Δευτέρα 8 Οκτωβρίου 2007

Η τυραννία του χρόνου!

«Όπως όλα τα σημαντικά πράγματα στη ζωή,
η καλή χρησιμοποίηση του χρόνου δε διδάσκεται
στο σχολείο».
J.L. Servan – Schreiber

Συμβαίνει κάποιες φορές και ένα σύνολο περιστατικών, μηνυμάτων, καταστάσεων εν γένει, συγκλίνουν, ωθώντας μας να ασχοληθούμε με κάτι συγκεκριμένο. Κάπως έτσι σύρθηκα μπροστά στον υπολογιστή αυτή τη φορά! Μια συζήτηση για το πόσο εύκολα και άσκοπα περνάει ο καιρός, η ανάγκη να πειστούν ορισμένοι μαθητές για το ότι υπάρχει αρκετός χρόνος για ενδιαφέροντα μεταξύ των βαρετών ευθυνών τους και τέλος η συνάντηση με έναν παλιό φίλο, ο οποίος εξομολογείται ότι για μια υποχρέωση πέντε λεπτών είναι ικανός να «χάσει» ολόκληρο πρωινό και το θέμα αυτής της εβδομάδας ήταν ήδη έτοιμο. Χρόνος! Καθοριστικός για τη ζωή μας, ρυθμιστής της ψυχικής κατάστασης των περισσοτέρων, καταλυτικός για την οργάνωση του πολιτισμού μας και όμως τόσο υποκειμενικός, δυσνόητος και συχνά δυσεύρετος.
Η καθημερινή εικόνα ανθρώπων που συμβουλεύονται το πιο «ιερό» αντικείμενο της εποχής μας, το ρολόι, σε στιγμές εργασίας, διασκέδασης, ταξιδιού, μαθήματος, χαλάρωσης, φαγητού πιστοποιεί τη σημασία του χρόνου και το ρόλο του στις αποφάσεις και τις ενέργειές μας. Πρόκειται μάλλον για τη σημαντικότερη αξία της εποχής μας, αφού με κριτήριο το χρόνο κινούνται και οργανώνονται τα πάντα σε καθημερινή βάση. Η αμοιβή μας, το πρόγραμμά, οι κοινωνικές σχέσεις, η ενημέρωση, οι οικογενειακές υποθέσεις, η ψυχαγωγία, συνολικά η ζωή του σύγχρονου ανθρώπου καθορίζονται από το χρόνο και τον τρόπο με τον οποίο τον ορίσαμε. Κι όμως κάτι τόσο καθημερινό όχι μόνο δεν έχουμε καταφέρει να το κατανοήσουμε και να το τιθασεύσουμε αλλά αντιθέτως υποδουλωνόμαστε σ’ αυτό, αδύναμοι να διαχειριστούμε προσωπικά ακόμη και ελάχιστα δευτερόλεπτα, κάποτε.
Το γεγονός δείχνει ότι γύρω από την έννοια του χρόνου οικοδομήθηκε μια από τις πιο απατηλές υποσχέσεις της τεχνολογίας, αφού η εξοικονόμησή του αποτελεί όνειρο θερινής νυκτός για τους περισσοτέρους. Αντιθέτως εκείνο που απασχολεί έντονα είναι η έλλειψή του, έλλειψη που αποτελεί την πιο διαδεδομένη ασθένεια της εποχής που ανερυθρίαστα απειλεί σχεδόν το σύνολο των ανθρώπων στον αναπτυγμένο κόσμο. Η τυραννία του χρόνου που σβήνει γίνεται αισθητή διαρκώς. Την ώρα που ξυπνάμε -καταραμένο ξυπνητήρι-, όταν κατευθυνόμαστε ή όταν αποχωρούμε από τη δουλειά -για πόσο θα κρατήσει ακόμη το άτιμο φανάρι- ακόμη και σε στιγμές χαλάρωσης -πότε πέρασε πάλι η ώρα-. Η καταδίωξη του χρόνου είναι συνεχής και αμείλικτη, χωρίς να αφήνει το παραμικρό περιθώριο για καθυστερήσεις. Όσο για την εφεύρεση μιας μηχανής που θα σταματούσε το χρόνο, ούτε κουβέντα γίνεται! Μάλλον δεν έχουμε συνείδηση των προτεραιοτήτων μας σ’ αυτόν τον κόσμο!
Ένα τέτοιο θαύμα θα καθυστερήσει, οπότε η μόνη λύση παραμένει η οργάνωση του τόσο πολύτιμου και περιορισμένου χρόνου μας. Κι ενώ ο προγραμματισμός αποτελεί το μοναδικό τρόπο «διεύρυνσής» του, το κατεστημένο σύστημα διαπαιδαγώγησης έχει αδιαφορήσει, για μια ακόμη φορά, για ένα θέμα τόσο ζωτικής σημασίας. Η ευθύνη του συστήματος σταματάει στο να προσφέρει, μέσω μιας θείας, μιας γιαγιάς, της νονάς, του μπαμπά ή της μαμάς, το πρώτο ρολόι μας σε κάποια στιγμή της ευαίσθητης παιδικής ηλικίας. Η συγκεκριμένη πράξη συνοδεύεται από συμβουλές για τη χρησιμότητα του δώρου, για την αξία του χρόνου -γενικώς και αορίστως- και για την ανάγκη