Κυριακή 26 Απριλίου 2015

Λέξεις που φωνάζουν

Τελευταία δεχόμαστε μια καταιγιστικά γραφική επίθεση πολιτικής ορθότητας. Ένα τσούρμο "υπερευαίσθητων" επιδιώκει τον... εξευγενισμό του λόγου σε κάθε επίπεδο, πιθανότατα ως αντίδραση στη ζοφερή πραγματικότητα ή ίσως της διάψευσης που έχουν δεχτεί από τις εξελίξεις. Το κάνει (το τσούρμο) μάλιστα, ακόμη και απέναντι σε περιπτώσεις εμφανέστατης διάθεσης για χιούμορ και αποδόμησης της γλώσσας. Και τότε απλώς γίνονται γραφικά φαιδροί. Κάπως έτσι θυμήθηκα το «1984» του Orwell, όπου η εξουσία του Μεγάλου Αδελφού δίνει στα Υπουργεία της ονόματα αντιφατικά, γλυκά κι αγαπησιάρικα στην προσπάθεια αλλοίωσης των θλιβερών συνθηκών που έχει επιβάλει. 
Στο «1984», λοιπόν, το Υπουργείο «Ειρήνης» φρόντιζε για τη διαιώνιση του πολέμου, εκείνο της «Αλήθειας» τροφοδοτούσε την προπαγάνδα, τη διαστρέβλωση ή και εξαφάνιση της πραγματικότητας, της «Αγάπης» (τι γλυκό!) συντηρούσε τον τρόμο και «συνέτιζε» τους ικανούς να διαπράξουν, μελλοντικά, «εγκλήματα σκέψης». Τέλος, το Υπουργείο «Αφθονίας», σε μια κοινωνία όπου και τα βασικά αγαθά ήταν δυσεύρετα, μάλλον δεν είχε και πολλά να κάνει. Διδακτικό. Μπορεί η εξουσία να δίνει στα Υπουργεία της ονόματα τρισχαριτωμένα που θυμίζουν στοργή και προδέρμ αλλά η πραγματικότητα συνεχίζει να είναι αποκαρδιωτικά δυστοπική. 
Τι «1984» τι 2015. Οι λέξεις χάνουν το νόημά τους με ταχύτητα που προκαλεί πανικό στους λεξικογράφους και φθόνο στον Flash Gordon. Άλλοτε στο όνομα της πολιτικής ορθότητας και άλλοτε στο πλαίσιο κυβερνητικής προπαγάνδας οι λέξεις... βελτιώνονται χάνοντας το νόημά τους. Την ίδια στιγμή η κατάσταση αρνείται πεισματικά να αναβαθμιστεί. Αν οι αγωνιζόμενοι για τη βελτίωση χαρακτηρισμών -είτε συνθηκών είτε ατόμων- αγωνίζονταν το ίδιο σθεναρά για τη βελτίωση καταστάσεων, θα ζούσαμε στον παράδεισο. 
Μπορεί π.χ., εδώ και δεκαετίες να «μετατρέψαμε» τον «υπανάπτυκτο κόσμο» σε «αναπτυσσόμενο» αλλά αν ερωτηθεί ο κάτοικος αυτών των περιοχών πόσο αναπτυσσόμενος νιώθει, αντί απάντησης θα δεχόμασταν μια ξεγυρισμένη μπούφλα στα μούτρα. Μπορεί τα «άτομα με ειδικές ανάγκες» να έγιναν «άτομα με ειδικές ικανότητες» αλλά αυτό σε τίποτε, πιθανώς, δεν άλλαξε την καθημερινότητά τους. Μπορεί οι «λαθρομετανάστες» να έγιναν «παράτυποι μετανάστες» αλλά οι συνθήκες ζωής τους και η αντιμετώπιση που δέχονται, με βεβαιότητα, δε βελτιώθηκαν όσο ο χαρακτηρισμός που τους αποδίδεται. 
