Φταίει η πολυπλοκότητα... ανόητοι!

Μνημόνιο, cds (credit default swaps), credit event, Spread, Capital controls, ATM, Grexit, ΕSM, Μνημόνιο, ΕΚΤ, ELA, Σύνοδος Κορυφής, EuroWorking Group, prior actions, PSI, OSI, IOU, Eurogroup, ΔΝΤ, αναδιάρθρωση χρέους, ECOFIN, EFSF, πιστοληπτική διαβάθμιση, παράλληλο νόμισμα, REFORMS FOR THE COMPLETION OF THE CURRENT PROGRAM AND BEYOND, ΑΕΠ, Ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών, PRELIMINARY DEBT SUSTAINABILITY ANALYSIS... 

Και μετά αναρωτιούνται κάποιοι γιατί γνωρίζει έξαρση ο λαϊκισμός. Μα είναι απλό. Φταίει η πολυπλοκότητα ανόητοι!

Πόσους άραγε από τους παραπάνω όρους κατανοεί ο... μέσος άνθρωπος; Ελάχιστους ή και κανέναν. Κι όμως, πρόκειται για όρους της καθημερινότητάς μας. Και περιγράφουν μόνο την οικονομική πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί. Υπάρχουν πολλοί περισσότεροι, εξίσου ή και πιο περίπλοκοι για την περιγραφή της τεχνολογικής πραγματικότητας. Άλλοι τόσοι για να εξηγήσουν την επιστημονική πραγματικότητα που εξελίσσεται με καταιγιστικούς ρυθμούς και πάει λέγοντας.

Χιλιάδες καινούριες λέξεις εμφανίστηκαν τελευταία και σε αυτές έρχονται να προστεθούν νέες καθημερινά. Αυτό επιβεβαιώνει με τον πιο διαυγή τρόπο εκείνο που κάποιοι προέβλεπαν εδώ και χρόνια. Ασύλληπτοι ρυθμοί μεταβολής. Ό,τι βιώνουμε βρίσκεται σε διαρκή κίνηση αποκτώντας νέα όλο και πιο σύνθετα γνωρίσματα. 

Η τεχνολογία και η παγκοσμιοποίηση που αυτή γέννησε έχουν διαμορφώσει μια αφάνταστη πολυπλοκότητα. Το πρόβλημα είναι ότι μικρό μόνο ποσοστό ανθρώπων μπορεί να παρακολουθεί και να κατανοεί όσα συμβαίνουν. Δεν είναι μόνο άτομα μεγάλης ηλικίας που βιώνουν αυτή την κατάσταση. Αυτό άλλωστε θα μπορούσε να θεωρηθεί... λογικό. Και οι νεότερες γενιές δε φαίνεται να τα πηγαίνουν καλύτερα στην προσπάθεια να αντιληφθούν τα νέα δεδομένα, να προσαρμοστούν σε αυτά και κυρίως να φανταστούν τις προοπτικές. 

Κι όμως, από όλους αυτούς απαιτούμε οικονομικές και πολιτικές επιλογές. Τους καλούμε να αποφασίσουν για τη ζωή τους (σχετικά αδιάφορο) αλλά και για τα κοινά (ανυπόφορα επικίνδυνο) με δεδομένα που δεν κατανοούν και για καταστάσεις που συχνά αγνοούν. Είναι λογικό(;) η μάζα να οδηγείται σε τραγικά λαθεμένες επιλογές. Αυτές με τη σειρά τους ανοίγουν το δρόμο σε καταστροφικά αποτελέσματα. Οι συνέπειες ήδη, εδώ και καιρό, ορατές. Προβλήματα οικονομικά, ανεργία, αδιέξοδα, οργή, εντάσεις. Οι περισσότεροι καθορίζουν τις επιλογές τους ακουμπώντας σε δεδομένα του παρελθόντος κινούμενοι σε έναν παράλληλο κόσμο, ο οποίος βρίσκεται σε διαφορά φάσης με τον πραγματικό που έχει εδραιωθεί -μας αρέσει ή όχι. 

