Κυριακή 29 Δεκεμβρίου 2024

Το καλύτερο μάθημα δεν είναι μάθημα

Αναλογιζόμενος τα πεπραγμένα (πόσο εξεζητημένη λέξη) της χρονιάς που, με βήμα ταχύ, βαδίζει στο τέλος της, βρέθηκα μπροστά σε μια έκπληξη.

Ανακάλυψα ότι το καλύτερο, το πιο εκπληκτικά ευχάριστο και δημιουργικό γεγονός που μου συνέβη (τι τραγική έκφραση) δεν είχε να κάνει ούτε με τα εξαιρετικά αποτελέσματα των πανελλαδικών του καλοκαιριού ούτε με τα γραπτά των μαθητών μου από το πρόσφατο διαγώνισμα, που μόλις διόρθωσα και με οδήγησαν σε απόγνωση ούτε με κάποια συγκλονιστική συζήτηση που έγινε ούτε με κάποια γνωριμία που με οδήγησε σε αντίδραση... ουάου.

Όχι όχι, το πιο αναπάντεχα υπέροχο ήταν η απόφασή μου να ξεκινήσω συνεργασία με μια μαθήτρια της γ΄ γυμνασίου. Δεν το είχα κάνει ποτέ. Δεν είχα άμεση αντίληψη μαθητών γυμνασίου. Η μοναδική επαφή μου με αυτούς υπήρξαν τα πειράγματα με τα γυμνασιάκια του φροντιστηρίου στα διαλείμματα.

Το πράγμα ξεκίνησε από μια κουβέντα με απεγνωσμένη μάνα έφηβης. Τα γνωστά. Η κόρη της, καλή μαθήτρια, συνεπέστατη στις σχολικές και εξωσχολικές υποχρεώσεις της αλλά... Το μεγάλο "αλλά" των ημερών. Πολύωρη ενασχόληση με το κινητό, βιντεάκια στο Τικ-Τοκ και, κυρίως, καμιά επαφή με βιβλία. Tragic!

Η αγωνία της μάνας με έβαλε σε σκέψεις και οδηγήθηκα στην απόφαση να ασχοληθώ προσωπικά. Μετά από μια -πολύ πιο εύκολη από ό,τι περίμενα- συζήτηση με το θύμα-κόρη της, η απόφαση ελήφθη. Εβδομαδιαίες συναντήσεις, χωρίς πιεστικό πρόγραμμα και χωρίς προκαθορισμένο αντικείμενο.

Η πρώτη συνάντησή  μας ξεκίνησε με δώρα. Δυο βιβλία. Το "Ποιος σκότωσε τον σκύλο τα μεσάνυχτα" (το λατρεύω) και το "Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια" (ύμνος κατά του ρατσισμού). Είμαι βέβαιος ότι δεν την εντυπωσίασα ή, τουλάχιστον, όχι θετικά. Αναμενόμενο.

Παρόλ' αυτά, οι συναντήσεις μας εξελίχτηκαν -μέχρι στιγμής- υπέροχα. Συζήτηση με αφορμή πρόσφατα άρθρα, σχετικά με όλα όσα θα έπρεπε να προβληματίζουν και, ίσως, να ανησυχήσουν κάθε έφηβο της εποχής. Αναζήτηση νοημάτων, εξαγωγή συμπερασμάτων, κατανόηση εννοιών, εντοπισμός πηγών, ανάλυση σκίτσων... 

Απολαυστική και πρωτόγνωρη εμπειρία για μένα. Πανδαισία, πλουραλισμός ερεθισμάτων για το εφηβικό μυαλουδάκι της. Χιούμορ ατελείωτο, πρόσληψη γνώσης, χωρίς το άγχος της εξέτασης, της αποστήθισης, του καλού ή κακού βαθμού. Ένα υπέροχο διάλειμμα -πιστεύω και για τους δυο μας- από τις υποχρεώσεις, το  άγχος των διαγωνισμάτων, της επιτυχίας ή αποτυχίας.

Αναπάντεχο. Μετά από τόσα χρόνια φροντιστηριακών μαθημάτων, προετοιμασίας εφήβων για τις πανελλαδικές, αντιμετώπισης αγχωμένων γονιών, μη ρεαλιστικών απαιτήσεων, γκρίνιας, έντασης, αντιλαμβάνομαι τη χαρά της διδασκαλίας, του μαθήματος.