Το ίδιο ισχύει και σε επίπεδο καταστάσεων. Μπορεί η «τρόικα» να εξελίχθηκε σε «θεσμοί» αλλά αισθάνομαι ότι συνεχίζει να κάνει ό,τι και πριν. Χώρια που ο λαός συνεχίζει να την αποκαλεί «τρόικα». Έτσι τη γνώρισε, έτσι την αγάπησε. Μπορεί το μισητό και επονείδιστο «Μνημόνιο» να μετεξελίχτηκε σε «δανειακή σύμβαση» ή «πρόγραμμα γέφυρα» αλλά εξακολουθεί να απαιτεί από εμάς μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν αλλά εμείς αρνούμαστε να κάνουμε. Με απλά λόγια, μπορεί οι χαρακτηρισμοί να μεταβάλλονται με ευφάνταστο τρόπο, να αποκτούν μια γλυκύτητα, μια... εσάνς ανθρωπισμού αλλά η πραγματικότητα παραμένει ανεπηρέαστη. Το αποτέλεσμα υπήρξε μια «τρύπα» ή σύμφωνα με τους κώδικες της πολιτικής ορθότητας μια «οπή στο νερό». 
Οι λέξεις, όμως, φτιάχνονται για να αποδώσουν την πραγματικότητα. Όταν την αλλοιώνουν, απλώς σιωπούν. Όταν, λοιπόν, με το καλό, οι «αναπτυσσόμενοι» λαοί μπουν σε τροχιά ανάπτυξης, τότε να τους χαρακτηρίσουμε αναπτυσσόμενους. Όχι πριν. Κάποτε το αποτέλεσμα μιας τέτοιας προσπάθειας μπορεί να είναι και αρνητικό. Αν π.χ. χαρακτηρίζουμε ως «ανθρωπιστική κρίση» την κατάσταση που βιώνει η Ελλάδα, τότε πώς θα έπρεπε να χαρακτηρίσουμε την κατάσταση στη Συρία, την Υεμένη, τη Νιγηρία, το Αφγανιστάν...; Μήπως έτσι ωραιοποιείται η τραγική πραγματικότητα που βιώνουν οι συγκεκριμένες περιοχές, προκαλούνται λαθεμένες εντυπώσεις ως προς το μέγεθος της οδύνης τους και ίσως περιορίζεται η διάθεση για βοήθεια και στήριξή τους; Αν, λοιπόν, επιθυμούμε για εμάς την «ανθρωπιστική κρίση», τότε πρέπει να εφεύρουμε έναν τραγικότερο όρο για την κατάσταση αυτών των περιοχών -ίσως ανθρωπιστικός εφιάλτης ή ανθρωπιστική φρίκη- ώστε να δηλώνεται η διαφορά. Οπότε όλοι αυτοί οι υπερευαίσθητοι, που σοκάρονται από τη χρήση πολιτικά ανορθόδοξων λέξεων, ας δείξουν πιο έμπρακτα την ευαισθησία τους κι ας αφήσουν τις λέξεις στην ησυχία τους. Τα υπόλοιπα μου κάνουν πολύ... δήθεν. 
Απεχθάνομαι τις κραυγές αλλά λατρεύω τις λέξεις που φωνάζουν. Λατρεύω π.χ. τα χιουμοριστικά κείμενα που χρησιμοποιούν πολιτικά ανορθόδοξους χαρακτηρισμούς, επειδή δηλώνουν με ακρίβεια αυτό που πρέπει. Αδυνατώ να καταλάβω την αντίδραση ορισμένων σε τέτοιους χαρακτηρισμούς. Μπορεί να τους θεωρούν μειωτικούς αλλά θα συμφωνήσω με τον Orwell: «Ο σκοπός ενός αστείου δεν είναι να μειώσει κάποιον, αλλά να του θυμίσει ότι είναι μειωμένος». Πιστεύω, λοιπόν, ότι αν ένα τσουλί δεν το χαρακτηρίσεις «τσουλί» αλλά Χιονάτη (που είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα), δε θα καταλάβει ποτέ τι ακριβώς είναι και άρα ελάχιστα θα προβληματιστεί γι αυτό. Το ίδιο ισχύει για το βλάκα, το ζωντόβολο, τον αγύρτη, το λαϊκιστή. Άλλωστε ακόμη και ο Αϊνστάιν δε μάσησε τα λόγια του, όταν μίλησε για την «απεραντοσύνη της ανθρώπινης βλακείας». Βέβαια, η αίσθηση του χιούμορ διαφέρει. Κάποιοι ενδεχομένως, δεν τη διαθέτουν στο ελάχιστο. Μου είναι δύσκολο να το καταλάβω αλλά από την άλλη... «ποτέ δεν πρέπει να υποτιμάς την ηλιθιότητα της κοινής γνώμης». 

