Κυριακή 18 Σεπτεμβρίου 2011

Το χρήσιμο σχολείο

Μπορεί να δει κανείς με χιούμορ ένα τόσο σοβαρό θέμα όσο το σχολείο; Όχι! Σε τόσο σοβαρά θέματα δε χωράει πλάκα! Με εξαιρέσεις βέβαια. Μάλλον μπορείς να κάνεις πλάκα ή να παίρνεις το σχολείο στην πλάκα αν είσαι η υπουργός Παιδείας Άννα, η υφυπουργός «δεν ξέρω πως τη λένε», αν είσαι γ.γ. του ίδιου υπουργείου, σύμβουλος ή έστω ένας απλός εκπαιδευτικός. Το ζήτημα είναι να μην μπλεκόμαστε στην πλάκα εμείς οι απ’ έξω και ιδίως εμείς οι βδελυροί, υποχθόνιοι, τρισάθλιοι που υπηρετούμε την παραπαιδεία.
Το πρόβλημα είναι ότι εκεί που έφτασε το πράγμα έχει δημιουργηθεί μια μικρή παρανόηση και ορισμένοι διαδίδουν ότι τάχα το σχολείο δεν προσφέρει τίποτα. Μα πώς κατάληξαν σε ένα τέτοιο συμπέρασμα κρίνοντας από λεπτομέρειες; Δηλαδή, επειδή τα σχολεία φέτος δεν έχουν βιβλία, εκπαιδευτικούς, χρήματα για νερό, ρεύμα και θέρμανση, σημαίνει ότι δεν προσφέρουν τίποτα;
Μπα σε καλό μας! Μήπως το «κρυφό σχολειό» -για το οποίο τόσο υπερήφανοι αισθανόμαστε- τα είχε όλα αυτά και γι αυτό πρόσφερε; Είχε βιβλία, φως, θέρμανση ή μήπως είχε διαδραστικούς πίνακες; Μήπως οι παπάδες-δάσκαλοι ήταν καταρτισμένοι και επιμορφωμένοι σε σύγχρονες, για την εποχή, μεθόδους διδασκαλίας; Μπορεί να ήταν εξπέρ στο καριοφίλι και στο γιαταγάνι αλλά κατά τα άλλα... μαύρα μεσάνυχτα. Εδώ που τα λέμε, ούτε διεύθυνση καλά καλά δεν είχε και γι αυτό άλλωστε το έλεγαν «κρυφό».
Από αυτήν την άποψη τουλάχιστον τα σημερινά σχολεία μια διεύθυνση την έχουν κι έτσι ακόμα και μαθητές των οποίων η ευφυΐα έχει παραβιάσει τα όρια της βλακείας μπορούν να τα εντοπίζουν σχεδόν καθημερινά ενώ τότε το σχολείο το έβρισκαν μόνο όσοι, από κληρονομικό χάρισμα, διέθεταν GPS.
Ας φανούμε κάποια στιγμή ρεαλιστές κι ας αντιμετωπίσουμε την κατάσταση ως έχει. Είναι άλλωστε φανερό ότι ορισμένες... αστοχίες της υπουργού Άννας προκάλεσαν κάποια προβληματάκια. Ορισμένα, πώς να το πω, κενά. Κενά σε βιβλία, εκπαιδευτικούς, κονδύλια. Αλλά τι μ’ αυτό; Δηλαδή, μέχρι πέρυσι που τα σχολεία είχαν βιβλία και ενίοτε εκπαιδευτικούς τι έλεγαν οι φαρμακόγλωσσοι και κακεντρεχείς; Τους άκουσε κάποιος να λένε: «τι ωραία και μεγάλη προσφορά έχει το σχολείο»; Σιγά και μην! Μωρέ και το τέλειο σχολείο να τους φτιάξεις αυτούς, τα ίδια και χειρότερα θα λένε. Και θα βρουν και επιχειρήματα του στιλ: «Όλα δίνονται έτοιμα στους μαθητές και στους εκπαιδευτικούς κι έτσι μαθαίνουν στο εύκολο και δεν υπάρχουν περιθώρια αυτενέργειας και όλοι γίνονται μαλθακοί και καθόλου εφευρετικοί και, και...»!