Και συνειδητοποιώ, μάλλον επιβεβαιώνω, ότι το καλύτερο μάθημα δεν είναι το μάθημα με την κλασική και, άκρως αντιπαιδαγωγική, έννοια του όρου αλλά το μάθημα που δεν μοιάζει με μάθημα. Το πιο παραγωγικό μάθημα είναι η προσπάθεια διαμόρφωσης καλών μυαλών, ευφυών ανθρώπων, ικανών να αντιμετωπίσουν με επιτυχία όσα, απρόβλεπτα, θα συναντήσουν στη ζωή τους. Είναι το μάθημα που προετοιμάζει ανθρώπους, οι οποίοι θα προσαρμόζονται σε ό,τι έρχεται και θα εξελίσσονται διαρκώς. 

Όπως ακριβώς το είχα περιγράψει στο βιβλίο μου, "Μάθε, παιδί μου, γράμματα - Μέθοδος κατασκευής καλών μαθητών". Απλώς υπέροχη εμπειρία!


ΥΣ: Περιμένω με αγωνία την επόμενη συνάντηση, μετά την περίοδο των διακοπών. Θα πρέπει να μου φέρει περίληψη ενός από τα βιβλία που θα διαβάσει. Με απείλησε ότι θα αντιγράψει την περίληψη από το οπισθόφυλλο. Ευελπιστώ ότι δεν θα το κάνει.



Πώς γεμίζει το κενό;

Η χρονιά πλησιάζει στο τέλος της.

Εντάξει, δεν είναι κανένα ιδιαίτερα βαθυστόχαστο συμπέρασμα, για το οποίο μπορώ να διεκδικήσω δάφνες. Κάθε χρονιά αυτό κάνει, έτσι κι αλλιώς. Τουλάχιστον, μέχρι στιγμής. Ποτέ δεν ξέρεις τι πρόκειται να συμβεί στο μέλλον. 

Για τους περισσότερους η συγκεκριμένη εποχή αποτελεί αφορμή για δυο, εξίσου βαρετά, πράγματα.

Το πρώτο έχει να κάνει με τις ευχές. Ποιος θα κάνει τις περισσότερες και καλύτερες. Πασαρέλα ευχών. Κάποιες τυπικές, χιλιοειπωμένες, πιο βαρετές κι από ταινία του Αγγελόπουλου σε αργή κίνηση. Άλλες πάλι, προσπαθούν να φανούν πρωτότυπες, μοναδικές, πιασιάρικες, καταπληκτικές. Τελικά, το μόνο που καταφέρνουν είναι το μειδίαμα απόγνωσης των αποδεκτών. 

Το δεύτερο έχει να κάνει με την κατανάλωση. Αγορές μέχρι τελικής πτώσης. Λες και δεν υπάρχει αύριο. Ταλαίπωροι άνθρωποι που κουβαλούν τσάντες, τσαντάκια, σακούλες, σακουλάκια -συνήθως από επώνυμες φίρμες. Άνθρωποι που δυσχεραίνουν τη μετακίνηση των υπολοίπων, καταλαμβάνοντας μεγάλο τμήμα των πεζοδρομίων και, ενίοτε, των δρόμων .

Το πρώτο δεν έχω καταφέρει να το αποκωδικοποιήσω. Αυτή η ανάγκη για ευχές με κουράζει, με βρίσκει κάθετα αντίθετο. Εντάξει, πες μια καλημέρα και τέλος. Τα λέει όλα. Γιατί, αν είναι καλή η μέρα, τότε θα είναι καλό και το μεσημέρι και το απόγευμα και η νύχτα και η όρεξη και ο καφές και τα όνειρα και... όλα. Οικονομία σκέψης και χρόνου. Θέλω να πω ότι γνωρίζω, όπως, φαντάζομαι, και όλοι ότι η θετική έκβαση μιας κατάστασης ή η επίτευξη κάποιου στόχου χρειάζεται σκέψη, οργάνωση, σωστές επιλογές, προσπάθεια και όχι βαρετές ευχές, που αποτελούν έκφραση μιας ευγένειας που προσεγγίζει τη γραφικότητα. Μια ευγένεια που καταλήγει αγένεια, αφού αναγκάζει τον αποδέκτη να αναζητήσει μια, εξίσου, πρωτότυπη ευχή. Πφφφ.

Το δεύτερο βρίσκεται ολοκληρωτικά έξω από το σύμπαν μου. Με κουράζει, με μπερδεύει, με εξοντώνει πιο εξοντωτικά κι από το πρώτο (τις ευχές). Ακόμη και στη σκέψη της εξόδου στην αγορά -ιδίως τέτοιες, χρονιάρες μέρες- ή της διαδικτυακής αναζήτησης αγαθών, ιδρώνω, ζαλίζομαι, χάνω το υπέροχο χρώμα μου και την αναβάλλω για... κάποια άλλη στιγμή.