να μην καθυστερούμε από εδώ και στο εξής. Φρίκη!!! Η πιο πονεμένη στιγμή της κοινωνικοποίησης είναι ήδη γεγονός. Όσο κι αν ψάξει κανείς στις οδηγίες χρήσης που συνοδεύουν το ρολόι για συμβουλές διαχείρισης του χρόνου, είναι μάταιος κόπος. Έτσι ρυθμίζεται η χρονολογία, έτσι η ημερομηνία, έτσι η ώρα, με τον τάδε τρόπο ελέγχονται τα λεπτά με το δείνα τα δευτερόλεπτα, το χρονόμετρο, οι φάσεις της σελήνης αλλά για διαχείριση ούτε κουβέντα. Από εκείνη τη στιγμή η ζωή αποκτάει το πραγματικό νόημά της, αφού γίνεται … κόλαση και το διαρκές κυνήγι του χρόνου αποτελεί καθημερινό σπορ μιας ωριμότητας που δε θα μας πείραζε να καθυστερήσει!
Το άγχος γίνεται μόνιμος συνοδός μας, εξαιτίας αυτού του άτιμου δώρου και κάθε φορά που το μάτι μας πέφτει, έστω κι άθελα, στους δείκτες του αυτή η συνεχής και αδυσώπητη κίνηση μας δίνει στα νεύρα, μας αρρωσταίνει, γίνεται πηγή δυστυχίας και εκνευρισμού. Πόση υπομονή και αντοχή να διαθέτει κανείς απέναντι σε τέτοιο ολοκληρωτισμό; Πόσο θα στοίχιζε μαζί με το πρώτο ρολόι να προσφέρεται κι ένας οδηγός σωστής χρήσης του χρόνου, ένα εγχειρίδιο με χρήσιμες συμβουλές για την ορθή διαχείριση των δευτερολέπτων που σβήνουν το ένα μετά το άλλο με απάνθρωπους ρυθμούς; Ένα εγχειρίδιο που θα συμπεριλάμβανε κανόνες για μια πιο απλή κι ευχάριστη ζωή. Μήπως είναι δύσκολο; Αρκετοί έχουν ήδη εντοπίσει τις βασικές αρχές που θα μπορούσαν να συνθέσουν έναν πρακτικό οδηγό για τη βελτίωση των σχέσεών μας με το χρόνο και την αξιοποίησή του αλλά οι κανόνες της «κοινωνικότητας» δεν τους επιτρέπουν να τις εφαρμόσουν.
Για παράδειγμα, τι έχει να κερδίσει κανείς από την επαφή του με ηλιθίους, εκτός από αφόρητη ανία; Πόσο συχνά νιώθετε ότι σπαταλάτε το χρόνο σας σε άθλιες κοσμικότητες γάμων και βαφτίσεων ενώ θα μπορούσατε να κάνετε μια υπέροχη εκδρομή ή απλώς να ξεκουραστείτε; Πόσες φορές έχετε ακούσει τα ίδια και τα ίδια σε βαρετές οικογενειακές συγκεντρώσεις που θεωρούνται αναγκαίες στα πλαίσια μιας κακώς νοούμενης κοινωνικότητας; Σε πόσες περιπτώσεις, κατά την έξοδό σας με γνωστούς, έχετε συλλάβει τον εαυτό σας να κοιτάζει με αγωνία το ρολόι ή να παίζει με το κινητό τηλέφωνο μέχρι τη στιγμή του ... πολυπόθητου αποχαιρετισμού; Έχετε σκεφτεί πόση ώρα σπαταλάτε σε πολυκαταστήματα ενώ δεν υφίσταται λόγος; Νιώθετε στ’ αλήθεια πιο χαλαροί ή πιο ενημερωμένοι μετά την πολύωρη παρακολούθηση τηλεοπτικών ειδήσεων ή άλλων αθλιοτήτων που προβάλλονται απλόχερα; Πόση ώρα σκέφτεστε και καταπιέζεστε για μια ολιγόλεπτη υποχρέωση της επομένης και για πόση ώρα κουβεντιάζετε, αμέσως μετά, το γεγονός της πληρωμής ενός λογαριασμού και της ουράς των δύο ή τριών ατόμων που συναντήσατε; Βάλτε τα κάτω με χαρτί και με μολύβι και θα εκπλαγείτε από την εξωφρενική σπατάλη.
Η συνειδητοποίηση του χρόνου και πολύ περισσότερο η αξιοποίησή του αποτελεί «τη μεγαλύτερη τέχνη» του σύγχρονου ανθρώπου. Μια πραγματικότητα στηριγμένη στην ουσιαστική ρύθμιση και τον προσωπικό προγραμματισμό της ζωής μας θα μπορούσε, σε μεγάλο βαθμό, να περιορίσει τη δουλειά των ψυχαναλυτών αλλά φαίνεται ότι για αρκετούς η άποψη του περίγυρου μετράει περισσότερο από τη γαλήνη που θα πρόσφερε κάτι τέτοιο. Σκεφτείτε το, όμως, και δείτε το ως μια μικρή επανάσταση που τη χρωστάτε στον εαυτό σας από τότε που σας χάρισαν το πρώτο ρολόι!

*Ο κ. Ζάχος θεωρείται συχνά αντικοινωνικός,
ίσως γιατί χαίρεται πραγματικά το χρόνο του!

Δεν υπάρχουν σχόλια: