάδο της υγείας είναι αλματώδης καθώς αρρώστιες μάστιγες που ταλάνιζαν τους ανθρώπους έχουν πλέον εξαλειφθεί, καθημερινά ανακαλύπτονται νέα φάρμακα και παρασκευάζονται καινούρια εμβόλια που βοηθούν στην καταπολέμηση πολλών αρρωστιών και αυξάνουν το προσδόκιμο της ζωής του ανθρώπου βελτιώνοντας κατά πολύ το βιοτικό του επίπεδο. Η βελτίωση αυτή είναι κυρίως ορατή στις τριτοκοσμικές χώρες όπου η συνεχής εξέλιξη της επιστήμης ζωγραφίζει και πάλι την ελπίδα στην ζωή τους και επαναφέρει το αχνό χαμόγελο στα χείλη των βασανισμένων αυτών ανθρώπων.
          Άλλο ένα βασικό και πιο επίκαιρο από ποτέ πρόβλημα που αντιμετωπίζει με επιτυχία η επιστήμη είναι το περιβαλλοντικό πρόβλημα που έχει προσλάβει ενδημικές διαστάσεις στον σύγχρονο κόσμο. Και στον τομέα αυτό η πρόοδος της επιστήμης είναι αξιοσημείωτη καθώς με την εφεύρεση νέων τεχνολογιών και μεθόδων μειώνονται κατά πολύ οι ρύποι που εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα από τις διάφορες βιομηχανικές και εργοστασιακές δραστηριότητες του ανθρώπου, που καταστρέφει το περιβάλλον. Εκτός από αυτά ανακαλύπτονται με την πάροδο του χρόνου ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που δεν βλάπτουν το περιβάλλον και δεν εξαντλούν τα φυσικά αποθέματα της γης και με αυτόν τον τρόπο περιορίζεται η μόλυνση του περιβάλλοντος και διατηρείται η πανίδα και η χλωρίδα των οικοσυστημάτων.
           Σημαντική επίσης είναι η συμβολή των ανθρωπιστικών κοινωνικών και  πολιτικών επιστημών, που γνωρίσαν μεγάλη ανάπτυξη ήδη από την αναγεννησιακή εποχή. Σήμερα λοιπόν οι κοινωνικοί και οι πολιτικοί επιστήμονες είναι ιδιαιτέρα πολύτιμοι για την σημερινή κοινωνία καθώς οι πρώτοι επαγρυπνούν για τυχόν κοινωνικά προβλήματα που εμφανίζονται δίνοντας καίριες και αναγκαίες λύσεις ενώ οι δεύτεροι επεμβαίνουν και σώζουν τα πράγματα από κρίσιμες καμπές καθώς είναι άνθρωποι με ανεπτυγμένο και πολύ οξυμμένο πολιτικό αισθητήριο. Θα μπορούσαμε να πούμε πως οι κοινωνικοί και οι πολιτικοί επιστήμονες είναι οι ‘φυλακές άγγελοι’ της σύγχρονης κοινωνίας αφού κατευθύνουν τους πολίτες σε σωστές αποφάσεις συμβάλλοντας όχι μόνο στην κοινωνική ομαλότητα αλλά και στην πολιτική σταθερότητα της χωράς.
     Επιπροσθέτως, έχει γίνει μεγάλη πρόοδος και στην χαρτογράφηση του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου, της ψυχής και της ψυχοσύνθεσης του, που μέχρι τώρα παρέμενε ‘terra incognita’, δηλαδή άγνωστη γη. Έτσι υπάρχει πλέον η δυνατότητα για την αντιμετώπιση σοβαρών ψυχολογικών προβλημάτων του ανθρώπου, όπως η κατάθλιψη και άλλων προβλημάτων που μέχρι τώρα αποτελούσαν μυστήριο και βασάνιζαν τους πάσχοντες και το περιβάλλον τους.
               Εξάλλου, εξαιρετικά σημαντικός είναι ο ρόλος της επιστήμης στην διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης και στην αποτροπή αιματηρών και θανατηφόρων συγκρούσεων. Ήδη έχουν γίνει προσπάθειες για τον περιορισμό της παραγωγής καταστροφικών πολεμικών όπλων, βομβών και άλλων αποτρόπαιων ‘δαιμόνων του ολέθρου’. Βέβαια, σε αυτό συμβάλλουν και καταξιωμένοι επιστήμονες με διεθνές κύρος και επιρροή που έχουν την δύναμη να παρεμβαίνουν σε οριακές στιγμές που απειλείται η ειρήνη και να αποτρέπουν τις ένοπλες συγκρούσεις. Τέλος, με το κύρος που διαθέτουν μπορούν να ασκούν επιρροή και στους κυβερνήτες ισχυρών κρατών καλλιεργώντας το κλίμα της ειρήνης και της συνεργασίας μεταξύ των λαών.
               Φυσικά, πρέπει όλοι μας να έχουμε κατά νου πως ‘πάσα επιστήμη χωριζομένη αρετής πανουργία τις και ου σοφία φαίνεται’ όπως λέει και ο Πλάτωνας. Ο επιστήμονας πρέπει να είναι εφοδιασμένος με τα κατάλληλα εφόδια και να χρησιμοποιεί την επιστήμη με τον σωστό τρόπο αλλιώς γίνεται στα χεριά του ξίφος οδύνης, κεραυνός ολέθρου και μήνυμα θανάτου.
               Πρώτα από όλα θα πρέπει να υπηρετεί το δόγμα ‘η επιστήμη για τον άνθρωπο’ και όχι το ‘η επιστήμη για την επιστήμη’.! Πρέπει να είναι αφοσιωμένος σε αυτό που κάνει και να καταβάλει μεγάλο αγώνα και προσπάθεια για να επιτύχει. Θα πρέπει να έχει κατά νου πως στην κορυφή δεν οδηγεί η λεωφόρος αλλά το μικρό δύσβατο και ανηφορικό μονοπάτι, πως η ανάσταση προϋποθέτει τον Γολγοθά και την σταύρωση. Όπως λέει και ο Τσάτσος, ο επιστήμονας θα πρέπει να είναι αφοσιωμένος σε ένα ιδανικό σε μια αξία σε ένα μονό σκοπό γιατί μονό τότε ίσως μπορέσει μέσα στον ασφυκτικά περιορισμένο χρόνο που του έχει τάξει η μοίρα να φτάσει έστω στις παρυφές μιας ιδέας’.
         Ο αληθινός και σωστός επιστήμονας, φίλοι συμμαθητές, πρέπει να θεμελιώνεται πάνω σε αληθινές αξίες και ιδανικά τα οποία πρέπει να υπηρετεί απαράβατα και να παραμένει προσηλωμένος σε αυτά.
          Δεν αρμόζει σε έναν αληθινό επιστήμονα να υιοθετεί και να ακολουθεί μεσίστια ιδανικά, δεν είναι πλασμένος για τις μετριότητες είναι πλασμένος για την μια και μοναδική αλήθεια. Όπως και ο Σωκράτης αναζητούσε την πρώτη αλήθεια των πραγμάτων έτσι και εμείς ως μελλοντικοί επιστήμονες οφείλουμε να αναζητούμε πάντα την αλήθεια και αυτή να υπηρετούμε.
       Ο επιστήμονας οφείλει να διέπεται από ανθρωπιστικά ιδεώδη να είναι κοντά στον απλό άνθρωπο, να τον καθοδηγεί, να διαγνώσει τις ανάγκες του και να του δείξει τον σωστό δρόμο, τον δρόμο προς το φως και εν τελεί να υποστεί και τις όποιες συνέπειες αυτού. Με λίγα λόγια δηλαδή οφείλει να προσπαθήσει να γίνει σαν ένας φιλόσοφος βασιλέας από αυτούς που περιγράφει ο Πλάτωνας στην ιδανική του πολιτεία. Δεν πρέπει να παραμένει κλεισμένος στον γυάλινο πύργο της γνώσης του αλλά πρέπει να φροντίζει να την εκλαϊκεύει και να την κάνει προσιτή και κατανοητή ακόμα και στον απλό ή στον αγράμματο άνθρωπο.
      Επιπλέον, είναι υποχρεωμένος να δημιουργεί επιτεύγματα χρήσιμα για τον άνθρωπο που θα τον διευκολύνουν στην καθημερινή του ζωή πρέπει όμως πρώτα να έχει ενημερώσει ενδελεχώς τους επικειμένους χρήστες για τον τρόπο χρήσης του επιτεύγματος. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι πρέπει να εξετάζει και να ελέγχει εξονυχιστικά το κάθε επίτευγμα πριν κυκλοφορήσει σταθμίζοντας τις πιθανές αρνητικές συνέπειες που μπορεί να προκαλέσει.
       Επιπροσθέτως, καθήκον και χαρακτηριστικό γνώρισμα του αληθινού επιστήμονα είναι να έχει διάθεση για  συνεργασία με άλλους επιστήμονες για την περαιτέρω εξέλιξη της επιστήμης. Θα πρέπει να απέχει από την μισαλλοδοξία και τον εγωισμό και να έχει διάθεση να αμφισβητήσει τις απόψεις του ακόμη και να τις αλλάξει γιατί μόνο με τον τρόπο αυτό προάγεται η επιστημονική έρευνα καθώς κάθε επιστήμονας διατηρώντας το δικό του επιστημονικό πιστεύω παίρνουν ιδέες ο ένας από τον άλλο και επηρεάζουν θετικά ο ένας τον άλλο.
        Τέλος, ο αληθινός επιστήμονας θα πρέπει να είναι αδιάφθορος και ακέραιος σαν χαρακτήρας. Θα πρέπει να είναι αφοσιωμένος στο κοινό καλό και να απέχει από κάθε είδους συμφέροντα και κάθε απόπειρα χρηματισμού και δωροδοκίας, στηλιτεύοντας κάθε τέτοια ενέργεια.