Αν τα ορόσημα, όπως το τέλος κάθε χρονιάς, προσφέρονται για κάτι, πιστεύω ακράδαντα ότι αυτό είναι ο απολογισμός. Για την πλειονότητα, βέβαια, αυτό είναι φόβιο πράγμα. 

Μια τέτοια διαδικασία -ενδοσκόπησης, ειλικρινούς αυτοκριτικής- είναι πολύ πιθανό να τους φέρνει αντιμέτωπους με το απέραντο κενό. Η συνειδητοποίηση του "δεν έχω κάνει κάτι ουσιαστικό για να καταφέρω να φτάσω εκεί που θέλω" είναι ικανή να οδηγήσει σε κατάθλιψη, να ανοίξει τον δρόμο στον αλκοολισμό, τα ψυχοφάρμακα και τα ναρκωτικά. Καθόλου τυχαία η δραματική αύξηση τέτοιων φαινομένων στις μέρες και τις νύχτες μας.

Ακόμη χειρότερη μπορεί να αποδειχτεί η διαπίστωση του ότι "δεν ξέρω πού θέλω να φτάσω". Η έλλειψη ξεκάθαρων στόχων είναι, πλέον, τόσο σύνηθες φαινόμενο όσο και η ανατολή του ήλιου πρωινιάτικα. Η πορεία των περισσοτέρων είναι καλυμμένη από πυκνή αχλή κρύβοντας κάθε ορίζοντα και περιορίζοντας κάθε διάθεση για προσπάθεια, για ξεκούνημα από την αδράνεια.

Πρόκειται για Την ασθένεια της εποχής. Κανείς δεν μας είχε προετοιμάσει για όσα συμβαίνουν και, κυρίως, για την ταχύτητα με την οποία συμβαίνουν. Η σύγχυση είναι επακόλουθο της αδυναμίας -μάλλον, της έλλειψης διάθεσης- να αντιληφθούμε τις συγκλονιστικές μεταβολές. Κι όταν κάποιος αδυνατεί να κατανοήσει όσα συμβαίνουν, την πορεία των εξελίξεων, την εκάστοτε νέα τάξη των πραγμάτων, τότε είναι αδύνατο να χαράξει μια ξεκάθαρη πορεία ζωής, να διαμορφώσει στόχους, να αποκτήσει φιλοδοξίες. Αφήνεται στην τύχη, παρασύρεται από τη μάζα, περιέρχεται σε απόγνωση. Χρειάζεται συμβουλές και καθοδήγηση από "ειδικούς", γιατί του λείπουν οι φίλοι, η οικογένεια, ένα νόημα και μια πορεία. Νοσταλγεί το παρελθόν (τι ωραία που ήταν τότε;), χωρίς να συνειδητοποιεί ότι το κάνει επειδή αυτό είναι πια δεδομένο και άρα γνωστό. Δείχνει τακτοποιημένο. 

Εκείνο που τρομοκρατεί είναι η άγνοια. Πόσο τραγικό σε μια εποχή που προσφέρει αμέτρητες ευκαιρίες για ενημέρωση;

Και κάπως έτσι, όλα ταχτοποιούνται και εξηγούνται εξαιρετικά. Το ρίχνουμε στις ευχές και τις αγορές ελπίζοντας ότι με κάποιον μαγικό, απλοϊκό τρόπο θα γεμίσουμε το κενό. Ίσως είναι μια κάποια λύση; Μάλλον όχι. Το κενό δεν γεμίζει ούτε με ευχές ούτε με όμορφα και ακριβά αντικείμενα. Με άλλα γεμίζει.

Και για να κινηθώ στο κλίμα των ημερών, εύχομαι να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, πιο ευγενικοί, πιο ανεκτικοί, με κατανόηση και διάθεση να βοηθάμε ο ένας τον άλλον.


"Η ΔΥΣΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΕΛΛΗΝΑΣ"

Το METRO της Θεσσαλονίκης είναι γεγονός.

Μετά από 30 και βάλε χρόνια αναμονής, μετά από δαπάνη-σπατάλη εκατομμυρίων ευρουλακίων, μετά από αμέτρητες παλινωδίες, ήξεις αφήξεις, μετά το πέρασμα πολλών κυβερνήσεων, περιφερειαρχών, δημάρχων, κλητήρων, αρχιεπισκόπων, μετά (ακόμη και αυτό) από πολλά... εγκαίνια, είναι γεγονός! Και το γεγονός είναι ακριβώς αυτό.
Γε-γο-νός.