Οι συγκεκριμένοι τότε νιώθουν αδύναμοι απέναντι σε όλο αυτό. Αναζητούν ένα αποκούμπι και το βρίσκουν στους «πατερούληδες» της πολιτικής. Η συγκεκριμένη κατάσταση εξηγεί με απόλυτο τρόπο την κυριαρχία του λαϊκισμού. Το μόνο που επιθυμεί η μάζα, επειδή αυτό μόνο κατανοεί, είναι απλοϊκά συνθήματα και υποσχέσεις. Λατρεύει οποιονδήποτε της υπόσχεται επιστροφή σε γνώριμα(;) λημέρια, απαλλαγμένα από την πολυπλοκότητα που μας περιβάλλει (εγκατάλειψη της ευρωζώνης και του ευρώ. Για τα δεινά σας φταίνε οι ξένοι και όχι οι αμοραλιστές πολιτικοί, τους οποίους, παρόλα αυτά συνεχίζετε να εμπιστεύεστε). Η μάζα χρειάζεται δικαιολογίες για τις αποτυχίες της (Δεν είστε τόσο ηλίθιοι όσο δείχνετε. Για τις αποτυχίες σας φταίει το ότι μας ψεκάζουν...). 

Γίνεται έτσι αδύνατη η επικράτηση και ανάδειξη κάθε λογικής φωνής. Τα επιχειρήματα δε βρίσκουν απήχηση, επειδή η αποδοχή τους προϋποθέτει νοητικές ικανότητες από τον αποδέκτη. Προϋποθέτει δυνατότητα ανάλυσης. Η μάζα δε διαθέτει τέτοιες ικανότητες. Δημιουργήσαμε έναν πολύπλοκο κόσμο χωρίς να καλλιεργήσουμε αντίστοιχα τις νοητικές δυνατότητες του ατόμου. Πρόκειται για μια κατάσταση που μας ξεπερνάει και οδηγεί αρκετούς σε απόγνωση. Τον απεγνωσμένο τον αγγίζουν μόνο συνθήματα που συνδέονται με την καθημερινότητα που αυτός πιστεύει ότι του ταιριάζει (θα διαγράψουμε τα χρέη που δημιουργήσατε για να φτιάξετε φανταχτερές μεζονέτες). 

Οι ρεαλιστές πολιτικοί, όσοι δηλαδή γνωρίζουν ποιες λύσεις πρέπει να προκριθούν, ώστε να ξεφύγουμε από τη δυσχερή κατάσταση στην οποία έχουμε περιέλθει, δε θα βρουν ποτέ απήχηση, αν δεν εντοπίσουν τον τρόπο να προσεγγίσουν αυτή τη μάζα και να γίνουν αντιληπτοί από αυτή. Ο μόνος δρόμος είναι οι συγκεκριμένοι πολιτικοί να αρχίσουν να μιλούν για στόχους. Πού θέλουν να οδηγήσουν τη χώρα; Ποιες συνθήκες θέλουν να εδραιώσουν; Ποια ποιότητα ζωής επιθυμούν για τους πολίτες; Ποιο είναι το όραμά τους για τη νέα γενιά; Από αυτά πρέπει να ξεκινάει ο πολιτικός λόγος (όχι ιδιαίτερα ηθικό αλλά αναγκαίο) και όχι από τα μέτρα που θα οδηγήσουν στα συγκεκριμένα αποτελέσματα (ηθικό αλλά μη αποδεκτό από τη μάζα). Έτσι κι αλλιώς, η μάζα αδυνατεί να κατανοήσει τα μέτρα. Είναι ιδιαίτερα πολύπλοκα γι αυτή. 

Χρειαζόμαστε μια νέα πολιτική τάξη, μια νέα πολιτική πραγματικότητα αλλά για να αναδειχτεί και να εδραιωθεί αυτή, πρέπει πρώτα να εντοπίσει το δρόμο που οδηγεί στην προσέγγιση των απεγνωσμένων. Και τον απεγνωσμένο μπορείς να τον προσεγγίσεις μόνο με απλοϊκά συνθήματα. Καθετί πολύπλοκο του προκαλεί ταραχή και... σφίξιμο στο στομάχι.