        Κλείνοντας, αγαπητοί μου συμμαθητές, ο επιστήμονας των αρχών του εικοστού αιώνα συγκρούστηκε με το άκαμπτο τοίχωμα πάνω στο οποίο γλιστρούσε η χλωμή αχτίδα της αλήθειας. Συνάντησε το φως σαν φόβο και την σιγουριά σαν εμπόδιο. Προσπέρασε χαράζοντας κύκλους γύρω από το μυστήριο. Είδε τις εικασίες να τρέμουν, τα συναισθήματα να ριγούν, τις υποθέσεις να κυμαίνονται.







        Αισθάνθηκε την έκσταση του δυνατού και του αιωνίου κάτω από τα μάτια του ονείρου. Από όλες τις πλευρές η πυκνότητα των αποτελεσμάτων, τον περικύκλωσε. Πέρασε από την θολότητα στο έρεβος.
      Είχε μόνο την εκλογή του μαύρου. Πάνω σε αυτό το μαύρο λοιπόν που αποτελούσε μέχρι τότε την γνώση του, ψηλάφισε τις υποθέσεις, τις έντυσε με αιτία και ανακαλύψεις πολύχρωμες, χαράζοντας μια νέα αυγή που θα συνεχιστεί μονό εάν όλοι εμείς βαπτιστούμε στα νάματα του καθαρού ανθρωπισμού!!
         Το ξέρω καλά πως η πορεία του καθενός προς την δική του Ιθάκη δεν είναι καθόλου εύκολη! Ας έχουμε όμως όλοι κατά νου τα λόγια του Ελύτη:
«Είσαι νέος! Παραλαμβάνεις από τους Δίες
Κεραυνούς και ο κόσμος υπακούει!
Στο χέρι σου είναι η άνοιξη!
Εμπρός λοιπόν!
Τάχυνε την αστραπή!»
               Εύχομαι σε όλους σας, πολυαγαπημένοι μου φίλοι, να ανοίξετε τα φτερά σας και να πετάξετε σε τόπους μακρινούς, οπού οι μεγάλοι δεν μπορούν να φτάσουν ούτε στα όνειρα τους!

Σας ευχαριστώ πολύ
για τον χρόνο σας και την
αδιάσπαστη προσοχή σας!!!
ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ!!"



Ο πρόλογος ενός κειμένου αποτελεί μία παράγραφο και πρέπει να δίνει κατευθύνσεις για ό,τι πρόκειται να ακολουθήσει στο Κύριο Θέμα (ΚΘ). Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι δυο πρώτες παράγραφοι, γεμάτες τυπικές αναφορές, δεν παρέχουν την παραμικρή καθοδήγηση.


Δίνονται μεν κατευθύνσεις, χωρίς πρωτοτυπία δε. Πολύ «στημένες αναφορές.


Οι συγκεκριμένες αναφορές θα ταίριαζαν περισσότερο στον πρόλογο. Βέβαια, ο/η συντάκτης του κειμένου πιθανώς θεωρεί ότι βρίσκεται ακόμη στον πρόλογο…
Στα παλιά χρόνια (μπορεί να ζούσε και ο Νώε, ο οποίος μόλις είχε διασωθεί από μια φοβερή και τρομερή φυσική καταστροφή) όταν η Έκθεση δεν καθοριζόταν από συγκεκριμένη έκταση, υπήρχαν καθηγητές που πρότειναν τη χρήση, αμέσως μετά τον πρόλογο, μια «εισαγωγική παράγραφο», η οποία θα έδινε κατευθύνσεις αποκλειστικά για το πρώτο ερώτημα.
Από ό,τι φαίνεται, οι συγκεκριμένοι καθηγητές ζουν ακόμη και κυρίως δραστηριοποιούνται στον χώρο αγνοώντας τις εξελίξεις στο μάθημα.