Ένα έργο που θα έπρεπε να μας κάνει υπερήφανους και χαρούμενους. Κι, όμως. Αρκετοί όχι μόνο δεν νιώθουν την παραμικρή χαρά, όχι μόνο δεν βρήκαν κάτι θετικό στην -επιτέλους- ολοκλήρωση του έργου, που θα διευκολύνει τη ζωή χιλιάδων Θεσσαλονικιών, θα επηρεάσει θετικά το περιβάλλον αλλά, αντίθετα, επιστρατεύοντας τη νεοελληνική, γεμάτη μιζέρια, εφευρετικότητά τους, ανακάλυψαν λόγους για να τα βάλουν με όλους και με όλα, να ρίξουν διαδικτυακή χολή.
Διαβάζω την είδηση και -κυρίως αυτά- τα σχόλια των αναγνωστών και αδυνατώ να συγκρατήσω τα γέλια μου. Σταμάτησα να διαβάζω, όταν πίστεψα ότι θα πάθω νευρικό κλονισμό.

Θα περίμενε κανείς σχόλια χαράς, ανακούφισης, ικανοποίησης, αισιοδοξίας.
Βέβαια, θα περίμενε κανείς θετικές αντιδράσεις, αν ζούσαμε σε άλλη χώρα. Εμείς, όμως, ζούμε στην Ελλάδα, στην οποία ζουν και πολλοί... Έλληνες.
Και οι Έλληνες είναι μαλωμένοι με τη θετική οπτική των πραγμάτων. Οι Έλληνες λατρεύουν την τραγωδία, έστω κι αν δεν έχουν διαβάσει καμιά από τις μεγάλες τραγωδίες των μεγάλων τραγωδών. Ίσως εκεί να βρίσκεται και η αιτία της απεγνωσμένης αναζήτησης του τραγικού ακόμη και στα πιο θετικά και αισιόδοξα μηνύματα. Ο Έλληνας θέλει αφορμές για να γκρινιάξει, να παραπονεθεί, να κλαψουρίσει, να μιζεριάσει και να κοινοποιήσει τη μιζέρια του, να τη γνωστοποιήσει στα πέρατα της οικουμένης.
"Ε, ας τα λέμε καλά", "Τι να κάνω, μωρέ, δεν βλέπεις την κατάσταση;", "Άσε τώρα, πού να σου τα λέω.", είναι ορισμένες μόνο από τις αντιδράσεις στην απλή ερώτηση: "Τι κάνεις, πώς πάνε τα πράγματα;".
Ο νεοέλληνας, ώρες ώρες, γίνεται τόσο τραγικός που καταντάει απόλυτα κωμικός, διασκεδαστικός και φαιδρά γελοίος.
Όχι, για τον Έλληνα τα πράγματα ποτέ δεν είναι καλά. Κι αν είναι, θα αναζητήσει κάτι, οτιδήποτε, για να μην είναι. Αρνείται να δει το θετικό, λες και όλα τα αντικρίζει μέσα από παραμορφωτικούς φακούς που έχουν την ιδιότητα να αναδεικνύουν, αποκλειστικά, και μόνο το αρνητικό, το απαισιόδοξο.
Κάπως έτσι θυμήθηκα το βιβλίο του Νίκου Δήμου, "Η δυστυχία του να είσαι Έλληνας" από το οποίο και τα αποσπάσματα που ακολουθούν:
"Ο νεο-Έλληνας μοιάζει ευτυχισμένος, όταν είναι δυστυχισμένος. Όταν όλα πάνε καλά, αισθάνεται ανήσυχος και απροσάρμοστος. Αν δεν έχει αίτια δυστυχίας, θα ψάξει να βρει."
"Η ευτυχία της δυστυχίας του νεο-Έλληνα εκφράζεται τέλεια στην ελληνική γκρίνια."
"Ο Έλληνας προσπαθεί, σε κάθε τομέα, να είναι εκτός πραγματικότητας. Και μετά είναι δυστυχής, διότι είναι εκτός πραγματικότητας. Και μετά είναι ευτυχής... διότι είναι δυστυχής."
"Ένας περίεργος δεσμός συνδέει τον Έλληνα με τη δυστυχία του. Γι αυτό και βρίσκεται πάντα στις καλύτερες στιγμές του, όταν δυστυχεί ή όταν απειλείται. Η κρίση και η σύγκρουση τον δυναμώνουν. Η άρνηση γίνεται θέση."


Τέλος πάντων, το METRO της Θεσσαλονίκης είναι γεγονός.
Να είναι καλοτάξιδο, έστω κι αν μας κάνει δυστυχείς, προσφέροντάς μας δόσεις ευτυχίας...