Παρόλα αυτά η δημιουργία ενός χρήσιμου σχολείου είναι εφικτή, αρκεί κάποιος να αξιοποιήσει τα δεδομένα. Σκεφτείτε, στόχος του σχολείου είναι να προετοιμάσει τα παιδιά για τη μελλοντική ζωή τους, να τους δώσει εφόδια, ώστε να γίνουν χρήσιμοι και παραγωγικοί πολίτες, να αντιμετωπίζουν προβλήματα, να καινοτομούν και με απλά λόγια να αποκτήσουν σφαιρικά καλλιεργημένες προσωπικότητες. Κι όλα αυτά φέρνοντας τα παιδιά σε επαφή με πλήθος γνωστικών αντικειμένων, ώστε να μάθουν να χειρίζονται σωστά το λόγο, να σκέφτονται πρακτικά, να αγαπούν τη μαθηματική λογική, να αναζητούν την επαφή με την τέχνη, να κατανοούν τα φυσικά φαινόμενα, να συνειδητοποιούν την ιστορική διαδρομή της ανθρωπότητας, να αποκτούν πρότυπα, να θέτουν στόχους, να θέλουν να αγωνίζονται στο πλαίσιο του συνόλου. Πράγματι πολυσχιδής ο ρόλος του σχολείου!
Και τι γίνεται μέχρι σήμερα; Θα αποφύγω τη μονολεκτική απάντηση, γιατί είναι παλιοκουβέντα, οπότε θα το διατυπώσω περιφραστικά.
Λοιπόν, το σχολείο καταφέρνει τα τελείως αντίθετα από όσα επιδιώκει. Η γλωσσική παιδεία αρκετών νέων συναγωνίζεται εκείνη του ανθρώπου Νεάντερνταλ, η αγάπη τους για την τέχνη συνορεύει με την τάση για εμετό, η μαθηματική λογική τους ταυτίζεται με του Γκούφυ, οι φιλοδοξίες τους δε διαφέρουν από εκείνες μιας βλαμμένης χήνας ενώ η εικόνα που έχουν για τον κόσμο είναι πιο θαμπή κι από παρμπρίζ αυτοκινήτου ένα παγερό πρωινό.
Εδώ βρίσκεται η λύση όλων των προβλημάτων. Αφού το σχολείο έχει τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, γιατί δεν το αξιοποιούμε διαφορετικά;
Σκεφτείτε ένα σχολείο που θα αναγκάζει τους μαθητές του να διαβάζουν διαρκώς φυλλάδες με κουτσομπολιά ή με προβλέψεις για το στοίχημα ή τα ζώδια, να παρακολουθούν τηλεοπτικά προγράμματα όλο το πρωί και το μεσημέρι και μετά να τους εξετάζει προφορικά ή γραπτά σε ανάλογα θέματα. Φανταστείτε το σχολείο να επιβάλλει στους μαθητές πολυήμερη και χωρίς διάλειμμα ενασχόληση με το Facebook ή παιχνίδια στον υπολογιστή και να απαιτεί τη λεπτομερή αποστήθιση των κινήσεων ή συζητήσεών τους. Φέρτε στο μυαλό σας ένα σχολείο με ημερίδες βιαιοπραγιών μεταξύ μαθητών ή με διαγωνισμούς χρονομέτρησης της απραξίας τους... Σκεφτείτε ένα σχολείο που θα προωθεί την απλοϊκή γλώσσα των sms και του οποίου τα προγράμματα θα υιοθετούν οτιδήποτε προβληματικό.
Αν όλα αυτά συνοδεύονταν από εξοβελισμό των παραδοσιακών μαθημάτων από τα σχολικά προγράμματα ποιο νομίζετε ότι θα ήταν το αποτέλεσμα; Ολοφάνερο! Οι μαθητές αντιδρώντας θα έστρεφαν την προσοχή τους σε ουσιαστικές ενασχολήσεις, θα επιζητούσαν την επαφή με την τέχνη, θα χρησιμοποιούσαν σωστά τη γλώσσα για να «τη σπάσουν» στους συντηρητικούς, θα περιόριζαν τη χρήση του υπολογιστή και της τηλεόρασης, θα..., θα...
Έχει κανείς αντίρρηση ότι αυτό θα ήταν ένα χρήσιμο σχολείο; Ακόμα κι αν έχει, δε χρειάζεται να ανησυχεί. Γιατί ακόμα κι αν ένα σχολείο μπάχαλο δε φέρει τα «επιθυμητά» αποτελέσματα, θα έχει καταφέρει να προετοιμάσει τους μαθητές του για την ένταξή τους σε μια κοινωνία μπάχαλο. Για μια τέτοια κοινωνία, όπως η ελληνική, δεν προετοιμάζεται κανείς σε ιδανικά οργανωμένα σχολεία. Και φαίνεται ότι η υπουργός Άννα ήταν από τους πρώτους που το κατάλαβαν και γι αυτό κάποιοι τη φθονούν.