Αρκετοί άνθρωποι πιστεύουν ακόμη στα ζώδια, στην ανάγνωση του φλυτζανιού, στο ξεμάτιασμα, θεωρούν κατώτερους τους αλλοεθνείς… και άρα δεν έχουν ξεφύγει από προλήψεις και προκαταλήψεις.
Στην Έκθεση αποφεύγονται οι απόλυτες αναφορές, κάτι που εδώ δε συμβαίνει.



Παράγραφος έκπληξη!
«Καταρχάς»!!! Δηλαδή, η προηγούμενη παράγραφος δεν αποτελούσε στοιχείο του πρώτου ερωτήματος;
Τι ήταν; Πρόλογος ήταν κι αυτή;;;


…κι εκεί που τα πήγαινε καλά, έρχεται αυτό για τον αναπτυσσόμενο κόσμο (το «τριτοκοσμικές» δε θεωρείται πολιτικά ορθός όρος) και τα διαλύει όλα. Ξέραμε ότι η «ελπίδα έρχεται» για την Ελλάδα αλλά για τις κοινωνίες του Τρίτου Κόσμου συνεχίζει να αποτελεί άγνωστη λέξη.



Η συγκεκριμένη παράγραφος κινείται σε ικανοποιητικό επίπεδο, αν εξαιρέσουμε το: "πρόβλημα που αντιμετωπίζει με επιτυχία η επιστήμη είναι το περιβαλλοντικό πρόβλημα", αφού η επιστήμη το παλεύει μεν, χωρίς εκπληκτικά αποτελέσματα δε.











«κατευθύνουν τους πολίτες σε σωστές αποφάσεις». Η πραγματικότητα λέει τελείως άλλα. Ο λαϊκισμός έχει κυριαρχήσει στην πολιτική ζωή, η τρομοκρατία και γενικά η ένταση των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις αναφορές του κειμένου.





Αναφορές, οι οποίες θα μπορούσαν να συνυπάρξουν με εκείνες του επιχειρήματος που αναφέρεται στα βήματα των επιστημών υγείας.








Πιθανώς τα κείμενα, τα οποία έχει αποστηθίσει ο/η συντάκτης του κειμένου, δεν είναι ιδιαίτερα σύγχρονα. Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή, οι σχέσεις ΗΠΑ και Β. Κορέας, τα προσφυγικά κύματα διαψεύδουν τις αναφορές περί ειρήνης.







Η μετάβαση στο δεύτερο ερώτημα θα ήταν πιο ομαλή, αν γινόταν αναφορά και στην πρώτη ενότητα που έχει προηγηθεί.




Η οργάνωση της παραγράφου δημιουργεί ένα πρόβλημα. Το 2ο ερώτημα απαιτεί εντοπισμό των «εφοδίων» του επιστήμονα και όχι σε τι πρέπει αυτός να στοχεύει.
Το επιχείρημα έπρεπε να τονίζει το εφόδιο και να αποδεικνύει, με θετικά αποτελέσματα, ότι πρέπει να αποτελεί γνώρισμα του επιστήμονα.

Οι γλαφυρές αναφορές δε συμβάλλουν στη στήριξη.


Αδυνατώ ο δύσμοιρος να κατανοήσω τη χρησιμότητα της συγκεκριμένης παραγράφου.


Καλή η επιδίωξη της «αλήθειας» αλλά εδώ η αναγκαιότητά της δεν τεκμηριώνεται λογικά. Ο Σωκράτης δε δείχνει ιδιαίτερα χρήσιμος εδώ.





Ήδη έχει προηγηθεί αναφορά στα ανθρωπιστικά ιδεώδη (επιστήμη για τον άνθρωπο), οπότε…
Οπότε μια ακόμη άχρηστη παράγραφος, η οποία απλώς διογκώνει την έκταση χωρίς ουσιαστικό λόγο.
Ή μάλλον ο λόγος είναι η προσπάθεια εντυπωσιασμού με «υπέροχες» λέξεις…




Ήδη έχει προηγηθεί αναφορά στη «διάγνωση των πραγματικών αναγκών του ανθρώπου», οπότε καμιά εξέλιξη κι εδώ.






Ίσως η πιο ουσιαστική αναφορά στο 2ο ερώτημα.








Τίποτα καινούριο. Με διαφορετικά λόγια επαναδιατυπώνονται ιδέες που έχουν προηγηθεί.




Η προηγούμενη παράγραφος άρχισε με τη λέξη «τέλος», γεγονός που δημιουργεί την ελπίδα ότι το μαρτύριο της ανάγνωσης φτάνει στο τέλος του αλλά…
Η συγκεκριμένη παράγραφος αρχίζει με τη λέξη «κλείνοντας», γεγονός που σημαίνει ότι το μαρτύριο δεν έχει τέλος!
Μάλλον ο/η συντάκτης σκέφτηκε(;) «ας βάλω κάτι ακόμα ωραίο, από όσα έχω αποστηθίσει», χωρίς και να «σκεφτεί» αν αυτό προσφέρει το παραμικρό στην εξέλιξη του θέματος.
Εδώ η μόνη αντίδραση που ταιριάζει είναι ένα μικρό, χαριτωμένο, γεμάτο απορία «Ε;».

Ένα ακόμα «Ε;» εδώ!!! Ίσως και ένα «Μη χειρότερα» για έμφαση.








Πιθανότατα το συγκεκριμένο τμήμα θεωρείται επίλογος. «Πιθανότατα», γιατί δεν περιέχει την παραμικρή αναφορά σε ό,τι προηγήθηκε (άσχετα με την ποιότητα) στο Κύριο Θέμα.


Προσωπικά δεν θα έδινα ούτε τη βάση (20/40) στο συγκεκριμένο γραπτό, κάτι που μάλλον ήδη έχει γίνει αντιληπτό.
Δυστυχώς, υπάρχουν ακόμη -και ζουν ανάμεσά μας- φιλόλογοι, οι οποίοι λατρεύουν και… μεταλαμπαδεύουν το συγκεκριμένο στιλ Έκθεσης. Αρέσκονται στις όμορφες λέξεις, στην εξωτερίκευση συναισθημάτων, διαβάζουν μέσα στην αίθουσα «Εκθέσεις» μαθητών που λένε πολλά αλλά δε λένε τίποτα ουσιαστικό. Επικροτούν Εκθέσεις από τις οποίες λείπει η λογική, η αίσθηση της πραγματικότητας, η δυνατότητα ουσιαστικής κάλυψης συγκεκριμένων απαιτήσεων.
Η Έκθεση, όμως, ως μάθημα εξετάζει τη λογική, τη γνώση της πραγματικότητας που χαρακτηρίζει τον μαθητή κι όχι τη δυνατότητά του να αποστηθίζει χωρίς να μπορεί να αξιοποιήσει τα κατάλληλα, κάθε φορά, στοιχεία.