Θεωρώ ότι οι λέξεις πρέπει να κάνουν τη δουλειά τους. 
Και πρέπει να την κάνουν φωναχτά.



Σάββατο 4 Απριλίου 2015

Τα S.O.S. των Πανελλαδικών

Οι Πανελλαδικές για την ελληνική οικογένεια είναι κάτι σαν το Άγιο Δισκοπότηρο*1. Μάλλον δεν είναι «κάτι σαν», είναι το Άγιο Δισκοπότηρο. Πολλοί το πόθησαν, λιγότεροι μόχθησαν να το αποκτήσουν και ακόμη λιγότεροι το κατάφεραν. Έτσι και οι Πανελλαδικές. Πολλοί τις θέλουν, λιγότεροι παλεύουν και ακόμη λιγοτερότεροι πετυχαίνουν σ’ αυτές. 
Τόσο σημαντικό γεγονός θα περνούσε απαρατήρητο. Όχι! Κάθε χρόνο, τέτοια λόγια... Έναρξη καταιγισμού δημοσιευμάτων με προφητείες για sos θέματα, συμβουλές για το πώς πρέπει οι υποψήφιοι να διαβάζουν ή να ντύνονται, με ποιο πλευρό να κοιμούνται, τι να λένε στη βραδινή προσευχή, πόσα πορτοκάλια να τρώνε, ώστε τελικά να καρποφορήσουν οι ίδιοι... 
Αυτά είναι τόσο άχρηστα όσο και το στυλό στον αδιάβαστο μαθητή. Του είναι παντελώς άχρηστο. Όσοι τα προωθούν αδυνατούν να σκεφτούν το κακό που κάνουν στους υποψηφίους δημιουργώντας κλίμα που θυμίζει «μητέρα των μαχών». «Επιτυχία ή Θάνατος»! Αν, λοιπόν, κάτι πρέπει να κάνουν οι υποψήφιοι είναι να αδιαφορήσουν τελείως για όλη αυτή τη σοβαροφανή παρωδία. 
Εκείνο που κυρίως εντυπωσιάζει εντυπωσιακά είναι ότι οι συμβουλές αναφέρονται σε όσους απλώς… δεν τις χρειάζονται. Γιατί εκείνος που ξεκινάει την προσπάθειά του με τις... επαναλήψεις δε σώζεται ούτε με το καλύτερο ξεμάτιασμα. Η επανάληψη συνήθως ακολουθεί τη μελέτη της ύλης και δεν μπορεί επ’ ουδενί λόγω να υποκαταστήσει την πρώτη προσπάθεια. Τι ρόλο, λοιπόν, έχουν τα sos; Άντε κι ο κακομοίρης ο αδιάβαστος έβγαλε πέντε χιλιάδες μόρια εκεί που ήταν να βγάλει τρεις. Ε και; Αδιάβαστος θα πάει. 
Για τους άριστους τίποτα! Ίσως επειδή η αριστεία στη χώρα μας θεωρείται «ρετσινιά» και ανίατη αρρώστια και με υπουργική βούλα. Οι άριστοι στο περιθώριο. Αν κάποιοι, όμως, χρειάζονται συμβουλές είναι όσοι έχουν προετοιμαστεί για πολλά μόρια. Αυτοί είναι ανάγκη να καταλάβουν ότι δεν αρκεί η προετοιμασία για πολλά μόρια. Πρέπει και να γράψουν ανάλογα γι αυτά. Η βαριά δουλειά ήδη έχει γίνει. Συγκέντρωση, οργάνωση του διαστήματος που υπολείπεται και κυρίως σύνεση απέναντι στα θέματα που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν είναι ό,τι απομένει. Και, βέβαια, όχι ψηλά τον αμανέ. Ακόμη και τα πιο απλά θέματα χρειάζονται προσεκτική προσέγγιση. Πιθανότατα, βέβαια, αυτό θα κάνει η συγκεκριμένη κατηγορία μαθητών αλλά εξαιρέσεις δε λείπουν... 
Τα πολλά μόρια από μόνα τους δε λένε και πολλά. Πολλά λέει η σωστή επιλογή σχολής. Τι κι αν πιάσεις έναν σκασμό μόρια, αν δεν τα αξιοποιήσεις την κατάλληλη στιγμή; Άντε και μπήκες σε μια σχολή που δε σε ενδιαφέρει στο ελάχιστο. Τι θα συμβεί; Πιθανώς δε θα πατάς στις παραδόσεις, θα ξεκινήσεις τις καταλήψεις και κάποια στιγμή μπορεί να καταλήξεις και... πρωθυπουργός της Ελλάδας. 