7 σχόλια:

Δημήτρης Κότσης είπε...

Αγαπητε Δάσκαλε Σωτήρη. Τα λίγα χρόνια που ειμαι στην εκπαίδευση προσπαθώ να ακροβατήσω μεταξύ της ανάγκης για τη προετοιμασία για τις εξετάσεις (που μας κανει "καλούς καθηγητες" στο Λύκειο) και στην ενεργοποίηση των μαθητών για να πάει το μυαλό τους περα από το σχολικό βιβλίο. Πέρισυ έκανα μια ερώτηση μέσα στη τάξη: "Παιδιά, έχει καποιος απο σας περιέργεια; Περιέργεια επιστημονική, περιέργεια να καταλάβετε πως δουλεύει ο κόσμος γύρω μας;" ...μάντεψε τα βλέματα και την απορια στη τάξη. Και δεν μιλάω για παιδιά της Γ΄Λυκειου που το μυαλό τους ειναι κιμάς, αλλά σε μικρότερη τάξη. Από το ιδιο σύστημα βγηκα (με τη βοήθεια καποιου νεαρότερου από σενα καθηγητη έκθεσης...) αλλά η περιέργεια υπήρχε ανεξάρτητα από το σχολείο. Το σχολείο έδινε (το όποιο) ερέθισμα και από κει και περα ηταν δική μου υπόθεση. Τι πιστευεις οτι ειναι διαφορετικό τώρα; Τα παιδιά ειναι πιο χαζά; Με τιποτα! Πιο αδιάφορα ειναι και το μονο που κοιτανε οι καλύτεροι μαθητές ειναι οι βαθμοί και οι εξετάσεις για το πανεπιστημιο. Με ελάχιστες αξιοσημείωτες εξαιρέσεις φυσικά. Επομένως μη τα ρίχνουμε όλα στο σχολείο. Πολλοί εκπαιδευτικοί (οι περισσοτεροι ως ενα σημειο) προσπαθούν αλλά οταν δε βρισκεις ανταπόκριση από το ακροατήριο ειναι θεμα χρόνου να περιοριστεις στα λιγα και τυπικά.

Σωτήρης Π. Ζάχος είπε...