Αν πράγματι το γραπτό αυτό ανήκει σε υποψήφιο και αν αυτός επιθυμεί να προσπαθήσει και πάλι στις επόμενες πανελλαδικές, έχω να προτείνω δυο πράγματα:
α) Να αναζητήσει συνεργασία με κάποιον καθηγητή με… λίιιγο πιο σύγχρονη αντίληψη της κατάστασης.
β) Να αρχίσει να ενημερώνεται για τις καθημερινές εξελίξεις, ώστε να εντοπίζει τι είναι λογικό και τι όχι για ένα συγκεκριμένο κείμενο Έκθεσης.


ΥΣ: Δηλαδή, τι μπορεί να τραβάνε αυτοί οι έρμοι βαθμολογητές των πανελλαδικών ρε παιδιά!!!






Σάββατο 17 Ιουνίου 2017

Στον «Ωκεανό» χωρίς να ξέρουμε κολύμπι

Χαμένοι στον Ωκεανό των Πληροφοριών
Σάββατο πρωί. 
Το πρώτο, μετά από μια ιδιαίτερα κοπιαστική χρονιά, που μπορώ να αφιερώσω αποκλειστικά στον εαυτό μου. Νιώθω ότι σχεδόν έχω ξεχάσει τι ακριβώς σημαίνει αυτό. Συνήθως, όταν βρίσκομαι σε τέτοια κατάσταση -συμβαίνει στο τέλος κάθε φροντιστηριακής χρονιάς- αρρωσταίνω. Θεωρώ ότι δεν έχω το παραμικρό δικαίωμα στην τεμπελιά. Αποφάσισα να αποφύγω τέτοιες περιπέτειες φέτος. Δεν άργησα να θυμηθώ ότι ο πρωινός καφές, χωρίς το άγχος του «έχω και πρέπει να κάνω κάτι», είναι ιδιαίτερα απολαυστικός και χαλαρωτικός. Δεν άργησα να ξανανιώσω τη γαλήνη που μου δίνει η αργόσυρτη ενασχόληση με τα φυτά μου. Και βέβαια, δεν υπήρξε η παραμικρή καθυστέρηση στο να ξαναβρώ την αναζωογόνηση που μπορεί να προσφέρει η ενημέρωση, όταν δε συνδέεται με την καθημερινή και πιεστική αναζήτηση πληροφοριών για την αξιοποίησή τους στο μάθημα. 

Η περιήγησή μου σε επιλεγμένες ενημερωτικές ιστοσελίδες δεν άργησε να με οδηγήσει σε μικρούς θησαυρούς. ανάμεσα σε άλλα ένα δημοσίευμα του Απόστολου Λακασά στην «Καθημερινή», με τίτλο «Ο κρίσιμος ρόλος της πληροφορίας στην εκπαίδευση» τράβηξε γρήγορα το ενδιαφέρον μου. Είναι από εκείνα τα κείμενα που με ευκολία χαρακτηρίζω αναγκαία για όσους γονείς ενδιαφέρονται πραγματικά για το μέλλον των παιδιών τους. Για εκείνα τα παιδιά που επιδιώκουν την επιτυχία, χωρίς να την ταυτίζουν αποκλειστικά με τις επιδόσεις τους στις πανελλαδικές. Για τους εκπαιδευτικούς που επιθυμούν να καθοδηγήσουν τη νέα γενιά στις λεωφόρους του κόσμου που διαμορφώνεται και μεταβάλλεται συνεχώς. Για όλους εκείνους που διεκδικούν την επαφή με το καινούριο, ώστε να προσαρμοστούν σε αυτό. 

Κι επειδή το χούι δεν κόβεται, οι σκέψεις μου κατευθύνθηκαν στις πρόσφατες πανελλαδικές. Το θέμα της Έκθεσης απαιτούσε από τα παιδιά να εντοπίσουν «τα ηθικά εφόδια του επιστήμονα». Πολύ ενδιαφέρον!!! Να το βαριέται ακόμη κι ένας νεκρός. Κι όμως, τα θέματα θα μπορούσαν να προκαλούν το ενδιαφέρον των παιδιών. Θα μπορούσαν να είναι ένα κίνητρο για παρακολούθηση των εξελίξεων, για επαφή με σύγχρονη αρθρογραφία, για ένταξη στην πραγματικότητα, στην οποία θα κληθούν να ζήσουν, να εργαστούν, να δημιουργήσουν, να επιλέξουν, να προσαρμοστούν... Αλλά όχι. Η εκπαίδευση δεν ενδιαφέρεται γι αυτό. Μάλλον αδυνατεί και να το κάνει. Η εκπαίδευση ενδιαφέρεται για θέματα «βατά, κλιμακούμενης δυσκολίας(;), για καλά διαβασμένους μαθητές...». Για τους ευφυείς δεν ενδιαφέρεται κανείς. Για τους πραγματικά άριστους και χρήσιμους μόνο υποτίμηση και αδιαφορία. 

Άλλωστε, το ακούσαμε και αυτό, «η αριστεία είναι ρετσινιά». Σε έναν κόσμο μετριότητας ο άριστος δημιουργεί στους υπολοίπους συμπλέγματα κατωτερότητας. Σε έναν κόσμο κυριαρχίας του λαϊκισμού ο άριστος θα μπορούσε να αντισταθεί. Σε μια κοινωνία εξαρτημένη, που έχει αποφασίσει -και το χαίρεται- να ζει με δανεικά, ο άριστος θα αντιδρούσε επιδιώκοντας την ανεξαρτησία του. Στην καθημερινότητα του «Survivor» ο άριστος θα κατάφερνε να επιβιώσει χωρίς δεκανίκια, χωρίς τον πολιτικό πατερναλισμό, μακριά από Σοβιετικά πρότυπα που άλλες κοινωνίες -κυρίως όσες τα έζησαν- έχουν εγκαταλείψει στο παρελθόν. 

Οι συνειρμοί δεν άργησαν να με οδηγήσουν σε αντίστοιχο κεφάλαιο, «Γνώση - Πληροφόρηση, η μεγάλη δύναμη!» του βιβλίου μου, «Εγχειρίδιο Επιβίωσης». Τα είχα γράψει όλα εκεί στην προσπάθειά μου να ξεκαθαρίσω ο ίδιος την πορεία που έπρεπε να ακολουθήσω ως γονιός και ως εκπαιδευτικός (της παραπαιδείας βέβαια). 

Και μετά κάθισα να οργανώσω το συγκεκριμένο κείμενο. Μάλλον προσαρμόστηκα γρήγορα στην ηρεμία της στιγμής. Διεκδίκησα και κατέκτησα το δικαίωμα στην τεμπελιά και θα το αξιοποιήσω μέχρι εκεί που δεν πάει. Πόσοι θα μπορέσουν να διαβάσουν όλα αυτά που προτείνω; Ελάχιστοι. Οι πολλοί δεν αντέχουν ούτε την ποσότητα ούτε το ύφος. Αλλά αυτό ελάχιστα με ενδιαφέρει. Έτσι κι αλλιώς, λατρεύω εκείνους που μπορούν, λατρεύω τους άριστους. Έστω κι αν κουβαλούν τη ρετσινιά! Τους υπόλοιπους απλώς τους προσπερνώ.


Γνώση - Πληροφόρηση, η μεγάλη δύναμη! 
-Ο Αριστοτέλης τα έχει πει όλα αλλά εμείς επιμένουμε να συλλέγουμε σκουπίδια- 

«ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΕΙΜΑΣΤΕ ΑΝΟΙΧΤΑ». Η πρόχειρα και μάλλον άτσαλα γραμμένη με χοντρό μαύρο μαρκαδόρο ταμπέλα ήταν τοποθετημένη στην τζαμαρία σουβλατζίδικου με σκοπό την πληροφόρηση του κοινού. Εντυπωσιακό! Ωραία, σκέφτηκα, ήμουν ενημερωμένος για το πότε είναι ανοιχτό το σουβλατζίδικο! Εντάξει, αλλά δεν ένιωθα την παραμικρή χαρά για το γεγονός! Το ξανασκέφτηκα πιο ήρεμα καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι ποτέ δεν θα πήγαινα να φάω σ’ αυτό! Λοιπόν, μόλις είχα αποκτήσει και διέθετα μια πληροφορία η οποία, κατά πάσα πιθανότητα, δεν θα αξιοποιούσα ποτέ, αφού ούτε το περιβάλλον ούτε η ποικιλία εδεσμάτων τέτοιων καταστημάτων με συνάρπασαν ουδέποτε! Η συγκεκριμένη αποτελούσε για μένα μια πληροφορία «σκουπίδι»!
Σκέφτηκα τον όγκο παρόμοιων πληροφοριών των οποίων γινόμαστε αποδέκτες καθημερινά μέσα στην οικογένεια, στο χώρο του σχολείου, όταν βρισκόμαστε μεταξύ φίλων και γνωστών, όταν ανοίγουμε την τηλεόραση, το ραδιόφωνο ή όταν «σερφάρουμε» στο Διαδίκτυο, όταν περπατάμε στον δρόμο, όταν διαβάζουμε εφημερίδες, περιοδικά, διαφημιστικά φυλλάδια και αφίσες σε bar και δημόσιους χώρους, όταν βλέπουμε ανακοινώσεις σε πρατήρια καυσίμων και, βέβαια, στις … τζαμαρίες σουβλατζίδικων! Έτσι, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τι καιρό θα κάνει, ποια αεροπορική εταιρεία παρέχει εισιτήρια με έκπτωση, τι προβλέπει το ζώδιό μας, ποια superstar έχασε το αγαπημένο της σκυλάκι, πού διασκέδασε το προηγούμενο βράδυ ο κάθε «επώνυμος», το αποτέλεσμα του αγώνα χόκεϊ σε χόρτο μεταξύ γυναικείων ομάδων β΄ κατηγορίας στην Ινδία!!! 

Με άλλα λόγια είμαστε … πληροφορημένοι! 
Την ίδια στιγμή οι περισσότεροι μαθητές μου, ακόμη και λίγους μήνες πριν επιλέξουν τον κλάδο που θα ακολουθήσουν, αγνοούν βασικά στοιχεία για την αγορά εργασίας και τις προοπτικές επαγγελμάτων, έχουν μαύρα μεσάνυχτα για την Ευρωπαϊκή Ένωση και θυμίζουν κάτι από το ημίφως του Μεσαίωνα σε συζητήσεις ακόμη και για απλοϊκά ζητήματα της εποχής! Και το σημαντικότερο είναι ότι κάθε φορά που τους επισημαίνει κάποιος το μεγαλείο της άγνοιας που τους διακατέχει, αντιδρούν βουτηγμένοι στην απορία: «και από πού να τα μάθουμε εμείς όλα αυτά»; 

[!!!] ή αλλιώς «τρία πουλάκια κάθονταν…» 
Μάλλον κάτι έχει γίνει με λάθος τρόπο! Ενώ καθημερινά συσσωρεύουμε έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών σκουπιδιών, μηνυμάτων που ελάχιστη χρησιμότητα μπορεί να έχουν, δεν κάνουμε το ίδιο για πληροφορίες που θα μπορούσαν να μας λύσουν προβλήματα και να περιορίσουν τις λαθεμένες επιλογές μας. Σε μεγάλο βαθμό, θυμίζουμε αποθήκες άχρηστων υλικών ενώ αφήνουμε ανεκμετάλλευτα και απροστάτευτα στοιχεία χρήσιμα και αξιόλογα. Φαίνεται ότι από τους περισσοτέρους διαφεύγει το κριτήριο επιλογής πληροφοριών! Γνωρίζουν για τον καιρό ενώ η πορεία του δεν επηρεάζει στο παραμικρό την εργασία και τη ζωή τους, μαθαίνουν για τις εκπτώσεις αεροπορικών εταιριών αλλά κανένα ταξίδι δεν έχουν σκοπό να προγραμματίσουν, διαβάζουν καθημερινά τις αστρολογικές προβλέψεις αλλά δεν πολυπιστεύουν στην επίδραση των άστρων, ενημερώνονται για το χόκεϊ σε χόρτο αλλά μπερδεύουν το συγκεκριμένο άθλημα με το badminton!

Βρισκόμαστε μέσα σ’ έναν ωκεανό πληροφοριών αλλά κανείς δε μας έχει μάθει να κολυμπάμε! Τεράστια κύματα μηνυμάτων και γνώσεων μας χτυπούν ανελέητα χωρίς να έχουμε καμιά δυνατότητα να αμυνθούμε σ’ αυτά οδηγούμενοι σε βέβαιο πνιγμό! Κανείς μα κανείς δεν έχει βοηθήσει τα σημερινά παιδιά να αναζητούν, να αναλύουν, να αποκωδικοποιούν και να αποκομίζουν, τελικά, το χρήσιμο. Τα περισσότερα αγνοούν ακόμη και για ποιο λόγο μπορεί να τους είναι χρήσιμες ορισμένες πληροφορίες! Η πληροφόρηση αποτελεί μια από τις κυρίαρχες αξίες - αναγκαιότητες της εποχής μας αλλά αρκετοί φαίνεται να το … αγνοούν!!! 

