Παίρνεις και τηλέφωνο με αυτό;

Φωτογραφική μηχανή Canon EOS
ανίκανη να κάνει τηλεφωνικές κλήσεις

Η Δέσποινα είναι η πιο μικρή φίλη που έχω. Κοντεύει τα πέντε. Παράλληλα, είναι η μεγαλύτερη ψωνάρα φίλη που έχω. Ήδη βγάζει selfie κάνοντας γκριμάτσες κάθε είδους. Μου αρέσει να ασχολούμαι μαζί της, να την κάνω μούσκεμα, να επικροτώ τις ανακαλύψεις της, να την παρατηρώ κάθε που προετοιμάζει μια σκανταλιά αδιαφορώντας για τις απαγορεύσεις της μαμάς της και κάποτε να τη βοηθάω στην υπέρβαση των ορίων που της έχουν τεθεί. Και βέβαια, λατρεύω όταν τη φωτογραφίζω ενώ παίρνει τις πιο ευφάνταστες πόζες. Αμέσως μετά έρχεται να ελέγξει τη φωτογραφία και με ρωτάει αν είναι ωραία. Η αλήθεια είναι ότι «τη θέλει ο φακός». 

Πρόσφατα, μετά από μια φωτογράφηση ήρθε δίπλα μου για να δει το αποτέλεσμα. Αφού πιστοποιήθηκε ότι, για μια ακόμα φορά, βγήκε πολύ ωραία, άγγιξε τη μηχανή, την περιεργάστηκε και με βλέμμα γεμάτο απορία με ρώτησε: «παίρνεις και τηλέφωνο με αυτό»; Η αρνητική απάντηση από μέρους μου, έδωσε πρόωρο τέλος στο ρεσιτάλ αποριών που ήταν έτοιμη να εκτοξεύσει, γύρισε προς την άλλη και πήγε να πλακωθεί με το μεγαλύτερο αδελφό της (όπως κάθε φυσιολογικό παιδί στην ηλικία τους). 

Σκέφτηκα ότι πριν μερικά -μάλλον αρκετά για τα σύγχρονα δεδομένα- χρόνια με αφορμή αντίστοιχες αντιδράσεις του γιου μου αποφάσιζα να γράψω το «Εγχειρίδιο Επιβίωσης» προσπαθώντας να εντοπίσω, να κατανοήσω και να καταγράψω τις μεταβολές που πιθανώς θα συναντούσε η γενιά του στο μέλλον. Από εκεί και πέρα, μάλλον ασυνείδητα, άρχισα να παρατηρώ τις αντιδράσεις της νέας γενιάς, τις απόψεις της, τις θέσεις της αλλά και τις επιλογές της. Η προσέγγιση της πραγματικότητας μέσα από την οπτική των νέων και η ανάλυση των κινήσεών τους μπορεί να είναι ένας εκπληκτικός, διαρκής οδηγός ανανέωσης και άρα επιβίωσης. 

Σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται συνεχώς και το κάνει με ασύλληπτες ταχύτητες, οι νέοι είναι εκείνοι που μπορούν να αντεπεξέλθουν και να τα καταφέρουν καλύτερα από κάθε άλλον. Υπάρχει, βέβαια, μια προϋπόθεση καταλυτική στην προσπάθεια της νέας γενιάς να επιβιώσει και να πετύχει. Η αποστασιοποίηση και η διακριτική παρουσία των γονιών. Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι νέοι δε θα τα καταφέρουν εξίσου. Η πορεία του καθενός εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από τη στάση που κράτησαν οι γονείς ή το ευρύτερο περιβάλλον, όταν κάποια στιγμή ρώτησε «παίρνεις και τηλέφωνο με αυτό»; 

Παρατηρώ συνεχώς ότι τα παιδιά που τα καταφέρνουν είναι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα καθεστώς αυτονομίας. Αυτό μπορεί να συμβαίνει, από τη μια, επειδή οι γονείς τους διαθέτουν την ευφυΐα να τους αφήνουν το ζωτικό χώρο που χρειάζονται σε κάθε φάση της ζωής τους. Από την άλλη, πιο σπάνια βέβαια, συμβαίνει επειδή τα ίδια τα παιδιά αποφασίζουν και βρίσκουν τη δύναμη κάποια στιγμή (αρκετά νωρίς) να επαναστατήσουν απέναντι στον ολοκληρωτικό έλεγχο των γονιών και να αυτονομηθούν από τον ασφυκτικό έλεγχό τους. 

Αντίθετα, εκείνο το τμήμα της εκάστοτε νέας γενιάς που εγκλωβίζεται στο αυστηρό πλαίσιο που θέτουν οι γονείς, που δεν αντιδρά στις απαιτήσεις και τη γεμάτη συντηρητισμό καθοδήγησή τους, οδηγείται σε σύγχυση ως προς τις επιλογές, σε δυσκολία ως προς τη λήψη αποφάσεων και συχνά σε τραγικά αδιέξοδα και αποτυχίες. Τα συγκεκριμένα άτομα δυσκολεύονται να εντοπίσουν τις δικές τους επιθυμίες και να τις διαχωρίσουν από εκείνες των γονιών. Συνήθως μια συζήτηση με παιδιά της συγκεκριμένης ομάδας θυμίζει τη συζήτηση -συνήθως βαρετή και ανούσια- που θα έκανε κάποιος με τους γονείς τους. Κι αυτό δεν είναι ένδειξη ωριμότητας των παιδιών αλλά απόδειξη του συντηρητισμού που τους έχουν ενσταλάξει οι γονείς και της έλλειψης ανεξαρτησίας ακόμη και σε ζητήματα της δικής τους καθημερινότητας. 

Η επαφή και η συνεργασία μου με τέτοια παιδιά με οδηγεί ασυναίσθητα σε θλιβερές εικόνες από τη διαπαιδαγώγησή τους. Πιθανώς, όταν αυτά τα παιδιά ρώτησαν «παίρνεις και τηλέφωνο με αυτό;» ή κάτι άλλο ανάλογου αυθορμητισμού και ευφυΐας, θα δέχτηκαν το υποτιμητικό και βλοσυρό βλέμμα ενός αυστηρού γονιού, ίσως και λεκτική επίθεση του στιλ: «Θα σταματήσεις να ρωτάς βλακείες επιτέλους;». Η δυστυχία μάλλον θα συνοδεύει τα συγκεκριμένα άτομα μέχρι μεγάλη ηλικία και πιθανότατα, αργά ή γρήγορα, θα τους οδηγήσει στην πολυθρόνα ενός ψυχιατρικού γραφείου. 

Η Δέσποινα, με την όλο αυθορμητισμό ερώτησή της, υπήρξε η αφορμή να ξανασκεφτώ πόσο σημαντικό είναι να παρακολουθούμε τα παιδιά και με πόση προσοχή αλλά και σεβασμό πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε. Πόσο σπουδαίο για την εξέλιξή τους είναι να τους δείχνουμε ότι κάθε απορία τους είναι σημαντική. Ακόμα κι όταν ρωτούν: «Παίρνεις και τηλέφωνο με αυτό;».