Δημήτρη,
χαίρομαι ιδιαίτερα για το σχόλιό σου, για το οποίο έχω συγκεκριμένες παρατηρήσεις.
Πρώτα από όλα, να σου υπενθυμίσω την ανάγκη μου να προσεγγίσω με χιούμορ τα πάντα. Μετά από τόσα χρόνια στην ... παραπαιδεία δεν το έχω χάσει μέσα στην αίθουσα, απέναντι στους γονείς, στα άρθρα μου και πλέον στα βιβλία μου. Οπότε αρκετές αναφορές δεν ήταν παρά μια αντίδραση στα όσα φαιδρά συμβαίνουν με ευθύνη κυρίως του υπουργείου.
Διαφωνώ με τη λογική ότι «καλός καθηγητής» στο σχολείο θεωρείται εκείνος που προετοιμάζει τους μαθητές για τις εξετάσεις. Αυτό είναι πλέον δουλειά του φροντιστηρίου ή όσων καθηγητών αναζητούν εναγωνίως ιδιαίτερα. «Καλός καθηγητής» στο σχολείο είναι εκείνος που προετοιμάζει τους μαθητές για τη ζωή.
Γράφεις για την ερώτηση που έκανες στα παιδιά: "Παιδιά, έχει κάποιος από σας περιέργεια; Περιέργεια επιστημονική, περιέργεια να καταλάβετε πως δουλεύει ο κόσμος γύρω μας;" Σκέψου ότι τα παιδιά αυτά γεννήθηκαν περίεργα αλλά κάποια στιγμή ένας άλλος εκπαιδευτικός μάλλον σε συνεργασία με κάποιο γονιό σκότωσαν την περιέργειά τους. Το θέμα είναι να προβληματιστείς για το τι πρέπει να κάνεις ως εκπαιδευτικός για να κινήσεις αυτή την περιέργεια, να την αναστήσεις, να την τονώσεις και να της δώσεις διεξόδους.
Όσο για το ερώτημά σου: «Τι πιστεύεις ότι είναι διαφορετικό τώρα; Τα παιδιά είναι πιο χαζά;» δε νομίζω ότι κάτι τέτοιο διαφάνηκε στο άρθρο μου. Είμαι σκληρός με τους ανθρώπους και κυρίως με τον εαυτό μου γιατί δεν πιστεύω στην έμφυτη «χαζομάρα». Δεν πιστεύω ότι τα σημερινά παιδιά είναι πιο χαζά. Θεωρώ ότι κάτι χαζό συμβαίνει μέσα στο σχολείο και τα χαζεύει. Θεωρώ ότι το σχολείο (μάλλον οι πρωταγωνιστές του) σκοτώνει την περιέργεια, τη δημιουργικότητα, την πρωτοτυπία, το δυναμισμό ακόμα και την ίδια τη γνώση.
Ένα τελευταίο που θεωρώ το σημαντικότερο. Γράφεις: «Πολλοί εκπαιδευτικοί (οι περισσότεροι ως ένα σημείο) προσπαθούν αλλά όταν δε βρίσκεις ανταπόκριση από το ακροατήριο είναι θέμα χρόνου να περιοριστείς στα λίγα και τυπικά», όμως το ενδιαφέρον και ο σεβασμός προς τον εκπαιδευτικό των μαθητών δεν είναι κάτι που απαιτείται. Είναι στοιχεία που κερδίζονται και -πίστεψέ με- κερδίζεται με πολύ κόπο.
Νομίζω ότι είσαι πολύ νέος για να περιοριστείς στα τυπικά. Μήπως το σχολείο έχει ήδη (μέσα σε πόσο λίγα χρόνια;;;) καταφέρει να σκοτώσει τη δική σου διάθεση για προσφορά;
Για να δανειστώ μια φράση του Steve Jobs: «Να μένεις αχόρταγος, να μένεις τρελαμένος» και να συμπληρώσω: Μη συμβιβάζεσαι ποτέ! Πίστευα ότι κάτι τέτοιο σου είχα διδάξει. Μη με διαψεύσεις. Να μένεις δυνατός!

Δημήτρης Κότσης είπε...

