Τύχη και αξιοκρατία απέναντι στις Πανελλαδικές

Σε αναμονή των αυριανών (σημερινών) αποτελεσμάτων. Παρακολουθώ τον Γάτο μου. Υπέροχο πλάσμα. Και πανέξυπνο. Αφού έμεινα αδιάφορος στις δραματικές εκκλήσεις του για λίγο φαγητό ακόμη, κατευθύνθηκε στην αυτόματη ταΐστρα του και με αριστοτεχνικές κινήσεις προκάλεσε την έξοδο έξτρα δόσης τροφής εκτός προγραμματισμένου ωραρίου.

Ο Γάτος είναι πιθανό, σύμφωνα με στατιστικές, να ζήσει περίπου δεκαπέντε χρόνια, ίσως και δεκαοχτώ. Τρεις ή και τέσσερις φορές περισσότερο από τις αδέσποτες, οι οποίες είναι εκτεθειμένες σε πολλαπλούς και απρόβλεπτους κινδύνους.

Ο Γάτος απολαμβάνει ανέσεις και φροντίδα, τις οποίες τα αδέσποτα γατιά αδυνατούν να διανοηθούν. Τροφή υψηλής ποιότητας, καθαριότητα, παιχνίδια, εμβόλια, τακτική κτηνιατρική παρακολούθηση και, βέβαια, σκαθάρια που είχαν την ατυχία να βρεθούν στον δρόμο του.

Όλα αυτά συμβαίνουν όχι επειδή ο συγκεκριμένος γάτος είναι πιο άξιος από άλλα γατιά. Συμβαίνουν εξαιτίας της εξαιρετικής τύχης του. Ο γιος μου τον βρήκε νεογέννητο κάτω από ένα αυτοκίνητο, πασαλειμμένο με λάδια, ετοιμοθάνατο. Τον περιμάζεψε, τον φρόντισε, τον βοήθησε να επιβιώσει και όλα τα υπόλοιπα είναι ιστορία.

Αύριο ανακοινώνονται τα αποτελέσματα των Πανελλαδικών. Κάποιοι θα έχουν κατακτήσει υψηλούς βαθμούς, κάποιοι θα έχουν κινηθεί στη μετριότητα ενώ άλλοι θα αντικρίσουν χάλια απερίγραπτα κι αυτό δεν είναι πρόβλεψη. Είναι η πραγματικότητα κάθε χρονιάς.

Άραγε οι βαθμοί του καθενός είναι ζήτημα αξιοκρατίας; Μήπως ο ρόλος της τύχης είναι καταλυτικός; Η εμπειρία μού δείχνει ότι αξιοκρατία και τύχη συνυπάρχουν σε έναν βαθμό.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι θέμα καθαρής τύχης το περιβάλλον στο οποίο γεννήθηκε και διαπαιδαγωγήθηκε το κάθε παιδί. Κάποια παιδιά είχαν την τύχη να γεννηθούν σε σπίτια με βιβλιοθήκες, από γονείς που διαβάζουν και ενημερώνονται, μεγάλωσαν σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που είχε την οικονομική άνεση να χρηματοδοτήσει τη διαπαιδαγώγησή τους. Πρόκειται για παιδιά που είχαν την ευκαιρία να αποκτήσουν υψηλού επιπέδου καλλιέργεια και άρα τις προϋποθέσεις για μελλοντική επιτυχία. Κάποια άλλα βρέθηκαν -τυχαία και εδώ- σε τελείως διαφορετικό οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον. Μεγάλωσαν ανάμεσα σε ανθρώπους χωρίς μόρφωση ή με μόρφωση αλλά χωρίς καλλιέργεια και στόχους -πέρα από εκείνον της επιβίωσης. Τα συγκεκριμένα παιδιά ήρθαν σε επαφή με το βιβλίο μόνο όταν πήγαν σχολείο, ταύτισαν την ανάγνωση αποκλειστικά με την υποχρέωση, την αποστήθιση, την απειλή του βαθμού. Δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να βιώσουν τη χαρά της ελεύθερης ανάγνωσης. Με απλά λόγια, το περιβάλλον τους δεν τους πρόσφερε τα εφόδια που απαιτεί η επιτυχία στις Πανελλαδικές.

Κι όμως, έχω δει παιδιά, στα οποία δόθηκαν όλες οι ευκαιρίες για καλλιέργεια, να οδηγούνται σε ξεγυρισμένες αποτυχίες. Συνάντησα, όμως, και παιδιά, το περιβάλλον των οποίων δεν ήταν υποστηρικτικό, να τα καταφέρνουν περίφημα στις εξετάσεις αλλά και στη ζωή τους. 

Κι εδώ υπεισέρχεται δυναμικά ο παράγοντας αξιοκρατία. Κάποια παιδιά -ανεξάρτητα από τις τυχαίες συνθήκες στις οποίες βρέθηκαν- αγωνίστηκαν, έβαλαν στόχο να κατακτήσουν περισσότερα από τους γονείς τους, να πετύχουν με όρους που τα ίδια έθεσαν, έβλεπαν λεωφόρους εκεί που οι υπόλοιποι έβαζαν όρια. Κάποια άλλα δεν είχαν διάθεση για αγώνα, αποτέλεσαν οπαδούς της εύκολης λύσης, εντόπιζαν διαρκώς δυσκολίες, έριχναν ευθύνες στους άλλους, προτίμησαν το απλοϊκό αδυνατώντας να σκεφτούν τις επιπτώσεις των επιλογών τους.

Για μια ακόμη χρονιά, έφτασε η στιγμή της αλήθειας. Ο καθένας θα βρεθεί αντιμέτωπος με συγκεκριμένα αποτελέσματα. Τύχη και αξιοκρατία διαδραμάτισαν τον ρόλο τους σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό. Και μένει όλοι να διδαχτούν, ώστε οι επόμενες κινήσεις τους να μετριάσουν τον παράγοντα τύχη δίνοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στην αξία της προσπάθειας.

Γιατί η Τύχη μπορεί να δίνει ένα προβάδισμα σε κάποιους αλλά είναι η προσπάθεια που καθορίζει την πορεία μας τελικά.

Αυτό, βέβαια, δεν ισχύει για τον Γάτο μου.