Γνωρίζετε πόσοι φοιτητές δηλώνουν με το 10% κάθε χρονιά*2; Αυτό και μόνο δείχνει πόσοι οδηγούνται σε λάθος επιλογή. Ζητούμενο δεν είναι η εισαγωγή σε κάποια σχολή. Αυτό μπορεί να είναι ζητούμενο για τη γιαγιά, όχι για τον υποψήφιο. Εκτός κι αν ο υποψήφιος κουβαλάει τα μυαλά της γιαγιάς. Ναι αλλά αυτά έχουν άνοια. Ζητούμενο είναι η εισαγωγή σε σχολή στην οποία θα μπορεί να ανταποκριθεί. 
Άρα ο μαθητής της θετικής κατεύθυνσης σοφό είναι να αποφύγει σχολές που εστιάζουν στον προγραμματισμό. Ενασχόληση με τους υπολογιστές δε σημαίνει like, check in, selfie και γλυκανάλατα σχόλια για βλαμμένους. Τα πράγματα είναι λίγο πιο απαιτητικά και μην περιμένετε ότι κάποιος στο πανεπιστήμιο θα ενδιαφερθεί για όσους δεν κατανοούν τα όσα συμβαίνουν. Αντίστοιχα, μαθητές της τεχνολογικής, αν δε θέλουν να νιώθουν UFO στις πανεπιστημιακές παραδόσεις, ας αποφύγουν σχολές που δίνουν έμφαση στη χημεία, για την οποία δε σκαμπάζουν γρι. Εννοείται, βέβαια, ότι τα παραπάνω δεν ισχύουν για όσους είναι έτοιμοι να τα δώσουν όλα, ώστε να καλύψουν τα κενά. Οι μαθητές της θεωρητικής πρέπει να είναι πολύ ντουγάνια για να κάνουν οποιοδήποτε λάθος στην επιλογή τους, οπότε δεν έχω ιδιαίτερα sos γι αυτούς. 
Εννοείται, επίσης, ότι μαθητές που θα γράψουν στα Μαθηματικά, τη Φυσική, τα Αρχαία... βαθμούς κοντά στα Τάρταρα, θα ήταν ευφυές να αποφύγουν αντίστοιχες σχολές, αφού τα αντικείμενά τους δεν είναι το... φόρτε τους και μάλλον δε θα γίνουν ποτέ. 
Το σημαντικότερο. Όλοι οι υποψήφιοι πρέπει να αποφύγουν κάτι ακόμα. Τους γονείς. Ιδίως εκείνους που απεγνωσμένα «επιθυμούν το καλό του παιδιού τους» και άρα συνεχώς φυτρώνουν εκεί που δεν τους σπέρνουν. Η αποφυγή σχολών που αποτελούν επιλογή των γονιών είναι το Α και το Ω. Στην τελική, δεν πρόκειται να σπουδάσει ο γονιός. Αυτός απλώς θα πληρώνει και άρα δεν του πέφτει λόγος. Στην περίπτωση μάλιστα που ο μαθητής έχει την, έστω αμυδρή, υπόνοια ότι ο γονιός του είναι βλαμμένος, πρέπει να αποφύγει τις συμβουλές του, όπως ο ακατονόμαστος το λιβάνι. Μπορεί να πονάει η συνείδηση ότι ο γονιός είναι ζωντόβολο αλλά είναι καλύτερος αυτός ο πόνος από εκείνον που θα προκαλέσει μια ατυχής επιλογή. Και κρατάει λιγότερο! 

*1: Δε χάνετε και τίποτα να ψάξετε και να βρείτε πληροφορίες για το Άγιο Δισκοπότηρο. Μπορεί έτσι να ανοίξετε λίγο τα στραβά σας. 
*2: Προσωπικά το αγνοώ αλλά πρέπει να είναι πάρα πολλοί. 

Θεωρώ ότι δουλειά του κατεστημένου είναι να δίνει συμβουλές στους νεότερους. 
Δουλειά του νέου είναι να αμφιβάλλει γι αυτές.