Συμφωνω απόλυτα μαζί σου οτι ο καλός καθηγητής δεν ειναι αυτός που προετοιμάζει για εξετάσεις και γι αυτό το έβαλα και σε εισαγωγικά. Έχουμε απο πανω μας και το αναλυτικό πρόγραμμα που μας υποχρεώνει να "βγάλουμε την ύλη" και μας πιέζει για να κάνουμε γρήγορα...γιατί μη ξεχνάμε ότι τα παιδιά φεύγουν τελη Μάρτη και μενουμε με άδεια θρανία. Όσο για τη περιέργεια... γιατί πιστεύεις ότι ειναι ο εκπαιδευτικός ο υπαίτιος του φόνου; Το κακό δάσκαλο τον καταλαβαίνουν τα παιδιά και αδιαφορούν γι αυτόν. Πιστεύεις οτι δεν θέλουμε να ακούσουμε καποια ενδιαφέρουσα απορία; Κάτι που να μας βγάλει από τη ρουτίνα της ύλης; Απλώς αυτό συμβαίνει τόσο σπάνια που όταν συμβαίνει αποτελεί αντικείμενο σχολιασμού στο γραφειο...
Πόσες φορές θέλουμε να δείξουμε κάτι λίγο διαφορετικό και πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα γέλια και την όχληση των αδιάφορων για ότι γίνεται στο σχολείο. Η περιέργεια είναι ήδη νεκρή στα περισσότερα παιδιά όταν έρχονται στο λύκειο από τη τηλεόραση, την οικογένεια και το άγχος.Και εμεις σίγουρα δεν κανουμε οτι μπορούμε να την αναστήσουμε γιατί ίσως θέλουμε να προλάβουμε να τη σώσουμε σε όσα παιδιά μπορούμε.
Αλλά σίγουρα δεν παρατάμε καμία προσπάθεια. Έστω κι εναν μαθητή να κερδίσει η επιστημη σε μια τάξη είμαι χαρούμενος. Μετά το μονο που μένει ειναι να χτίσουμε και τη προσωπικότητά του για να μη γινει παπαγάλος και αυθεντια στις εξετάσεις (μόνο).

Σωτήρης Π. Ζάχος είπε...

Δημήτρη,
να ξεκαθαρίσω ότι δε θεωρώ άθλιους όλους τους εκπαιδευτικούς του δημόσιου σχολείου, όπως ακριβώς δε θεωρώ ικανούς όλους εκείνους της παραπαιδείας!
Το λάθος είναι ότι όλοι «περιμένουν να ακούσουν κάποια απορία»! Η απορία δημιουργείται στα παιδιά, αν τους δοθούν τα αναγκαία ερεθίσματα. αυτό όμως προϋποθέτει ότι το παιδί δε θα ακούσει από τον εκπαιδευτικό όσα ακούει από «τη θειά του από το χωριό».
Πόσοι εκπαιδευτικοί διαθέτουν την καλλιέργεια που απαιτεί κάτι τέτοιο και τη διάθεση να δείξουν ενθουσιασμό για κάτι που διάβασαν; Οι περισσότεροι αρχίζουν και τελειώνουν με συζητήσεις για το ποδόσφαιρο, τα ζώδια, τις βλακώδεις τηλεοπτικές σειρές και σε λίγο καιρό για το παζάρι! Ναι, αλλά το παιδί όλα αυτά τα βρίσκει παντού και άρα ο εκπαιδευτικός έχει πάψει να αποτελεί το διαφορετικό, το ανατρεπτικό, το καινοτόμο, το πρωτοποριακό, το πρότυπο που προκαλεί σοκ.
Έτσι δεν προκαλείται ούτε απορία ούτε ενδιαφέρον.
Χαίρομαι ιδιαίτερα, παρακολουθώντας τις ιστοσελίδες κάποιων εκπαιδευτικών, όταν εντοπίζω ανθρώπους της εκπαίδευσης που πρωτοπορούν. Τους αντιμετωπίζω ως κίνητρο και τους θαυμάζω.

Σε παραπέμπω στην ιστοσελίδα του φροντιστηρίου (http://apopsif.blogspot.com/) όπου στη δεξιά στήλη θα βρεις δυο υπέροχα βίντεο. Το ένα με τίτλο «Φέρτε την επανάσταση στην εκπαίδευση» και το άλλο με τίτλο «Το σχολείο σκοτώνει τη δημιουργικότητα».
Κάποια στιγμή μπορεί να πέσουν στα χέρια σου τα βιβλία μου: «Εγχειρίδιο Επιβίωσης» και «Μάθε παιδί μου Γράμματα». Νομίζω ότι θα βοηθήσουν να εντοπίσεις τρόπους πρόκλησης του ενδιαφέροντος στους μαθητές.

