Ένα θέμα Έκθεσης, πολλές τοποθετήσεις

Το θέμα της Έκθεσης που δόθηκε στους φετινούς υποψηφίους ακολούθησε το δρόμο του λαϊκισμού. Θέμα στο οποίο όλοι "κάτι" μπορούσαν να γράψουν. Και το έκαναν. Το τι "κάτι" έγραψε ο καθένας, τώρα πλέον θα κριθεί αποκλειστικά από τους βαθμολογητές. Κι αυτοί θα αποφασίσουν ότι, ναι μεν, όλοι "κάτι" έγραψαν. Απλώς κάποιοι θα έχουν γράψει πιο "κάτι" από τους υπολοίπους.

Το θέμα αναφερόταν στη φιλία και συνοδευόταν από κείμενο, το οποίο βοηθούσε σημαντικά προσφέροντας αρκετό υλικό. Ακόμα και ο πιο αδαής μαθητής είχε την ευκαιρία να αντλήσει σημαντικά στοιχεία για το πρώτο ζητούμενο (τα χαρακτηριστικά της γνήσιας φιλίας, όπως εσείς την αντιλαμβάνεστε).

Στοιχεία όπως "να έχεις καλές διαθέσεις απέναντι σ’ έναν άνθρωπο..., να αισθάνεσαι στοργή γι’ αυτόν..., να θέλεις την ευτυχία του (του άλλου), να υπάρχει ανταπόκριση, αμοιβαιότητα στα αισθήματά σας, να τον αγαπάς και να τον τιμάς κι εκείνος, επίσης, να σε αγαπά και να σε τιμά..., η τέλεια φιλία είναι συνάντηση και δεσμός δύο προσώπων απάνω στον ίδιο ηθικό άξονα, στην ίδια αξιολογική κλίμακα, ούτε αλλοτριώνεται, ούτε φθείρεται (η φιλία)..., οι φιλίες που δημιουργούνται απάνω σ’ αυτή τη βάση είναι σταθερές και μόνιμες, αδιάλυτες..., φίλος είναι ο παραστάτης και σύμμαχός μας στον τραχύ αγώνα να υπάρξουμε, να σηκώσουμε το βάρος της ανθρωποσύνης μας, χωρίς να συντριβούμε ή να ευτελιστούμε..." προσφέρονταν απλόχερα στους μαθητές. Πάνω σε αυτά οι υποψήφιοι μπορούσαν να στηρίξουν την ανάλυση του πρώτου ερωτήματος δείχνοντας ότι μια φιλία (γνήσια) που βασίζεται στις συγκεκριμένες αρχές συμβάλλει στην πνευματική, κοινωνική και ηθική βελτίωση των... φίλων.

Η... καλότητα και η καθαρότητα σκέψης της επιτροπής μάλλον εξαντλήθηκε στο πρώτο ερώτημα, γιατί το δεύτερο προκάλεσε αμφιβολίες στους μαθητές και πιθανώς το ίδιο θα προκαλέσει στους βαθμολογητές. Το συγκεκριμένο ερώτημα ζητούσε "την άποψή σας σχετικά με τον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης / διαδικτύου στη δημιουργία σχέσεων φιλίας".

Αγνοώ ποιος ήταν ο στόχος της επιτροπής. Αγνοώ επίσης ποια τοποθέτηση είχαν στο μυαλό τους οι υπεύθυνοι για το θέμα ως πιθανή απάντηση (αν είχαν κάτι τέτοιο).

Οι απαντήσεις πάντως των μαθητών κινήθηκαν σε τρεις κατευθύνσεις. Αναφέρομαι στις κατευθύνσεις που βασίζονται σε λογική σκέψη. Με τις υπόλοιπες ίσως ασχοληθώ κάποια στιγμή με πιο έντονη διάθεση σαρκασμού.

Αρκετοί (λογικοί) μαθητές αναφέρθηκαν τόσο στο θετικό όσο και στον αρνητικό ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (μκδ). Η πραγματικότητα άλλωστε είναι αυτή. Η επιρροή των μκδ στη δημιουργία σχέσεων φιλίας εξαρτάται από τον τρόπο χρήσης τους και αυτό με τη σειρά του από την κουλτούρα των χρηστών.

Μέσω του διαδικτύου αναπτύσσονται και διατηρούνται υγιείς σχέσεις μεταξύ ατόμων (κάποτε διαφορετικής καταγωγής) που δύσκολα θα συνέβαινε χωρίς την ψηφιακή τεχνολογία ενώ εσωστρεφή άτομα βρήκαν έναν τρόπο ελεύθερης έκφρασης και ανταλλαγής απόψεων που δε θα διέθεταν χωρίς τα μκδ.

Από την άλλη, είναι βέβαιο ότι συχνά η ανωνυμία, η απόσταση, η έλλειψη αμεσότητας έχουν οδηγήσει κάποτε στην αλλοίωση της έννοιας "φιλία" απογυμνώνοντάς την από κάθε ουσιαστικό συναίσθημα και πραγματικό ενδιαφέρον.

Κάποιοι άλλοι (εξίσου λογικοί) υποψήφιοι αναφέρθηκαν αποκλειστικά στο θετικό ρόλο των μκδ. Κανείς δεν μπορεί να τους κατηγορήσει ή να θεωρήσει λάθος την απάντησή τους.

Τέλος, κάποιοι (λογικοί κι αυτοί) μαθητές προσέγγισαν και στήριξαν μόνο τον αρνητικό ρόλο των μκδ, δείχνοντας ότι αυτά αλλοιώνουν τις ανθρώπινες σχέσεις. Θεωρώ ότι και η συγκεκριμένη τοποθέτηση θα πρέπει να γίνει αποδεκτή χωρίς δυσκολία.

Ελπίζω ότι η προσέγγιση των γραπτών δε θα δημιουργήσει προβλήματα. Η διατύπωση του δεύτερου ερωτήματος αφήνει περιθώρια στην τοποθέτηση και καθιστά λογικές και τις τρεις θέσεις που αναφέρθηκαν. Από τη στιγμή που τονίζεται το "την άποψή σας", είμαστε υποχρεωμένοι να δεχτούμε οποιαδήποτε (λογικά στηριγμένη) θέση. Προς την ίδια άλλωστε κατεύθυνση οδηγεί και το "σχετικά με τον ρόλο". "Ρόλος" σημαίνει "συμβολή σε κάτι". Αυτή (η συμβολή) μπορεί να είναι θετική ή/και αρνητική υπό προϋποθέσεις.

Αν η επιτροπή ήθελε κάτι συγκεκριμένο, θα έπρεπε να είναι πιο προσεκτική στη διατύπωση. Θα μπορούσε να ζητήσει το "θετικό", τον "αρνητικό" ή "τόσο το θετικό όσο και τον αρνητικό ρόλο των μκδ...". Από τη στιγμή που αυτό δε συνέβη, οι μαθητές είχαν δικαίωμα να εκφραστούν τελείως ελεύθερα. Ελπίζω να το έκαναν και... λογικά. Και ελπίζω (αυτό κυρίως) οι βαθμολογητές να προσεγγίσουν το δεύτερο ζητούμενο τόσο ανοιχτόμυαλα όσο το έκαναν και τα παιδιά.