Τελείες, παράγραφοι και... κενά

Ο Γούντι Άλεν δεν πρέπει να ήταν διόλου ευχαριστημένος από την εκπαίδευσή του. Δήλωνε γι αυτή: «Είχα μια φρικτή εκπαίδευση. Ήμουν σε ένα σχολείο για διανοητικά καθυστερημένους καθηγητές». Θυμάμαι τα λόγια του όταν μαθητές μου με πλησιάζουν λέγοντας: «Κύριε, μας είπαν στο σχολείο...». Κάθε που το ακούω αυτό αγωνιώ για όσα ακολουθούν. Ξέρετε, κάποτε, όσα τους λένε στο σχολείο σχετίζονται με το μάθημα που διδάσκω, την Έκθεση και είναι ένας ύμνος στην αυθεντία εκείνου που τα λέει. Συνήθως, μάλιστα, «όσα τους λένε στο σχολείο» συνοδεύονται από την υπενθύμιση ότι αυτός που λέει, όσα λέει, βαθμολογεί στις Πανελλαδικές και άρα γνωρίζει τα πάντα. Γιατί, το να βαθμολογεί κανείς στις Πανελλαδικές, είναι τίτλος και πτυχίο καλύτερο από όποιο άλλο πτυχίο, μάστερ και διδακτορικό μαζί. Λες και οι βαθμολογητές αποτελούν την αφρόκρεμα της εκπαιδευτικής κοινότητας ή προκύπτουν από κάποια φοβερή και τρομερή αξιολόγηση -λέξη, όμως, άγνωστη στο εκπαιδευτικό σύμπαν. 

Ενίοτε, όσα τους λένε στο σχολείο ή οπουδήποτε αλλού, είναι μπαρούφες αξιοθρήνητες. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και το: «κύριε, η κυρία (ή και ο κύριος κάποτε) που μας κάνει Έκθεση στο σχολείο μάς είπε ότι μια παράγραφος πρέπει να είναι δεκατέσσερις γραμμές». Αυτό τους είπε η κυρία που τους κάνει Έκθεση. Κι αυτή η κυρία -και δεν είναι μία αλλά πολλές- περιμένει αποδοχή και σεβασμό από τους μαθητές. Βέβαια, αυτή η κυρία, όπως όλοι γνωρίζουμε, «διορθώνει στις Πανελλαδικές». Πιθανώς, όμως, η συγκεκριμένη κυρία δεν έχει γράψει ποτέ στη ζωή της τίποτε πέρα από λίστα με ψώνια για το μπακάλικο, μάλλον σε παραγράφους των δεκατεσσάρων γραμμών. 

Όσο κι αν ερευνήσει κανείς, ορισμό παραγράφου με κριτήριο την έκτασή της δε θα βρει. Η παράγραφος ορίζεται παγκοσμίως ως αυτόνομο τμήμα-νόημα του γραπτού λόγου αλλά όχι ως έκταση. Κι όμως, κάποιες κυρίες βγαίνουν και τη λένε αβασάνιστα την ανοησία κι όποιον πάρει ο χάρος. Και μετά έχουμε παραδείγματα παιδιών που ενώ έχουν διατυπώσει ένα πλήρες αλλά περιορισμένης έκτασης νόημα, συνεχίζουν να γράφουν λόγια του αέρα, με «επίσης» και με «παράλληλα», ώσπου η παράγραφος να καλύψει τις επιθυμητές δεκατέσσερις γραμμές. 

Κι άντε, να δεχτούμε τον ορισμό της παραγράφου που εισήγαγε η κυρία. Βγαίνει άκρη; Με το γραφικό χαρακτήρα ποιου θα ορίσουμε το κριτήριο; Γιατί υπάρχει εκείνο το παιδί που γράφει γράμματα ψείρες. Για να διαβαστούν απαιτείται η επιστράτευση ισχυρού μικροσκοπίου. Υπάρχει, όμως, κι εκείνο το ζωντόβολο που χρησιμοποιεί γράμματα τα οποία θα φθονούσε κι ο πιο καλλιγράφος όνος. Οπότε, κυρία μου, μήπως πρέπει παρόμοιες εκστατικές συμβουλές να τις συνοδεύεις με εγχειρίδιο για το είδος αλλά και το μέγεθος της γραμματοσειράς των παιδιών; 

Ο ορισμός της παραγράφου, όμως, δεν είναι ο μόνος που ικετεύει για τη λύπησή μας. Είναι και ο αριθμός των τελειών. Ναι, ο αριθμός των τελειών που πρέπει να περιέχει μια παράγραφος και για να ακριβολογώ εκείνη του προλόγου. Μου μεταφέρει μαθητής την εμπειρία του από διόρθωση Έκθεσης στο σχολείο: «Αυτή(!) που μας κάνει Έκθεση (και μάλλον διορθώνει στις Πανελλαδικές συμπληρώνω εγώ) μου είπε ότι ο πρόλογος χρειάζεται πέντε (5) τελείες». Στη λογική ερώτηση αν του εξήγησε για ποιο λόγο χρειάζεται πέντε κι όχι έξι ή τέσσερις ή κάτι άλλο, απάντηση δεν πήραμε, ούτε εγώ ούτε ο μαθητής. Δηλαδή, αυτή η κυρία ορίζει τον πρόλογο ως τμήμα του γραπτού λόγου που απαρτίζεται από πέντε περιόδους; Τελικά, βρήκαμε μια λύση για να της κάνει το κέφι. Ο συγκεκριμένος μαθητής είχε χρησιμοποιήσει τρεις τελείες, οπότε αποφασίσαμε στο τέλος του προλόγου να χρησιμοποιεί τα αποσιωπητικά, ώστε να συμπληρώνει το μαγικό αριθμό πέντε.
Στο hall of fame όσων τους έχουν πει στο σχολείο δε θα μπορούσα να μη συμπεριλάβω τη συναρπαστική συμβουλή καθηγήτριας για τον τρόπο οργάνωσης μιας περίληψης. Η συγκεκριμένη -βαθμολογήτρια Πανελλαδικών, φυσικά- προτείνει στους μαθητές να γράφουν αποσπασματικά το νόημα κάθε παραγράφου του κειμένου που τους δίνεται αφήνοντας ένα κενό στην αρχή της περίληψής τους. Για τη συγκεκριμένη κυρία η περίληψη δεν αποτελεί ένα ενιαίο κείμενο αλλά συνονθύλευμα νοημάτων. Η συνοχή της -τόσο της περίληψης όσο και της κυρίας μάλλον- έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Θα αναρωτιέστε ίσως για το κενό στην αρχή της περίληψης και δε θα έχετε άδικο. Λοιπόν, το κενό συμπληρώνεται στο τέλος και είναι το θεματικό κέντρο της περίληψης. Ο πρόλογός της, δηλαδή. Κι αν απορείτε για το τι συμβαίνει όταν το θεματικό κέντρο του κειμένου είναι τελικά μεγαλύτερο ή μικρότερο από το κενό που έχει ήδη αφήσει ο μαθητής, η κυρία έχει τη λύση. Ο μαθητής θα πρέπει να χρησιμοποιήσει το κατάλληλο μέγεθος γραμμάτων, ώστε αυτό να καλυφθεί με ακρίβεια... 

«Κύριε, μας είπαν στο σχολείο...». Όταν το ακούω αυτό από μαθητή μου, αναρωτιέμαι: Μήπως στο ίδιο σχολείο πήγαινε και ο Γούντι Άλεν;

 Ο κ. Ζάχος πίστευε ότι διδάσκει το μάθημα της Έκθεσης 

 στο φροντιστήριο «άποψη»