Συμβαίνει αυτό, εξαιτίας των αδυναμιών της διαπαιδαγώγησης. Οικογένειες χωρίς την παραμικρή αίσθηση των αλλαγών που έχουν συντελεστεί σε σχέση με ό,τι έχει προηγηθεί, σχολεία που έχουν εγκλωβιστεί στον συντηρητισμό κι έχουν χάσει κάθε επαφή με την πραγματικότητα, μέσα ενημέρωσης με προγράμματα αποκλειστικά για ηλιθίους είναι οι βάσεις των μελλοντικών αδυναμιών. Έχουμε καταφέρει να διαμορφώσουμε ένα πλαίσιο όπου η ουσιαστική γνώση έχει ταυτιστεί με το άχρηστο, το ανιαρό και κοπιαστικό. Γονείς που απλώς απαιτούν δυναστικά, εκπαιδευτικοί που αγνοούν το σύγχρονο και θα μπορούσαν με άνεση να αποτελούν εκθέματα μουσείων, τηλεοπτικές εκπομπές που θεοποιούν το μέτριο και απλοϊκό και έχουμε μπροστά μας το θλιβερό αποτέλεσμα. Τα παιδιά μισούν τη γνώση, αποστρέφονται ό,τι συνδέεται άμεσα με το μέλλον τους και σε μεγάλο βαθμό δεν μπορούμε να τα κατηγορήσουμε στο παραμικρό γι αυτό! Αντίθετα, επιδεικνύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για οτιδήποτε τους είναι τελείως και χωρίς την παραμικρή αμφιβολία άχρηστο! 

Καμιά απορία δεν θα έπρεπε να προκαλεί το συγκεκριμένο γεγονός, αφού τα πρότυπά τους τούς έχουν μάθει να προσεγγίζουν άνετα και από μικρή ηλικία τέτοιες πληροφορίες αλλά και γιατί γνωρίζουν, εξαρχής, ότι κανείς δεν πρόκειται να τους εξετάσει ως προς το επίπεδο των γνώσεών τους σε θέματα κουτσομπολιού, να τους κρίνει για το αν γνωρίζουν με λεπτομέρειες τις προβλέψεις των ζωδίων και να τους βαθμολογήσει με κριτήριο την πληροφόρησή τους για το ποιο σουβλατζίδικο είναι ανοιχτό την επόμενη Κυριακή. 

Εδώ, λοιπόν, βρίσκεται το μυστικό! Ήδη εντοπίσαμε τον μπούσουλα που μπορεί να μας οδηγήσει σε κάτι σημαντικό αλλά ας μην αναλύσουμε ακόμη το συγκεκριμένο συμπέρασμα. Πρωτίστως πρέπει να καταδειχτεί η αναγκαιότητα της πληροφόρησης στις μέρες μας και δε θα δυσκολευτούμε ιδιαιτέρως γι αυτό, αφού ήδη τα προηγούμενα κεφάλαια μάς προσφέρουν μια πολύ καλή βάση στην όλη διαδικασία. 

Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από διαρκή κίνηση και αποτινάσσει τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά της με ιδιαίτερη ευκολία και με εντατικούς ρυθμούς, είναι εύκολο να κατανοήσουμε ότι η εικόνα που διαμορφώνουμε για το περιβάλλον μας, σε μια δεδομένη στιγμή, δεν μπορεί, πια, να είναι κάτι στατικό και να θυμίζει πίνακες ζωγραφικής. Η συγκεκριμένη εικόνα μπορεί να παρομοιαστεί περισσότερο με καλλιτεχνικά έργα που αξιοποιούν το βίντεο, εμπεριέχουν κίνηση και εξελίσσονται μπροστά στα μάτια του κοινού! Κάποια στιγμή η πλοκή τελειώνει και ο θεατής μετακινείται στο επόμενο έργο, το θέμα του οποίου ελάχιστη σχέση έχει με το προηγούμενο. Έτσι και η εποχή μας, σε αντίθεση με τη στατικότητα του παρελθόντος, διαπνέεται από έναν εξαιρετικής ταχύτητας δυναμισμό που καθιστά αναγκαία τη συνεχή μετακίνησή μας σε διαφορετικές φάσεις, δεδομένα, εικόνες και προοπτικές. 

Νέα μέσα, νέες απαιτήσεις, καινούρια προβλήματα αλλά και διαφορετικές ευκαιρίες καθιστούν αναγκαιότητα τη διαρκή πληροφόρηση, ώστε να μπορούμε να παρακολουθήσουμε και να κατανοήσουμε το «έργο» που εξελίσσεται γύρω μας και στο οποίο θέλουμε να είμαστε πρωταγωνιστές. Το πρόβλημα είναι ότι δεν έχει εντοπιστεί ή καλύτερα δεν έχει εφαρμοστεί μια μέθοδος που να καθιστά εύκολη και -γιατί όχι- ευχάριστη την προσέγγιση και αφομοίωση του όγκου της γνώσης που μας περιβάλλει. Αυτός ο όγκος άλλωστε είναι που προκαλεί φόβο, άγχος, ανασφάλεια, σύγχυση που φτάνουν να οδηγούν ακόμη και σε εγκατάλειψη κάθε προσπάθειας για την κατάκτησή του! 

Εδώ έρχεται να βοηθήσει η στάση των σημερινών νέων απέναντι σε διαφορετικές πληροφορίες που με απλά λόγια θα μπορούσε να περιγραφεί ως εξής: απόρριψη σχεδόν κάθε πληροφορίας που συνδέεται με τη σοβαρότητα και το άγχος της μελλοντικής πορείας τους και εύκολη αφομοίωση όλων εκείνων που δίνουν την αίσθηση -και συχνά είναι έτσι- των άχρηστων και απλοϊκών! 

Είναι ολοφάνερο ότι το πλήθος των καθημερινών εξελίξεων και μεταβολών μετατρέπεται διαρκώς σε αντίστοιχα μηνύματα, πληροφορίες, γνώσεις. Αν στο συγκεκριμένο και αναμφισβήτητο γεγονός προσθέσουμε και την ποικιλία των πηγών -τηλεοπτικά κανάλια, ραδιοφωνικοί σταθμοί, εφημερίδες, περιοδικά, Διαδίκτυο- απ’ όπου αυτά προβάλλονται και μεταδίδονται με συνεχή ροή και διαφορετική προσέγγιση, τότε καταλαβαίνουμε τη δυσκολία που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Κι όμως, οι υπεύθυνοι κάνουν τα πάντα, ώστε να παραμένουμε προσκολλημένοι σε παραδοσιακές μεθόδους κατάκτησης της γνώσης και άντλησης της πληροφορίας. Ενώ ο όγκος της γνώσης που καλούνται να αποκτήσουν οι σημερινές γενιές διευρύνεται συνεχώς και με καταιγιστικό ρυθμό, οι φορείς διαπαιδαγώγησης δεν έχουν μεταβάλλει στο παραμικρό τις μεθόδους παροχής της. 

Έτσι, το σχολείο επιμένει να έχει εμπιστοσύνη στη δυνατότητά του να προσφέρει όλο και μεγαλύτερο όγκο γνώσεων, να αυξάνει το ωράριο και τον αριθμό των μαθημάτων, να απαιτεί από τους μαθητές -με τη συνδρομή και των γονιών που επιζητούν(;) το καλύτερο για τα βλαστάρια τους- εντατικοποίηση των προσπαθειών τους, να συνδέει όλα αυτά με τη μελλοντική πορεία τους, το άγχος των εξετάσεων και το φόβο μιας πιθανής αποτυχίας. Ωραίο περιβάλλον για μάθηση!!! Δε χρειάζεται ιδιαίτερη ευφυΐα για να γίνει κατανοητή η άμυνα που προβάλλουν οι νέοι σε οτιδήποτε συνδέεται με το απάνθρωπο κλίμα που περιγράφηκε. Τέτοιες μέθοδοι μπορεί να απέδωσαν καρπούς στο παρελθόν αλλά ελάχιστες πιθανότητες υπάρχουν να πετύχουν παρόμοια αποτελέσματα σήμερα. 

Σήμερα απαιτείται μια τελείως διαφορετική προσέγγιση που θα απαλλάξει τα παιδιά από την πιεστική αίσθηση ότι αυτό που συμβαίνει στις αίθουσες διδασκαλίας είναι εξαιρετικής σημασίας για τη ζωή και το μέλλον τους, έστω κι αν αυτό συμβαίνει, τελικά. Αξίζει διαφορετική μεταχείριση στη σύγχρονη γνώση αλλά και σε όλη εκείνη που προστίθεται καθημερινά στην ήδη υπάρχουσα. Αξίζει η γνώση να συνδεθεί με το παιχνίδι και ίσως να ταυτιστεί μ’ αυτό, να ξεφύγει από τα στεγανά της σοβαροφάνειας, της τυπικότητας των εκπαιδευτικών και των γονιών. Να απαλλαγεί από τα όρια του θρανίου, της αίθουσας, του άγχους των εξετάσεων και την ανία του βαρετού μαθήματος, ίσως και του ίδιου του σχολείου, όπως τα γνωρίσαμε μέχρι στιγμής. Αξίζει να δοθεί στη νέα γενιά η αίσθηση αυτού που συμβαίνει σήμερα, δηλαδή, ότι η γνώση βρίσκεται παντού και είναι δυνατό να προσεγγιστεί με τελείως διαφορετικούς τρόπους και από διαφορετικά μέσα και θεσμούς. Η γνώση πρέπει να απαλλαγεί από σχολικά ωράρια και δυναστικούς γονείς που δεν ξέρουν τι τους γίνεται και με ποιο τρόπο να αντιμετωπίσουν τη στάση των παιδιών τους. 

Σε αντίθεση με το παρελθόν η γνώση σήμερα κινείται και έξω από τα όρια του σχολείου και της οικογένειας! Ο συντηρητισμός των δυο θεσμών τους έχει αφήσει μακριά από την πραγματικότητα. Τόσο το σχολείο όσο και η οικογένεια χρειάζονται ένα δυναμικό άνοιγμα προς την κοινωνία κι αυτό θα συμβεί μόνο στην περίπτωση που εγκαταλείψουν την εσωστρέφεια που τους χαρακτηρίζει, ως κατάλοιπο του παρελθόντος. Η απόκτηση πληροφοριών πρέπει να συνδεθεί με τον ελεύθερο χρόνο και με μέσα που κάνουν τη διείσδυση του ανθρώπου σ’ αυτή πιο ουσιαστική και αποτελεσματική. Εικόνα, Διαδίκτυο, συνεργασία, πρωτοτυπία, χιούμορ και σίγουρα διαφορετικά πρότυπα αποτελούν μια καλή βάση για την οργάνωση, στήριξη και προώθηση μιας διαδικασίας διαφορετικής από εκείνες που ήδη έχουν αποτύχει. Αν μπορούμε να καταφέρουμε κάτι σήμερα, αυτό είναι να μάθουμε στα παιδιά από μικρή ηλικία να σκέφτονται, να αναλύουν, να κατανοούν, με απλά λόγια να επεξεργάζονται. Αν η διαπαιδαγώγηση καλείται να αναλάβει μια ευθύνη, αυτή σίγουρα δεν είναι η μετατροπή των μαθητών σε εγκυκλοπαίδειες αλλά η καλλιέργεια της ανάγκης για αναζήτηση, η τόνωση της περιέργειας που ασταμάτητα θα οδηγεί στην απόκτηση ή και στην ανακάλυψη του καινούριου. 

Ζούμε ήδη μια σημαντική ανατροπή ως προς την αντίληψη που είχαμε για τη γνώση. Η σκέψη αυτή άρχισε να εμφανίζεται όλο και πιο συχνά και από την επαφή μου με συγκεκριμένα αναγνώσματα. Ξεκίνησε ως απλή ιδέα την εποχή που διάβαζα τις εκπληκτικές μεσαιωνικές ιστορίες μυστηρίου της Έλις Πίτερς που συνδύαζαν το μυστήριο με την ιστορική πραγματικότητα εκείνης της περιόδου και συνεχίστηκε με το «Όνομα του ρόδου» του Ουμπέρτο Έκο που συνδύασε περισσότερους τομείς γνώσης, με το «E=mc2» του David Bodanis, το «Θεώρημα του παπαγάλου» του Ντενί Γκετζ, το «Αϊνστάιν - Πικάσο» του Arthur Miller αλλά και το «Χρονικό του Χρόνου» του Stephen Hawking. Όλα αυτά τα βιβλία πέτυχαν να προσφέρουν πλοκή, γνώση, ιστορία κινούμενα, όχι σε έναν αποκλειστικά τομέα, αλλά καταφέρνοντας αριστοτεχνικούς συνδυασμούς μεταξύ στοιχείων που μέχρι τότε υπήρχαν στο μυαλό μου ως κάτι εξειδικευμένο και αποσπασματικό που μου προκαλούσε ελάχιστο ενδιαφέρον και συχνά απέχθεια! 