Ανώνυμος είπε...

Αυτό με το οποίο απορώ αρκετές φορές είναι, γιατί κάθε φορά πρέπει όλα τα βάρη με καθετί που πάει στραβά στην εκπαίδευση να πέφτουν πάνω στον εκάστοτε Υπουργό Παιδείας. Σκεφτείτε ότι είναι μόνο ένας άνθρωπος. Ακόμα και το Θεό να βάλουν Υπουργό το σχολείο δεν πρόκειται να γίνει τέλειο. Πάλι προβλήματα θα υπάρχουν. Το σύστημα είναι αυτό που έχει το πρόβλημα και όποιες αλλαγές κι αν γίνουν η πλειοψηφία των καθηγητών θα εξακολουθεί να μην είναι διατεθειμένη να αποδώσει στο μέγιστο των δυνατοτήτων της, ενώ τα παιδια θα συνεχίσουν να προσπαθουν να περάσουν καλά και να "γλυτώνουν" μάθημα.
Με το να πω ότι χρειάζεται κατεδάφιση του υπάρχοντος συστήματος όταν έχουμε ήδη βρει το σχέδιο για την ανοικοδόμηση ενός νέου, εξελιγμένου και πιο παραγωγικού σχολείου πιστεύω θα γίνω γραφικός, ίσως και λίγο ουτοπικός.
Αυτό που χρειάζεται το σχολείο για να λειτουργήσει σωστά είναι κοινωνική συνείδηση και από τους μαθητές, αλλά και από το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας. Το θέμα είναι ότι δεν υπάρχει και ούτε πρόκειται να υπάρξει. Κάποιοι θα πουν ότι σκέφτομαι απαισιόδοξα, αλλά πιστεύω περισσότερο ρεαλιστικά σκέφτομαι. Διότι αν όλοι είχαν κοινωνική συνείδηση τότε και η αναρχία θα ήταν ένα εφικτό πολίτευμα.

Γιάννης Δόλδος

Σωτήρης Π. Ζάχος είπε...

Γιάννη,
συμφωνώ απόλυτα μαζί σου. Εκείνο που χρειάζεται είναι πράγματι κοινωνική συνείδηση και όχι μόνο στο πλαίσιο του σχολείου αλλά σε ολόκληρη την κοινωνία. Δυστυχώς, το σχολείο δεν είναι παρά εικόνα ολόκληρης της κοινωνίας κι έτσι όχι μόνο αδυνατεί να δώσει ώθηση για βελτίωση, αλλά έχει μετατραπεί σε μηχανισμό αναπαραγωγής της στασιμότητας.
Από τη στιγμή που δεν υφίσταται συνείδηση σε εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείς, χρειαζόμαστε κανόνες λειτουργίας, οι οποίοι θα διασφάλιζαν έστω τα τυπικά από πλευράς εκπαιδευτικών και μαθητών.
Όσο για την αναρχία... Μάλλον βρισκόμαστε πολύ μακριά από αυτή ακόμα και στις καθημερινές σχέσεις μας.

Dimitris Chlorokostas είπε...

Οι φαρμακόγλωσσοι και κακεντρεχείς έχουν δεν έχουν βιβλία οι μαθητές θα παραπονιούνται ότι το σχολείο έχει ελλείψεις. Όμως οι καλοί μαθητές θα αναζητήσουν βιβλία από μεγαλύτερους, ενώ αυτοί που και να είχαν βιβλία δε θα διάβαζαν, θα μείνουν άπραγοι. Οπότε τα αποτελέσματα θα είναι τα ίδια και στις δύο περιπτώσεις. Φαίνεται ότι και αυτό το αντιλήφηκε πρώτη η Υπουργός Άννα και αποτελεί άλλον ένα λόγο για τον οποίο πολλοί τη φθονούν.