Μέσα από τέτοια βιβλία αλλά και από συζητήσεις με ανθρώπους των οποίων η γνώση κινούνταν σε διαφορετικό πεδίο εξειδίκευσης απ’ ό,τι η δική μου άρχισα να ανακαλύπτω και να κατανοώ την ομορφιά που έκρυβαν τομείς τους οποίους το σχολείο είχε καταφέρει -με χαρακτηριστική άνεση- να μισήσω! Η πορεία προς την απόλυτη εξειδίκευση νομίζω ότι φτάνει στο τέλος της. Όχι ότι θα σταματήσουμε να ειδικευόμαστε σε συγκεκριμένους τομείς αλλά αυτό πλέον θα συνοδεύεται από την παροχή δυνατότητας συνδυασμών. Η εγκατάλειψη της αποσπασματικότητας ως στοιχείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας ίσως κρύβει το μυστικό που θα απαλλάξει τα παιδιά από την ανιαρή διάθεση απέναντι στις πληροφορίες που τους παρέχονται. Ο συνδυασμός διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων, η συνύπαρξη στην αίθουσα εκπαιδευτικών διαφορετικών ειδικοτήτων και η στροφή σε έρευνα που θα συνδέει διαφορετικές επιστήμες μεταξύ τους έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν στην καλλιέργεια της αίσθησης ότι η γνώση που αξίζει δεν είναι απαραίτητα αυτή που συνδέεται με συγκεκριμένες εξετάσεις και άλλες μορφές αξιολόγησης. 

Αν τα παιδιά συνειδητοποιήσουν ότι δεν υπάρχουν διαφορετικά κομμάτια γνώσεων -ο τεμαχισμός εξυπηρετεί μόνο πρακτικές ανάγκες οργάνωσης και αξιοποίησης- αλλά μία, συνολική γνώση, όπως τη χαρακτήρισε ο Αριστοτέλης, που κινείται σ’ ένα ενιαίο και αδιαίρετο σύμπαν, τότε θα έχουμε καταφέρει κάτι εξαιρετικό. Τόνωση του ενδιαφέροντος και διαμόρφωση άποψης για αρκετά θέματα και διαφορετικούς τομείς. Είναι αυτό που έγραφε ο αρχαιολόγος, Μανόλης Ανδρόνικος σε άρθρο του, εδώ και χρόνια, υποστηρίζοντας την ανάγκη δημιουργίας έδρας πολιτισμού στα Πανεπιστήμια, όπου οι φοιτητές κάθε ειδικότητας θα είχαν τη δυνατότητα να προσεγγίσουν συνολικά τη γνώση και να κατανοήσουν την άρρηκτη σχέση τελείως διαφορετικών, φαινομενικά, τομέων. Η γνώση θα αποκτούσε μεγαλύτερη αξία και θα γινόταν πιο ευχάριστη αποτελώντας όχι ένα μικρό κι αδύναμο κομμάτι, χωρίς αρχή και τέλος, μέσα στον κυκεώνα πληροφοριών που μας περιβάλλει αλλά μέρος ενός μεγαλειώδους συνόλου. 

Αν, τώρα, προσφέραμε στα παιδιά και την αίσθηση της συνέχειας που χαρακτηρίζει την εμφάνιση δεδομένων, την αίσθηση ότι αυτό που γνωρίζουμε σήμερα δε βασίζεται παρά στις κατακτήσεις του παρελθόντος, θα καταφέρναμε τη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης εικόνας της διαδικασίας που απαιτεί η αφομοίωση και διαχείριση της γνώσης. Η γνώση είναι καλλιέργεια, είναι η βάση της άποψης, είναι ανάγκη, είναι η ικανοποίηση της περιέργειας, είναι αυτό που διακρίνει την προσωπικότητα από τη μετριότητα και την κενότητα της άγνοιας και της απέραντης βλακείας. Και το σημαντικότερο είναι να καταλάβουν τα παιδιά ότι η πληροφορία που μετατρέπεται σε γνώση βρίσκεται σχεδόν παντού! 

Σίγουρα μέσα σε βιβλία αλλά και σε τηλεοπτικές εκπομπές, στις ιστοσελίδες του Διαδικτύου, στις εφημερίδες, στο περιβάλλον μας. Η απόκτησή της δεν είναι απαραίτητο να συντελείται μέσα σε άχαρες αίθουσες, σε απομονωμένα δωμάτια έξω από τα οποία η μαμά καιροφυλακτεί με άγριες διαθέσεις. Το διάβασμα μπορεί να γίνεται στο πάρκο και την πλατεία με συνοδεία καφέ, η σύνδεση με το Διαδίκτυο μπορεί να γίνεται στην παραλία ή στα μέσα μεταφοράς. Κάθε στιγμή μπορεί πια να μην είναι μια χαμένη στιγμή αλλά χρόνος αξιοποιήσιμος. Η τεχνολογία μάς παρέχει τις δυνατότητες και πρόκειται να μας προσφέρει ακόμη περισσότερες και μένει πλέον κάποια στιγμή να την αξιοποιήσουμε αλλά για να γίνει αυτό είναι αναγκαίο να δείξουμε στα παιδιά πόσες εναλλακτικές λύσεις υπάρχουν. Κι εδώ δεν αρκεί η συμβουλή και η παρότρυνση με παραδοσιακές μεθόδους αλλά το πρότυπο συμπεριφοράς των φορέων διαπαιδαγώγησης. 

Βρισκόμαστε μπροστά σε μια εκρηκτική διαδικασία συνειδητοποίησης της καθυστέρησης που έχουμε προκαλέσει δεσμεύοντας τα παιδιά σε πρότυπα του παρελθόντος. Σε μια περίοδο που η παροχή γνώσης έχει εκδημοκρατιστεί, σε μεγάλο βαθμό, οι νέες γενιές οδηγούνται σε δεσμά του παρελθόντος και απομακρύνονται όλο και πιο επικίνδυνα από το σύγχρονο θυμίζοντας αναλφάβητους. Κι όμως, η πρόσβαση σε πληροφορίες κάθε είδους γίνεται όλο και πιο εύκολη, όλο και πιο γρήγορη, όλο και πιο ευχάριστη! 

Θυμάμαι την έκπληξη που ένιωσα όταν για πρώτη φορά έμπαινα στην ιστοσελίδα των «New York Times» και συνειδητοποίησα ότι μπορούσα, καθημερινά, να διαθέτω, μέσω e-mail, αποδελτιωμένα άρθρα για θέματα που είχαν για μένα ενδιαφέρον. Οι απόψεις ορισμένων από τους μεγαλύτερους αναλυτές της εποχής μας αποτελούν πλέον και δικό μου προνόμιο ενώ λίγα χρόνια πριν αυτό ανήκε αποκλειστικά στους κατοίκους της Υπερδύναμης. Οι τεχνολογικές εξελίξεις, τα καλλιτεχνικά γεγονότα, οι οικονομικές επιλογές των μεγαθηρίων της σύγχρονης οικονομίας και οι εκπαιδευτικοί νεωτερισμοί δεν αποτελούν πια μονοπώλιο των λίγων! Ο εκδημοκρατισμός και η παγκοσμιοποίηση της πληροφορίας είναι ήδη εδώ και είναι απόφαση του καθενός να αξιοποιήσει προς όφελός του τα δεδομένα! Η οικογένεια και το σχολείο μάλλον θα καθυστερήσουν … λίγο να προσαρμοστούν σ’ αυτό.